Lesbók Morgunblaðsins - 15.01.1950, Blaðsíða 4

16
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
ef úr þeirri fyrirætlan hefði orð-
ið. En það bjargaði þeim, að þeir
komust ekki að landi í Grænlandi
hjema megin vegna hafíss og skip-
ið varð að sigla með alla suður
fyrir land.
Hafísár.
Nú vildi svo til að þetta var eitt
hið versta ísár, sem komið hafði
í manna minnum á Grænlandi. Var
þar nú alt öðru vísi umhorfs en
árið áður, er Shaffner var þar á
ferð og mun hann hafa orðið fvr-
ir miklum vonbrigðum, og þó sann
færst um það, sem aðrir höfðu sagt
honum, að siglingar við Grænland
gæti verið mjög hættulegar vegna
íss. Munaði og minstu að skipið
færist í ísnum með allri áhöfn.
Segir nú ekki af siglingu þeirra
suður fyrir Horn, fyr en þeir voru
komnir norður undir Einarsfjörð.
Þar lentu þeir í borgarís og þorði
skipstjóri ekki að leita lands vegna
þess að dagur var að kvöldi kom-
inn. Þeir bundu þá skipið við stór-
an hafísjaka og ætluðu að bíða
morguns. Veður var dásamlegt,
blæjalogn og mikil norðurljós.
Um nóttina breyttist veður
skyndilega. Brast þá suðaustan
ofsarok á og um hádegi var komið
fárviðri. Engin segl voru uppi, en
skipið rak á reiðanum með 10
mílna ferð undan vindi, þótt vjel-
in væri í gangi. Hérti nú frostið
og sýldi alt skipið, svo að innan
stundar hafði hlaðist á það klaka-
brynja frá þiljum að siglutoppum.
Hvað eftir annað rakst það á ís-
jaka, með heljarafli og mundu fá
skiþ hafa þolað slíkt. Hvar sem
auður sjór var, rauk hann eins og
lausamjöll og ekkert sá út úr aug-
unum fyrir særokinu.
Nokkru eftir hádegi rakst skipið
með heljaráfli á jaka. Þetta var
lagís innan úr fjörðum og hann
ér -miklu harðari, en annar ís. Jak-
inn stóðst því áhlaupið og hrynti
„Fox“ frá sjer. Brakaði þá og brast
í hverju bandi, hinir klökugu reið-
ar riðuðu og var engu líkara en að
þeir mundu sprengja þilfarið. Mað-
urinn, sem stóð við stýrið, kastað-
ist langar leiðir og stórslasaðist og
allir sem á skipinu voru hentust
til eins og þeim væri kastað af
hendi. En skipið dugði. Seinna um
daginn varð annar árekstur, engu
minni og þeim mun ískyggilegri en
hinn, að nú hjó skipið sjer bás inn
í ísinn og festist þar. En jafnharð-
an dreif að því ís á alla vegu, braut
stýrið og stöðvaði skrúfuna. Virt-
ist nú óhugsandi að skipið mundi
losna úr heljargreipum íssins. —
Skipstjóri gaf þá skipun um það,
að reyna að koma stórseglinu eitt-
hvað áleiðis, þótt öll dragreip væri
stokkfreðin, því að eina lífsvonin
var að skipið gæti haft sig út úr
ísnum. Allir hjálpuðust að þessu.
en ekki var hægt að koma seglinu
hærra en rjett upp fyrir hástokk
skipsins. En svo var rokið ofboðs-
legt, að þessi litla pjatla nægði til
þess, að skipið fór að hreyfast, og
eftir nokkra stund hafði það ýtt
ísnum frá sjer á báða bóga og
komst út úr honum. Um leið losn-
aði skrúfan og var vjelin þá sett
í gang aftur. En nú var kominn leki
að skipinu og óx óðum austur í
vjelarúminu þangað til vjelamenn-
irnir stóðu í knje í vatni. Vegna
þess hvernig skipið valt, skvettist
hvað eftir annað inn í eldana og
fyltist þá vjelarúmið svo af gufu,
að ekki sá handaskil. Undir kvöld-
ið náði austurinn að renna inn í
eldholið og drap eldinn. Var skip-
ið nú alveg ósjálfbjarga og nátt-
myrkur að skella á. Skipið hrakti
undan vindi, enginn vissi hvert,
stýrið bilað og við ekkert varð
ráðið, en hafísinn alt um kring.
Bjóst þá enginn við því að líta
næsta dag. Er þá haft eftir Arn-
ljðti að hann hafi sagt með mestu
rósemi, að það væri alls ekki sam-
kvæmt ferðaáætluninni að farast
hjer!
Veðrið datt niður jafn snögglega
og það hafði brostið á. Seint um
kvöldið var komið logn en þá
stærði sjóinn mjög. Veðrið hafði
haldið öldunum niðri, en nú hófust
þær í jötunmóði og viðbúið að þær
fleygðu skipinu á einhvern jak-
ann og keyrðu það þar í kaf. Á
þessu gekk alla nóttina, og þegar
lýsti af næsta degi, hafði skipið
hrakið 63 mílur norður á bóginn.
Eftir illan leik komust þeir að
lokum til Frederikshaab viku
seinna (2. október). Þarna voru
þeir um kyrt í þrjár vikur, en
sigldu svo suður til Júlianehaab.
Rannsóknaför.
Hinn 25. október sigldi „Fox“
inn Einarsfjörð til þess að mæla
þar dýpi. Fjörðurinn er um 8 míl-
ur á lengd og breiður. Inn úr hon-
um ganga tveir firðir. Þar setti
„Fox“ sjö menn á land til rann-
sókna. Áttu þrír menn, þar á með-
al Shaffner, að ganga inn að jökli,
en fjórir og þar á meðal Arnljótur,
voru sendir að hinu gamla biskups-
setri Görðum. Segir Zeilau í
ferðabók sinni, að hann vilji ekki
taka fram fyrir hendurnar á Arn-
ljóti, að skrifa um þann leiðangur,
því Arnljótur hafi í hyggju að
skrifa um hin fornu býh á þessum
slóðum.
Mjer er ókunnugt um það hvort
Arnljótur hefir skrifað nokkuð um
þessa ferð, en gaman hefði verið
að eiga frásögn hans um hana. Ekki
hefir hún birst á prenti og jeg hefi
athugað brjef frá Arnljóti í Lands-
bókasafni og ekki getað fundið þar
neitt um þessa ferð. Máske ferða-
sagan sje einhvers staðar geymd í
handriti enn og væri þá óskandi
að hún kæmi fram.
„Fox“ skildi við leiðangursmenn
25. okt. og sneri aftur til Juliane-
haab, því að skipstjóri þorði ekki