Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1957, Blaðsíða 45

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
T05
Camlar veðursoár
*
í sambandi við jólin
Jósefinu keisaradrottningu, sem vax
dóttir Taschers á Martinique.
ÖNNUR dóttir Eugens Beauharnais,
Amalia, giftist 1829 Pedro I. keisara í
Brazilíu. Þegar Napoleon lét Junot
hershöfðingja hernema Portúgal, flýði
konungurinn til Brazilíu, er verið
hafði nýlenda Portúgals, og stofnaði
þar keisararíki, en hélt samt sem áður
réttindum sínum til ríkis í Portúgal,
en afsalaði þeim í hendur dóttur sinnar
Maria de Ia Gloria, sem ekki var nema
7 ára gömul þá. Pedro var ekki keisari
í Brasilíu nema tvö ár, og varð þá að
víkja fyrir syni sínum af fyrra hjóna-
bandi. Þá hafði Miguel prins tekið
völdin í Portúgal af dóttur hans, en
Pedro fór þá heim, náði Lissabon á sitt
vald, og tók við völdum í nafni dóttur
sinnar. Þannig varð önnur sonardóttir
Jósefínu drottning í Portúgal. Pedro
andaðist skömmu síðar, en Amalía lifði
40 ár eftir það.
Eftir fráfall Pedros tók María við
ríki og nefndist María II. Hún giftist
Ágúst prinsi af Leuchtenberg, syni
Eugens og bróður Amalíu drottningar.
En það varð stutt hjónaband, því að
maðurinn dó tveimur mánuðum eftir
brúðkaupið.
Eugen átti svo syni og sá yngri varð
tengdasonur Rússakeisara. Hann átti 6
börn með konu sinni og fengu þau öll
keisaralega titla sem prinsar og prins-
essur Romanowski. Sá ættbogi var
mikilsráðandi í Rússlandi allt fram að
byltingunni. Nú eiga flestir afkomend-
ur þeirra heima í Frakklandi.
Árið 1830 sagði Belgía sig úr lögum
við Holland, og stóð þá til, að prins
Nikolai Romanowski, sem var aðeins
14 ára gamall (sonarsonur Eugens)
væri tekinn þar til konungs. En Leo-
pold af Koburg-Gotha varð þó hlut-
skarpari. Samt sem áður situr nú einn
af afkomendur Taschers á Martinique
á konungsstóli í Belgíu. Það er Baudo-
in konungur. Móðir hans var Astríður
Svíaprinsessa, en foreldrar hennar,
Carl prins og Ingeborg prinsessa voru
bæði komin af Jósefínu drottningu,
dóttur Taschers á Martinique.
LENGI var sú trú hér á Iandi, að veð-
urfarsbreytinga mætti vænta í sambandi
við ýmsa merkisdaga ársins. Og auðvit-
að urðu jólin þar ekki útundan. Eru
mestar veðurfarsspár við þau bundnar,
eins og vænta má, þar sem um hálfs-
mánaðar tíma er að ræða.
Ýmsar af þessum jólaspám eru af út-
lendum toga spunnar, svo sem Jólaskrá
Beda prests. Þar segir, að ef áttidagur
jóla (nýársdagur) verði á miðvikudag,
eins og nú er, þá verði „vetur harður
og óhollur, vorið þurrt og vindasamt,
sumar hagkvæmt, heyskapur mikill og
erfiður, ávöxtur jarðar góður, ungra
manna dauði, erfiðar sjóferðir".
En hinum inniendu spám ber ekki vel
saman og er þ?" eðlilegt svo sem veðr-
átta er misjöfn eftir landsfjórðungum.
Mikið var undir því komið hvenær
jólatunglið kviknaði, eins og sjá má á
þessum visum:
Hátíð jóla hygg þú að,
hljóðar svo gamall tcxti:
ársins gróða þýðir það
ef þá er tungl 1 vexti.
En ef máninn er þá skerðr,
önnur fylgir gá*a,
árið nýa oftast verðr
í harðasta máta.
Ekki er sama á hvaða degi tungl
kviknar, og veðrátta á einu tungli fer
mjög eftir þrf hvernig bugurinn á því
er, þegar það er nýkviknað. Því meiri
sem bugurinn er og því hvassari sem
oddarnir eru, því stormasamara á að
verða. Norðan lands var það trú að
veðurfar verði hið sama fyrstu fimmt
tungls, eins og það var seinustu fimmt
næsta tungls á undan, og talið var að
jafnan breyttist veður upp úr fimmt-
inni, þ.e. þegar tungl var fimm nátta.
Að þessu sinni kviknar jólatunglið kl.
5,12 laugardaginn 21. desember og þann
dag hefst 9. vika vetrar. Þetta veit á
gott, því að ef jóladagur kemur með
vaxandi tungli, þá er gott ár 1 vænd-
um, og ef gott er veður á sjálfan jóla-
daginn, veit i enn betra. Þá var og
lagt, að iftir þvi *em viðraði á Tómas
armessu (21. des.) mundi viðra til mið*
vetrar.
Aldrei er svo mikill gaddur um
vetrarsólstöður, að ekki verði frostlaust
sólstöðustundina. Sólstöðustundin er nú
í Reykjavik kl. 1.49 aðfaranótt 22. des.
„Svo sem viðrar sólhvarfadaginn og 3
daga fyrir og eftir, svo mun veturinn
verða'-.
Sé sólskin fagurt á jóladag verður
gott ár, sé sólskin annan dag jóla, verð-
ur hart ár. Annars má merkja tíðar-
far allt árið é því hvernig viðrar jóla-
dagana tólf. Merkir þá jóladagur janú-
ar, annar jóladagur febrúar, þriðji
marz o. s. frv. Eins og viðrar þessa
daga, svo á að viðra í hverjum mánuði.
Þegar hreinviðri er og regnlaust á að-
fangadag og jólanótt, ætla menn að það
boði frostasamt ár; en viðri öðru vísi
veit á betra. Blási 4. jólanótt veit á
hart, en blási 5. jólanótt veit á siæmt
sumar; blási 6. verður grasvöxtur lítill,
blási 7. verður gott ár.
Ef stillt viðrar seinasta dag ársins,
mun gott ár verða sem í hönd fer. Ef
stórviðri er á nýársdag, boðar það mikla
storma.
Blási 13. nótt jóla vestanvindur, veit
á frostasumar. Eftir veðri á Knútsdag
(Eldbjargarmessu 7. jan.) á að viðra
eftir vertíð á vorinu. Góð vetrarmerki
þótti gömlum mönnum, ef vel viðraði
fyrst og seinast í janúar.
— xx —
Þriðji mánuður ársins að fornu tali,
Mörsugur, hefst nú á jóladaginn. Þá
er sðlarupprás kl. 10.23 og sólarlag
kl. 14.32, eða dagurinn 4 klukkustundir
og 9 mínútur í Reykjavik. Á nýársdag
hefir sólargar.gur þegar hækkað svo, að
dagurinn er 4. klst. og 23 mínútur.
— xx —
Þrettánda nóttin er oft nefnd „draum
nóttin mikla því að þá drejmir menn
merkasta og þýðingarmesta drauma.
Þrettándinn var hátíðlegur haldinn hér
á landi fram til 1770, og viða eimir enn
eftir af því. Það var kallað „að rota
jólin", «r menn heldu upp i þrettánd-
ann.