Lesbók Morgunblaðsins - 18.04.1948, Blaðsíða 13

LESBOK MORCiUNBLAÐSINS
’\1
NÝn BYGGINGAREFN!
Um allan hcim cru menn að
reyna aö finna hcntug og ódýr
byggingarefni t.il þesa að
byggja upp þaö, sem brotið var
niður í stríðinu. Enshur maður
hefur fundið nýtt byggingar-
efni, sem menn vœnta mikils
o/. —
MAÐUR er nefndur Samúel Clipsam
og á heima í Lancashire í Englandi
Þar hefur hann gert margar tilraunir
að gera leirflögur, er nota mætti í
þök og til þess að þekja hús að utan.
Hann stundaði þessar tilraunir í húsa-
garði sínum og nágrar.narnir hentu
drjúgum gys að honum fyrir það að
halda að hann gæti gert nothæfar
flögur úr venjulegum leir.
En þessar tilraunir hafa nú samt
sem áður borið þann árangur að kom-
ið er fram algjörlega nýtt byggingar-
efni, sem nefnt er Pyroc. Það hefur
meðal annars þann kost að vera ör-
uggara í eldsvoða heldur en cement-
steypa. Við tilraunir, sem gerðar voru
með það í New York, þar sem það var
sett á stálgrind, kom í ljós að hálfs
þumlungs þykt lag af því þoldi eld
jafn vel og nokkurra þumlunga þykk
steinsteypa.
Clipsam hafði upprunalega hugsað
sjer að sprauta leirnum, eins og þegar
málningu er sprautað á hús. En til-
raunir um það báru ekki góðan ár-
angur. Leirinn rann bókstaflega nið-
ur veggina, sem honum var sprautað
á, alveg eins og krakkar hefði kastað
leðju á þá.
Svo var það einhverju sinni að Clip-
sam var boðið að reyna að blanda
leirinn með efni, sem kallast vermi-
culita, og komið var frá Afríku, úr-
gangur frá námum. í rauninni er það
„glimmer“ og hefur þann eiginleika
að það flagnar alt þegar það er hit-
að, og vex þá fyrirferð þess 16 falt
því að alls staðar kemst loft á milli
flaganna. Verður það þá fjaðurmagn-
að og er hægt með fargi að þjappa
því saman aftur, svo að það verði
lítið meira fyrirferðar en upphaflega.
Clipsam tók nú nokkuð af þessu efni
og blandaði því sarnan við cement og
kalk. Leðjunni sprautaði hann 'svo á
vegg, og nú loddi hún við án þess að
breyta sjer eða renna t’l. Þegar þesti
le'ija harðnaði reyndi Clipram hana
með því að berja á hana með harmi.
Gerði hún hvorki að springa nje
molna.
Á þennan hátt var Pyroc fundið upp,
segir enska blaðið „News Chronic!e“.
Nú var farið að steypa veggplötur
úr þessu efni. Átta þumlunga þykt lag
þjettist svo á 50 mínútum, að hægt
var að fergja það svo að fram komu
alveg sljettir fletir. En þessar plötur
vógu ekki nema þriðjung á móts við
aðrar steyptar plötur af sömu stærð.
Það gerði glimmer-efnið í þeim. Og
eftir 3 klukkustundir voru þær orðn-
ar svo harðar að óhætt var að mála
þær.
En nú hafði Clipsam fundið nýa
eiginleika þessarar steypu. Hún brotn-
ar ekki og verpist ekki. Hún festist
við járn og timbur engu miður en við
steinsteypu eða múrsteina. Ekki þari
annað en sprauta henni á þjettriðið
net, og þá er fenginn sterkur veggur.
Prófessor Bernal, sem er vísinda-
legur ráðunautur bresku stjórnarinn-
ar um byggingarmál, hefur látið
þannig um mælt:
„Langsamlega mesta framförin í
byggingarlist er sú að nota Pyroc og
vírnet. Það þýðir að vjer getum bygt
framtíðarheimili vor úr steypu, sem
er svo ódýr, að byggingarkostnaður-
inn verður ekki nema brot af því, sem
nú er. Hermannaskálar gæti jafnvel
orðið bestu íbúðir, ef sprautað væri
á þá lagi af Pyroc. — Auðvitað
verður reynslan að skera úr því hve
endingargott þetta nýa byggingarefni
verður.“
Sá er einn kostur á þessari nýu
steypu að hægt er að reka nagla í
hana, festa skrúíur í henni og saga
hana sundur eftir vild. örþunt lag af
henni innan á eldhús og baðherbergi
kemur algjörlega í veg fyrir raka.
Þá er og steypan mjög gott einangr-
unarefni. Hús úr henni munu verða
hlý á vetrum og hæfi’ega svöl í sum-
arhitum. H n er ágæt til þess að haida
hænsahúrum hlýjum og varna hita-
tapi iitungunarvjela. Og svo er hún
örugg gegn eldi. Tilraur. var gerð um
það á þann hátt, að 1 cm. þykku lagi
af henni var sprautað á timbur, og
þepar það var orðið hart. var logsuðu-
blorsa beint þar á. Eftir sex klukku-
stundir byrjaði timbrið að sviðna und-
an hitanum, en ekki gat kviknað í því.
Pyroc verður ódýrayi en stein-
steypa. Það er aðallega gert úr kalki
og vermiculite, en það eru úrgangs-
efni, sem nóg er til af og hafa verið
verðlaus fram að þessu.
Tilraunir með þetta byggingareíni
hafa farið fram um tveggja ára skeið.
Og nú hefur byggingarefna-rannsók.i-
arstofa breska ríkisins tekið að sjer
rannsóknirnar, og það er búist við
því að þær leiði það í ljós, að breyta
þarf öllum byggingasamþyktum lands
ins með tilliti til þess, að nú verður
hægt að byggja á alt annan hátt en
áður. Farið er að framleiða bygging-
arefnið í stórum stíl og er búist við að
miklar birgðir af því komi á markað-
inn innan skamms.
En Clipsam segir að menn verði að
læra að nota Pyroc. Ekki þýði að fá
það í hendur byggingamönnum, nema
þeir kynni sjer áður hvernig á að fara
með það. Er jafnvel búist við að stofna
verði til námskeiða eða skóla fyrir þá
byggingamenn, og að þeir verði að
hafa sveinsbrjef í höndum áður en
þeir fara að byggja úr því.
Blöoin segja að Pyroc sje líklega
fyrsta uppgötvunin eftir stríð, sem
muni lækka verulega útgjöld almenn-
ings, án þess að það sje gert á kostnað
hins opinbera.