Lesbók Morgunblaðsins

Ulloq
Ataaseq assigiiaat ilaat
Saqqummersitaq pingaarneq:

Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1953, Qupperneq 6

Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1953, Qupperneq 6
764 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS upp á því snjallræði, til þess að losa konung við þann kostnað að reisa nýa kirkju, að hann skyldaði allar kirkjur á landinu til þess að leggja fram fé til kirkjubyggingar- innar eftir efnum og ástæðum. Var þessi boðskapur tilkynntur á Al- þingi og sýslumönnum falið að inn- heimta gjaldið. Mæltist þetta illa fyrir, en þó söfnuðust 400 dalir og voru afhentir á næsta sumri. Þá kom og út viður til hinnar nýu kirkju og lét Juren Danielsson þegar byrja á því að reisa hana. Var þetta mikið hús og hávaxið, en engir voru í því bitarnir, held- ur skástífur úr stoðum á sperrur. Þótti íslendingum þetta byggingar- lag harla ótrútt, en það vildi Juren ekki heyra og sagði „að slíkt hús kynni ekki að forganga“. En það fór á annan veg, eins og Islend- ingar höfðu spáð. Rúmu ári seinna gerði mikið veður, og þá brotnaði þessi háreista kirkja. Segja íslenzk- ir annálar að „íslenzkur byljavind- ur hafi ekki sætt raupi“ Jurens, heldur brotið kirkjuna svo hún hrundi í grunn. Þetta er þó ekki með öllu rétt, því að hinn 12. júlí 1619 fór fram skoðunargerð á kirkj- unni. Segja skoðunarmenn að hún sé „ekki embættisfær utan í mestu stilluveðri“, böndin úr stöfum í sperrur sé flest brotin og undir- stokkar klofnir og sundur rifnir; setja þurfi 13 bita í kirkjuna, en það sé ekki hægt nema hún sé tek- in ofan. Og svo var þessi háreista timb- urkirkja rifin, en Jakob Pétursson, sem þá var orðinn umboðsmaður á Bessastöðum, lét reisa torfkirkju í stað hennar og notaði í hana við- ina út hinni hrundu kirkju. Var þá engin timburkirkja til í öllu Kjalarnesþingi, og ekki einu sinni timburþak á neinni kirkju þar. Þessi nýa konungskirkja á Bessa- stöðum var með torfþaki, torf- veggjum og moldargólfi. Ekki entist þessi kirkja lengi. Sextán árum síðar segir Pros Mundt að hún sé orðin svo léleg að nauðsynlega þurfi að gera við hana og mun þá einhver viðgerð hafa farið fram, því að maður nokkur er látinn greiða 200 dali fyrir hjúskaparleyfi og á það gjald að skiítast jafnt til viðgerðar á kirkjunum á Bessastöðum og í Viðey. aá Árið 1642 er komin ný kirkja á Bessastöðum og hafði Jóhann Klein látið reisa hana Var hún 12 stafgólf, með súð og þiljuð öll nema gólfið í framkirkju, og á henni voru 8 glergluggar. Senni- lega hefir hún þó verið með torf- veggjum, enda þarf fljótt á fé að halda til viðgerðar. Árið 1652 keypti maður sig undan hýðingu og var féð látið fara til þess að gera við kirkjuna. Auk þess lagði kon- ungur fram 200 dali, en þetta hrökk ekki. Árið 1655 varð maður nokk- ur að kaupa sér hjónavígslu leyfis- bréf og kostaði það 100 dali. Þeir dalir fóru til þess að gera við kirkjuna. En mest áskotnaðist henni þó 1661. Þá var dæmd bú- slóð af Páli sýslumanni Torfasyni í ísafjarðarsýslu fyrir það að hann hefði átt kaupskap við útlendinga, en konungur breytti dóminum þannig, að Páll þyrfti ekki að láta búslóð sína af hendi „heldur gjalda eftir ýtrustu efnum til Bessastaða- kirkju“. Árið 1678 skoðar Þórður biskup Þorláksson kirkjuna og segir að hún sé orðin mjög hrörleg og alls ekki embættisfær í stórviðrum. Þarfnist hún bráðrar aðgerðar. En þá er komið nýtt klukknaport, og hefir Jóhann Klein látið reisa það. Fimm árum síðar lætur hann svo reisa nýan kór við kirkjuna og er þess sérstaklega getið, sem ný- lundu, að það hafi verið gert án styrks frá öðrum kirkjum. Af því mætti ráða, að jafnan hafi verið leitað til annara kirkna þeg- ar eitthvað þurfti að hressa upp á konungskirkjuna. Tveimur árum síðar lætur svo Heideman endur- reisa kirkjuna að fullu og er hún þá talin sterk og stæðileg. En það er eins og álög hvíli á þessari kirkju hvað hún endist illa, enda mun hafa verið vanrækt að halda kirkjum við. Árið 1697 fer fram skoðunargerð og segir þar að kirkjan sé mjög léleg, þakið lekt og hún hafi ekki verið bikuð árum saman. Jón Vídalín biskup skoðar kirkjuna 1703 og segir þá að máttarviðir sé sterkir, en undir- stöður fúnar, súðin í framkirkjunni fúin og hrörleg, þakið að framan með opnum rifum og rjáfrið opið milli kórs og kirkju. Telur hann kirkjuna alls ekki embættisfæra. Eitthvað hefir máske verið dytt- að að henni þá, en 1718 fer fram skoðunargerð og segir þar, að gluggar í kórnum sé brotnir, yfir- þakið fúið og burt blásið, svo að rigni og snjói inn. Framkirkjan sé fúin og ekkert gólf í henni „og þar vaða menn mold og aur í ökla þeg- ar blautt er“. Er því ekki furða þótt þeir dæmi kirkjuna óhæfa til þess að þar fari fram guðsþjón- ustugerð. Ekki er kirkjan þó rif- in, heldur er tveimur árum seinna lagður skattur á árstekjur allra kirkna í landinu til þess að hægt sé að þétta hana. Þó hefir það ekki tekizt betur en svo, að 1722 er sagt „að prestur og sóknarfólk verði holdvott í kirkjunni þegar rign- ir“. Árið 1724 fer fram einhver við- gerð á kirkjunni og þá eru meðal annars notaðar 120 alnir af vað- máli til þess að þétta þakið. Er

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.