Dagblaðið Vísir - DV - 11.08.1997, Blaðsíða 14

14
MÁNUDAGUR 11. ÁGÚST 1997
Frjálst, óháð dagblað
útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aöstoöarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiösla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerö: ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1800 kr. m. vsk. Lausasöluverö 160 kr. m. vsk., Helgarblað 220 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
r
Israelsmenn vilja blóð
Ástandið í Palestínu verður að versna, áður en það
byrjar að batna. Framferði ísraelsmanna á hemumdu
svæðunum þarf að byrja að ganga fram af Bandaríkja-
mönnum, eins og það er farið að ganga fram af Evrópu-
mönnum. Bandarískri fiármögnun ísraels þarf að linna.
Hingað til hefur ísrael verið haldið hernaðarlega og
efnahagslega á fLoti með bandarísku fé. Stuðningurinn
stafar af, að bandarískir fjölmiðlar eru hallir undir ísra-
el og að bandarískir pólitíkusar hafa slæma reynslu af
að ögra þrýstihópum stuðningsmanna ísraels.
Jafnframt þurfa Palestínumenn að losna við Arafat
sem leiðtoga. Komið hefur í ljós, að hann getur ekki
stjómað Palestínu vegna spillingar í hirð hans, vegna
hirðuleysis hennar um hefðbundinn embættisrekstur og
vegna óbeitar hans á nauðsynlegri valddreifmgu.
Ófriðarferlið í Palestínu stefnir í rétta átt. Opinskár
ofbeldismaður í stjórnmálum hefur tekið við af lævísum
samningamanni sem forsætisráðherra ísraels. Netanya-
hu hefur tekið við af Peresi og stefnir ótrauður að blóð-
ugu uppgjöri milli ísraela og Palestínumanna.
Netanyahu hefur brotið flest ákvæði samkomulagsins
í Ósló um friðarferli í Palestínu. Hann hefur reynt að
ögra Palestínumönnum sem mest hann má, meðal ann-
ars með því að endumýja landnám ísraelsmanna á
hemumdu svæðunum, gegn mótmælum umheimsins.
Enn fremur heldur hann fyrir stjóm Palestínumanna
veltusköttum, sem stjóm hans hefur innheimt á hennar
vegum. Þetta kemur ofan á endurtekið viðskiptabann og
hefur rústað fjárhag Palestínu, sem var þó bágur fyrir,
einkum vegna efnhagshryðjuverka ísraelsstjórnar.
Mestu máli skiptir þó, að hann er að reyna að beygja
Arafat í duftið. Það gerir hann með hertum kröfum um,
að Arafat sjái um, að almennt verði hafðar hendur í hári
stuðningsmanna Hamas-hreyfingarinnar, sem hefur
stutt hryðjuverk af hálfu einstakra Palestínumanna.
Þetta getur Arafat ekki, enda er ástandið þannig, að
hryðjuverk em ofur skiljanleg og eðlileg viðbrögð lang-
kúgaðrar þjóðar gegn hemámsliði helzta fasistaríkis nú-
tímans. Ef Arafat lætur handtaka stjómarandstæðinga
holt og bolt, er hann búinn að vera sem þjóðarleiðtogi.
En Arafat er hvort sem er búinn að vera. Hann hefur
gert samninga við hernámsríki, sem það hefur ekki stað-
ið við. Hann stendur uppi sem hálfgerður leppur Net-
anyahus. í vaxandi mæli styðst hann við hirð sína og
leyniþjónustu, en ekki við almenningsálitið í landinu.
Búast má við, að Hamas-hreyfmgin taki smám saman
við sem málsvari Palestínu. Hún mun mæta Likud-
hreyfingu Netanyahus á nótum, sem hún skilur. Það
verður ofbeldi gegn ofbeldi. Þegar það ferli hefur verið
leitt til enda, getur friðarferli loksins hafizt að nýju.
Arafat dugði aðeins, þegar við Peres var að semja. Þar
stóð samningarefur gegn samningaref. Ef þeir hefðu
fengið tækifæri til að halda áfram að þrúkka um málið,
hefði Palestínumálið hugsanlega fengið farsælan endi.
En það vildu kjósendur í ísrael ekki. Þeir kusu blóð.
Með því að velja opinskáan ofbeldismann sem forsæt-
isráðherra valdi ísrael ófriðarferli, sem enn er rétt að
byrja. Hryðjuverkum á eftir að flölga á báða bóga. Ara-
fat mun smám saman missa tökin og Netanyahu mun
halda áfram að niðurlægja hann og þjóð hans.
