Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1949, Blaðsíða 21

FORNLEIFAFUNDUR í TJARNARGÖTU
- ELSTU MINJAR FRÁ REVKJAVlK
HJER birtist mynd af elstu mun-
unum, sem voru til sýnis á Revkja-
víkursýningunni, sem nýlega er
lokið. Allar líkur benda til, þó ekki
muni vera hægt að fullyrða það,
að svo komnu máli, að þessir mun-
ir sjeu frá fyrstu tímum Reykja-
víkur, jafnvel frá dögum Ingólfs,
eða næstu eftirkomenda hans.
Þarna eru þrjár kolur af mis-
munandi gerð, ein með skafti, til
þess ætluð, að þægilegt sje að hafa
hana í hendi sjer, og bera hana log-
andi um hin dimmu húsakynni. En
hinar kolurnar tvær munu frekar
hafa verið til þess ætlaðar, að vera
kyrstæðar í hýbýlum manna, ann-
að hvort hangandi eða standandi á
einhverju undirlagi. Oft voru stein-
kolur þannig, að auðvelt hefir ver-
ið að hengja þær upp, eru þá með
skorum í, fyrir böndin sem báru
þær uppi, eða eyrum, sem hægt
hefir verið að þræða í hengibönd-
in.
Steinkolur sem þessar, voru ljósa
tæki víkingaaldarinnar. En þegar
kemur fram um árið 1000, segir
Kristján Eldjárn, að komið hafi
málmkolur eða pÖnnur, sem ljósa-
tæki.
Kolurnar voru þannig notaðar til
ijósa, að í þær var rennt lýsi, og
settur fífukveikur í, sem látinn var
hanga út af barminum. Lítið ljós
hafa kolurnar borið. Og dauf bætti
„spennan" hjá Rafveitu Revkja-
víkur nú á dögum, ef ekki lýsti
betur.
Þó enn ljómi frægð landnáms-
mannanna fyrir hugskotssjónum
íslendinga, og það að verðleikum,
þá minna þessi tæki þeirra á, að
þrátt fyrir afrek þeirra og menn-
ing á ýmsum sviðum, þá hafa þeir
lifað að nokkru leyti við íslenska
steinaldarmenning.
Aflangi steinninn á myndinni.
með farinu í, eftir endilöngu, er
vaðsteinn eða sakka, eins og hún
nú er nefnd, og mun hafa fundist
í sama jarðlagi og kolurnar. En af
lögun steinsins eða gerð verður
minna ráðið um aldur hans.
Eins og kunnugt er fundust mun-
ir þessir, þegar grafið var fyrir
grunni hússins Tjarnargata 4, þar
sem nú er h.f. Steindórsprent.
Það var vorið 1943, að tekið var
fyrir þessum grunni. Meðar, á
greftrinum stóð veitti Guðmundur
Kjartansson jarðfræðingur því at-
hygli, að talsvert af beinum kom
upp með greftrinum. Gerði hann
starfsmönnum Náttúrugripasafns-
ins aðvart um þetta. Eftir það
fylgdust þeir Finnur Guðmunds-
son og Jóhannes Áskelsson ,neð
því, sem fram fór í þessu efni og
hirtu það af beinum og öðru kenni-
legu, sem upp kom úr grunninum.
í nokkrum hluta gryfjunnar,
sem tekin var, hafði verið ösku-
eða sorphaugur, og komu þaðan
beinin. Voru það fyrst og fremst
húsdýrabein, þar á meðal áberandi
mikið af svínabeinum, svo og
fugla, fiska og selabein.
Meðal beina þeirra, sem Guð-
mundur Kjartansson hirti, þegar
hann fyrst kom að uppgreftrinum,
var heill neðriskoltur af geirfugli.
Öll þessi bein, sem þarna fund-
ust, eru geymd í Náttúrugripasafn-
inu. Vegna þess að hjer er ekki
til fullkomið beinasafn, sem hægt
er að nota til samanburðar, er ekki
hægt að ákvarða neitt um fund
þennan. Dr. Magnus Dagerböl
beinasjerfræðingur við Dýrafræði-
safnið í Höfn, hefir lofað, að taka
bein þessi til ákvörðunar og rann-
sóknar.
Svínabeinin í beinasafni þessu
benda til þess, að sorphaugur þessi
sje mjög gamall, þó ekki sje hægt
að segja með neinni vissu, hversu
lengi íbúar Reykjavíkur hafi haft