Vísbending - 18.12.1998, Blaðsíða 18

Qwerty hagfræði
að eru til mörg dæmi um
hvernig tiltölulega hvers-
dagslegir hlutir urðu til-
efni nýstárlegra uppgötvana. Sú
saga er til dæmis fræg þegar
vatn flóði út úr baðkeri gríska
uppfínningamannsins Arkimed-
esar er hann laugaði sig fyrir um
2.200 árum og í einni svipan
laust nýju lögmáli niður í huga
hans. Spekingnum varð svo
mikið um að hann stökk upp úr
baðinu og hljóp um stræti
heimaborgar sinnar allsnakinn
og kallaði „Eureka“ (ísl. ég hef
fundið það). Lögmál Arkimed-
esar hafði séð dagsins ljós og
það er nú að finna í helstu
grunnskólakennslubókum í
eðlisfræði. Hér verður þeirri
spurningu velt upp hvort hlið-
stætt atvik hafi átt sér stað þegar
hagfræðingurinn Paul David las
"QWERTY" á efstu stafaröð á
lyklaborði tölvu sinnar fyrir ná-
lægt því 20 árum. Hann fékk þá
nýja innsýn í hvernig markaðir
láta stjórnast af duttlungum sög-
unnar frekar en einskærri hag-
sýni. Hann birti þessa nýju hug-
dettu í grein árið 1985 sem olli
miklu írafári meðal hagfræð-
inga. Qwerty-lögmálið hefur
síðan verið notað til þess að
skýra auðlegð og fátækt þjóða,
utanríkisviðskipti og hættuna af
einokunarstöðu Microsoft svo
fátt eitt sé nefnt. En efasemdar-
menn eru að vísu aldrei langt
undan.
Lítil saga um
ritvélar
ins og Arkimedes forðum,
þá gefur hagsögufræðing-
urinn Paul David reglum sam-
félagsins ekki mikinn gaum.
Það fer að vísu fáum sögum af
því að hann hafi hlaupið nak-
inn um götur en hann hrökkl-
aðist frá námi í Harvard vegna
þess að hann fann sér aldrei tíma
til þess að skrifa doktorsritgerð
(Harvard sendi honum doktors-
gráðu í pósti nokkru seinna þeg-
ar Paul David var orðinn frægur
fyrir rannsóknir sínar). Kennslu-
stundir hans (við Stanford há-
skóla) miðast heldurekki við sett
tímamörk eins og annarra kenn-
ara heldur geta staðið yfir í
nokkra klukkutíma í senn.
Það sem Paul David veitti at-
hygli var að allar tölvur hafa
samskonar lyklaborð en ef litið
er á efstu röð stafalykla frá
vinstri má lesa: Q-W-E-R-T-Y-
U-I-O-P. Þessi uppsetning er
arfur frá ritvélunum og hefur
haldist óbreytt þrátt fyrir stór-
stígar tækniframfarir. Nú segir
hið fornkveðna að góðir hlutir
eldist seint, en það er samt vart
Jónsson
við hæfi hér; þetta lyklaborðið
er fremur slæmt til síns brúks.
Notkun qwerty byrjaði árið
1867 þegar fékk maður að nafni
Latham Sholes fékk einkaleyfi
á vél sem hann kallaði ritvél.
Þessi smíð var gölluð á marga
vegu og sérstaklega vildu stafa-
lyklarnir flækjast saman. Sholes
leysti þennan vanda með því að
hanna lyklaborð þar sem margir
algengir stafir, s.s. A eða S, voru
út við enda lyklaborðsins og
lágu illa við áslætti. Þessi upp-
setning hægði á vélritaranum og
fækkaði þess vegna flækjunum.
Sholes hóf síðan samstarf við
kunnan vopnaframleiðanda, E.
Remington, og brátt var ritvélin
fjöldaframleidd og markaðssett.
Sölumenn Remington stungu
upp á því sölubragði sem fólst í
því að efsta röð lykilborðsins
hefði þá stafi sem þyrfti til þess
að skrifa orðið T-Y-P-E W-R-I-
T-E-R og þar með var nýja
lyklaborðið orðið fullskapað.
Hvort sem þessi brella gerði út-
slagið eður ei þá náðu Reming-
ton ritvélar með qwerty lykla-
borði yfirburðastöðu á markað-
inum. En tækninni fleygði fram
og stafaflækjur heyrðu brátt
sögunni til. Á árunum 1909-
1924 voru gefin út sjö einka-
leyfi fyrir nýjum lyklaborðum
sem áttu að gera ásláttinn
hraðari og auðveldari en engin
þeirra velti qwerty úr sessi. Árið
1932 fékk maður að nafni Au-
gust Dvorak einkaleyfi á nýrri
tegund af lyklaborði, nefndri
DSK, sem var prófað af banda-