Þetta mun smám saman leiða til styrjaldar eða ígildi
styrjaldar. Að því blóðbaði loknu verða menn loksins
orðnir svo þreyttir, að nýtt friðarferli getur hafizt.
Jónas Kristjánsson
Eftir fall kommúnismans í
austri er mönnum að verða það æ
ljósara að hlutverk Alþingis er
ekki það að draga eignir þjóðfé-
lagsins undir ríkisvaldið með lög-
gjöf, skattlagningu og yfirburðum
á lánsfjármarkaði. Þvert á móti
hefur þróunin orðið sú í seinni tíð
að þjóðfélaginu og borgurum þess
er skilað eignum sínum aftur meö
einkavæðingu. Sósíalisminn og
ríkiskapítcdisminn eru að líða
undir lok. Þótt ríkisrekstur væri
oft réttlættur á þeim sviðum er
menn töldu samkeppni yrði ekki
við komið þá gekk löggjafmn oft
allt of langt og hann misnotaði
umboð sitt til þess að draga at-
vinnurekstur þjóðfélagsins undir
ríkisvaldið. Gott dæmi um hóflega
þróun í þessum efhum eru sam-
göngur. Ríkið hefur sett umferðar-
lög og lagt vegi, sett siglingalög og
byggt hafnir, sett lög um flugmál
I greininni segir frá þeim breytingum sem Norömenn hafa gert á sölu raf-
orku.
Rafmagn á
frjálsan markað
Kjallarinn
Jóhann J. Ólafsson
framkvæmdastjóri
dreifmeti þar sem þeir
eru búsettir, í Ósló í
þessu tilfelli. Ekki skipt-
ir máli hver í raun fram-
leiðir það rafmagn sem
notað er. Dreifikerfi
virkar eins og vegakerfi
landsins, nema um það
fer raforka í stað bif-
reiða. Til þess að koma í
veg fyrir að fjöldi
dreifineta margfaldist og
lögð séu mörg samhliða
dreifmet fá eigendur
dreiflnetanna sérleyfi á
flutningi raforku. Hins
vegcir verður sérleyfis-
hafinn að veita öllum
aðgang að dreifineti
sínu. Fyrir dreifingu
„Ef einkavæðinganefnd okkar
undirbýr og skipuleggur raforku-
markaðinn vel sem góða söluvöru
gæti hið opinbera losað mikið fjár•
magn, sem skortir til þess að
lækkar ríkisskuldir og endurbæta
mennta- og heilbrigðiskerfið, svo
hægt sé að einkavæða hvoru-
tveggja á sama hátt.u
og gert flugvelli.
Þrátt fyrir þessi af-
skipti á ríkið ekki
né rekur bifreiðir,
skip og flugvélar. I
vaxandi mæli
munu einstakling-
ar reisa og reka
umferðarmann-
virki eins og Hval-
fjarðargöng, hafnir
og flugvelli. Eitt
svið atvinnu-
rekstrar hefur þó
orðið út undan í
þessari þróun:
framleiðsla og sala
raforku. Árið 1990
voru sett ný orku-
lög í Noregi sem
m-ðu til þess að nú
er þar í landi ein-
hver frjálsasti
markaður í heimi
hvað raforku
snertir. Fram-
leiðsla og sala á
rafmagni var gefin
algjörlega frjáls
með lögmn nr. 50
frá 29. júní 1990 og
samkeppni komið
á.
Hagsbót fyrir
neytendur
Við þetta lækkaði verð á raf-
orku verulega en var þó með því
hagstæðasta í heimi áður. Þetta
verkar þannig að hver kaupandi
hvar sem er á landinu getur keypt
raforku frá hvaða framleiðanda
og/eða seljanda raforku sem er á
því verði sem um semst milli að-
ila. T.d. getur kaupandi í Ósló
keypt rafmagn af rafveitu í
Bergen, hvort sem raforkufram-
leiðandinn er í opinberri eign eða
einkaeign. Hin ýmsu dreifinet raf-
orku eru í Noregi, eins og hér á
landi, tengd saman í lands-
dreifinet. Raforkuframleiðandinn
í Bergen setur sína orku inn á net-
ið í Bergen en sendir kaupendum
sínum vítt og breitt um landið
reikninga fyrir þeirri raforku sem
hann hefur selt þeim. Kaupendur
taka hins vegar við orkunni úr því
raforkunnar þarf að greiða eigend-
um dreifinetsins endurgjEdd skv.
gjaldskrá. Ríkisfyrirtækið Statnett
(Orkustofnun?) samræmir norska
raforkukerfið svo að hinn frjálsi
markaður virki til hagsbóta fyrir
neytendur. Meirihluti raforkusöl-
unnar fer fram beint á milli aðila
en einnig á opinberum uppboðs-
markaði. Raforkuseljendur í Nor-
egi eru 346 (1994) en orkuver eru
600. Raflínur eru samtals yfir 200
þús. km. Norðmenn eru greinilega
komnir langt fram úr okkur hvað
markaðsfrelsi með raforku áhrær-
ir. Hér er því verk að vinna.
