Lesbók Morgunblaðsins - 04.11.1956, Blaðsíða 4

632
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
uppeldisstofnanir handa ungu fólki
í landinu. Ekki aðeins kennararnir,
sem komast svo sem orðalaust á
opinber laun og eru að því leyti
orðnir hliðstæðir við prestana
(sem vissulega er ekkert að at-
huga við út af fyrir sig), heldur
eru skólarnir, æðri og lægri, kost-
aðir og reknir að bygging til og út-
haldi af ríkissjóði, sumpart að öllu
leyti og sumpart að mestum hluta
tilkostnaðar (aðallega að % hlut-
um) á móts við héruðin. Til margs
annars má og vitna til sam-
jafnaðar, sem ríkið hefir tek-
izt á hendur að kosta og engum
þykir mikið, svo sem sjúkrahús og
■kyldar stofnanir að mjög miklum
hluta, o. s. frv. — Nei, hér er ekki
nema um eitt að véla, hvort sem
rakin er hin fræðilega eða hin
raunhæfa hlið þessa máls: Ríkinu,
ríkisvaldinu, þjóðfélagsheildinni,
ber að kosta kirkjubyggingar þjóð-
kirkjunnar, meðan hún er við lýði,
en rétt og sanngjarnt má þykja, að
■öfnuðir taki í því hæfilegan þátt,
auk þess sem eðlilegt viðhald o. fl.
mætti hvíla á þeim, enda geta leg-
ið að því gild rök, sem eigi þarf
hér að rekja.
Á sínum tíma var séð um, að
þetta mál, sem að nokkru leyti
hefir komið til kasta Hinna al-
mennu kirkjufunda áður með góð-
um undirtektum, hefir verið lagt
fyrir Kirkjuráð hinnar íslenzku
þjóðkirkju, prestastefnu og söfnuði
landsins, er hafa lýst sig sam-
■-þykka sjónarmiðum þess. En —
betur má, ef duga skal, og því er
nú hér á ný komið með málið á
þenna kirkjufund, greinilega rök-
stutt, og er ætlazt til, að hann
geri um það jákvæða ályktun eftir
viðeigandi athugun. Skal svo að
lyktum skýrt frá, hvemig málið
var lagt fyrir Alþingi í frum-
varpsformi, svo sem áður var
greint, en við það verður að hlíta
í höfuðatriðum:
Kostnað við að rclsa og endur-
byffgja kirkjuhús þjóðkirkjunnar,
sem eru á vegum safnaðanna,
greiðir ríkissjóður að 3/í hlutum.
Annan stofnkostnað greiða söfnuð-
ir. Sérstök ákvæði skulu gerð um
eign og andvirði kirkjuhúsa, sem
fyrir eru. — Söfnuðum ber að sjá
um, þar sem þess er þörf, að lögð
verði til hentug lóð undir kirkju-
hús, er valin sé með ráði húsa-
meistara rikisins, en hann gerir
teikningar af þeim kirkjuhúsum
þjóðkirkjunnar, er reisa skal, nema
samkomulag sé um, að aðrir húsa-
meistarar geri það. Sama gildir um
áætlun um byggingarkostnað. — Á
ári hverju skal reisa kirkjuhús eða
endurbyggja eldri kirkjur, þar sem
þess er þörf, unz fullnægjanlega
telst byggt. Biskup og húsameistari
láta fram fara rannsókn á því, hvar
og hverjar kirkjur þurfi að byggja
næstu fimm árin hverju sinni, og
skal svo áfram haldið, en ákveðið
skal jafnframt, í hvaða röð byggja
skai um landið allt eða á vixl í
landsfjórðungum. En þá skal og, að
þessu fengnu, ríkisstjórn skylt að
ætla til þessa fé í fjárlögum, að
hluta ríkissjóðs, og framfylgja því
á Alþingi. Að sínu leyti getur þetta
einnig átt við þau kirkjuhús, sem
í umsjá ríkisins eru. — Ákveðið
skal, að kirkjuhús séu gerð úr sem
varanlegustu og eftir staðháttum
hentugustu efni, enda að öllu vönd-
uð og vel hæf hið ytra og hið innra.
Söfnuðirnir skulu annast nauðsyn-
legt viðhald kirknanna og hafa um-
ráð þeirra og umsjón. — Alla sér-
staka prýði, innan húss og utan, er
söfnuði þykir rétt að gera við
kirkju, annast safnaðarmenn sjálf-
ir. Um kirkjugarða fer eftir sér-
stökum lögum. — Þá eru í frv.
ákvæði um, hversu með skuli fara
um kirkju og not hennar, ef meiri
hluti safnaðar (þó eigi færri en
3A safnaðarmanna) samþykkir á
lögmætan hátt að mynda fríkirkju-
söfnuð utan þjóðkirkjunnar. Svo
og loks bráðabirgða-ákvæði um
kirkjuhús, sem eru í smíðum eða
áður fullgerð, er slík lög komast
á, að þau faili undir ákvæði lag-
anna, eftir því sem við þykir eiga.
Eru hér þá talin aðalákvæði um-
rædds lagafrumvarps, en það náði
eigi fram að ganga á Alþingi þá.
Á árinu 1947 hætti ég setu á Al-
þingi, með því að það samrýmdist
eigi þeim starfa, er ég þá hafði
tekizt á hendur.
í ÞESSARI mjmd, er nú var rakið,
kom málið ekki inn á þing eftir
þetta, þótt nefnd sú, er síðast fjall-
aði um það í neðri deild, bæri að
vísu fram áskorun til ríkisstjórn-
arinnar um frekari athugun þess
og undirbúning. En með því að
hlutaðeigandur úti um landið gátu
að sjálfsögðu eigi unað algerðu að-
gerðarleysi í þessum efnum, því að
víða kölluðu að kirkjubyggingar,
var borin fram á Alþingi fyrir fá-
um misserum tillaga í lagaformi
um lítilsháttar aðstoð með lánveit-
ingu í þessu skyni og náði sam-
þykki (sbr. 1. nr. 43, 1954 um
kirkjubyggingarsjóð), en það
hrekkur skammt og er engin lausn
til frambúðar frá því sjónarmiði,
sem málið er rætt hér. —
Það liggur í hlutarins eðli, að í
þessu erindi mínu, sem er um
kostnað við kirkjubyggingar í
þjóðkirkjunni, hefur ekki verið
farið á neinn hátt inn á það, sem
í kirkjunum sjálfum gerist og við-
horf fólksins til þess nú á tímum.
Því gerði ég einnig nokkur skil
í ritgerð, sem var prentuð á f. á.
og nefndist „Kirkjur og kirkju-
sókn“ (sbr. Lesbók Mbl. 30. okt.
1955) og átti að verða framsögu-
erindi á kirkjufundi þá, — og
myndi ég ekki hafa neinu við það
að bæta um sinn. Aðeins vil ég
láta þess getið, eins og þar kemur
fram, að ég tel, að kostnað við stór-
kostlegar minningarkirkjur eigi
ríkið að annast, en í minnsta máta
söfnuðir, t. d. Hallgrímskirkju í
Reykjavík o. fl., og beindi því þá
til aðstandenda þeirrar miklu
kirkjubyggingar að gera hið bráð-
asta gangskör að því að afla
öruggrar vissu um það, hver tæki
hana að sér, því að eigi liggja fyrir