Á næsta ári ætla Danir að setja
raforku á frjálsan markað hjá sér.
Góö söluvara
Ef einkavæðingarnefnd okkar
undirbýr og skipuleggur raforku-
markaðinn vel sem góða söluvöru
gæti hið opinbera losað mikið fjár-
magn sem skortir til þess að
lækka ríkisskuldir og endurbæta
mennta- og heilbrigðiskerfið svo
hægt verði að einkavæða hvort
tveggja á sama hátt.
Vafalaust fylgist iðnaðarráðu-
neyti íslands með þessari þróun
mála í Noregi. Þegar Reykjavíkur-
borg gerði sölusamning við Lands-
virkjun um raforku frá Nesjavöll-
um mátti heyra á fréttum að fyrir-
vari var gerður um breytingu í
framtíðinni á verði orkunnar
vegna hugsanlegra skipulagsbreyt-
inga í orkusölumálum. Það er hins
vegar nauðsynlegt að iðnaðarráðu-
neytið geri þjóðinni grein fyrir
væntanlegri þróun í þessum efn-
um og leyfi landsmönnum að fylgj-
ast með hvaða þróunar megi
vænta í framtíðinni. Einkaréttur
rikisins er mjög rótgróinn og hefð-
bundinn á þessu sviði og lands-
menn þekkja ekki annað fyrir-
komulag raforkumála frá upphafi
rafvæðingar. Væntanleg einka-
væðing raforkugeirans snertir
marga lagaflokka - ekki eingöngu
orkulög heldur einnig samkeppn-
islög, lög um vatnsréttindi, um-
hverfislög, lög um ferðamál og
náttúruvemd, lög um fasteignir,
atvinnuréttindi og eignarrétt.
Norðmönnum þótti tími til kom-
inn að hleypa nýjum sjónarmiðum
að þessum málaflokki og þegar
nýju orkulögin tóku gildi 1. janúar
1991 féllu eldri lög nr. 16 frá 1917
niður. Nauðsynlegt þótti að auka
samkeppni á þessu sviði og koma
að viðskiptaaðferðum sem tíðkast
með önnur verðmæti, eins og t.d.
verðbréf, hráefhi, olíu o.fl. Verð-
myndunin ákvarðast núna af
framboði og eftirspurn á opnum
uppboðsmarkaði. Eitt af mörgu
sem Norðmenn hafa fram yfir okk-
ur er að þeir em tengdir stórmark-
aði Evrópu með raforku og geta
því selt alla umframorku sína til
útlanda og keypt þaðan orku til
baka ef þeir þurfa að brúa „toppa“
hjá sér. Mikil framfor væri ef
hægt væri að tengja okkar orku-
net hinum stóra Evrópumarkaði
Jóhann J. Ólafsson
Skoðanir annarra
Dagur-Tíminn og
A-flokkarnir
Ég vil sem áskrifandi og maður með hjartað á rétt-
um stað vita i hverju fingrafor og kossaflens A-flokk-
anna em fólgin á stefnu og starfshætti Dags-Tímans.
Ég er ekki viss um að við framsóknarmenn viljum
fá inni í eldhúsi daglegs ergelsis A-flokkanna.
Guðni Ágústsson í Mbl. 7. ágúst.
Öryggismál á villigötum
Norðvíkingurinn sýnir svart á hvítu að hvorki Is-
lendingar né samstarfsþjóðir hafa gert sér minnstu
hugmynd um framtíðarskipan í öryggismálum þótt
nú sé að verða liðinn áratugur síðan frá því kalda
stríðinu lauk.
Mörður Ámason í Degi-Tímanum 7. ágúst
Hækkun á sígarettum
Það eru eitthvað skrítnar reiknivélar sem finna út
að það borgi sig að setja 30 milljónir í áróður gegn
tóbaki þegar hægt er að græða 900 milljónir með enn
ömggari árangri.
Úr forystugrein Dags-Tímans 7. ágúst.