Dagblaðið Vísir - DV - 23.12.1989, Side 34

42 LAUGARDAGUR 23. DESEMBER 1989.
/)"r H3r;Vl! ,T. 'f ífWif.uArinA
eingöngu til okkar félaganna en
ekki til allra hinna sem voru að
hlusta á jólaræðu hans. Viö skild-
um hvernig kristið hugarþel sam-
einar, þrátt fyrir hvers konar
múra, sem sundra. Við vorum
óvinir í þessu landi en eins og
bræður sátum við hér á þessari
stundu. Þeir sungu þekkta jóla-
sálma um fagnaðarboðskap jólahá-
tíðarinnar og heilaga nótt. Og við
sungum með.
Þegar kirkjudymar voru opnað-
ar kom presturinn tU okkar og ósk-
aði okkur gleðilegra jóla með
handabandi. Næstum alhr við-
staddir þrengdu sér aö okkur, tóku
í hendur okkar með ósk um gleði-
leg jól, ýmist á dönsku eða þýsku.
Ég gat ekki lengur stillt mig. Ég var
svo hrærður að tár runnu niður
vanga mína. Hérna voru menn eins
og ég og þú, sem sáu ekki lengur
einkennisbúninga, bara bræðurna
sem í þeim voru.
Þetta var eins og draumur þegar
allur söfnuðurinn gekk fram hjá
okkur og við gengum síðastir út
úr kirkjunni. Við gátum ekki kom-
ið upp nokkra orði en báðir þurft-
um við mikið að notavasaklútana.
Hægt og djúpt hugsandi gengum
við í gljúpum snjónum meðan óm-
ur kirkjuklukknanna ijaraði út bak
við okkur.
Hvað okkur báða snerti var þetta
í síðasta skipti sem við sáum jóla-
tré. Wolfgang féll síðar í fylkingar-
brjósti en handsprengja bhndaði
mig.
(Þessi frásögii K.E. Pátzeldt birtist 1987 í
Arbók blindingja úr stríðinu. Þýtt úr
Monato, erperantoblaði. Stefán Sigurðs-
son.)
Kóka kóla breytti jólasveininum
Gömlu íslensku jólasveinarn-
ir heyra sögunni til og eru í
augum flestra bama eins og
hveijir aðrir leppalúðar þar
sem þeir birtast okkur t.d. í
Þjóðminjasafninu eða sem
styttur í Sjónvarpinu. Rauð-
klæddi góðlegi jólasveinninn er
sá sem bömin trúa á og hann
er hvorki grimmur né þjófóttur
eins og þessir sem fyrri kyn-
slóðir fengu að kynnast.
Rauðklæddi j ólasveinninn,
eins og hann birtist okkur í
1 > dag, er í raun afrakstur sölu-
mennsku. í Bandaríkjunum var
jólasveinninn lítill skrýtinn álf-
ur allt fram til þess dags að
auglýsingateiknari Kóka kóla
fyrirtækisins, Haddon Sund-
blom, útbjó auglýsingu árið
1931 þar sem hann teiknaði góð-
legan, feitan og afalegan karl í
rauðum búningi með dökkt
breitt belti og mikið hvítt skegg.
Þessi nýi jólasveinn hélt á glasi
með kóki í og var hinn ánægð-
astiásvip.
Eins og við manninn mælt
varð áhrifamáttur auglýsingar-
innar slíkur að uppfrá þeim
degi nánast breyttist sveinki úr
litla skrýtna álfinum í þennan
stóra myndarlega og góðlega
mann. Haddon Sundblom hafði
einnig áhrif á kvikmyndafram-
leiðslu þar sem þessi nýi j óla-
sveinn fór að láta á sér bera.
Máttur auglýsinga er mikill
eins og oft hefur sannast en
hver gæti til dæmis trúað að
Rudolph með rauða nefið væri
einnig afrakstur auglýsingar en
svo er einmitt. Síöar var búið
til lag um þetta kvefaða hrein-
dýr og síðan hefur hann sprot-
, tiðuppumhverjólogalltaf
með sama rauða nebbann.
Jólasveininum verður varla
breytt upp frá þessu enda eru
líklegast flestir sammála um að
betra sé að hafa hann sem góð-
legan afa en illkvittinn þj óf.
-ELA
Elsta jólasveinaauglýsing Kóka kóla
og auk þess sú sem gjörbreytti ímynd
jólasveinsins. Sveinki hafði verið lít-
III, skrýtinn álfur en varð í höndum
auglýsingateiknara Kóka kóla að vin-
gjarnlegum, feitum og góðum afa.
Þannig hefur hann verið síðan, að
minnsta kosti í Ameríku. Þessi aug-
lýsing er frá árinu 1931.
Eins og sést á þessum
myndum hélt Kóka
kóla uppteknum hætti
og gamli sveinki birtist
um hver jól. Erekki
einmitt sá gamli í sjón-
varpsauglýsingu fyrir-
tækisins fyrir þessi jól.
Það var 24. desember árið 1943 í
dönsku þorpi. Allt var hulið snjó.
Karlar og konur voru enn á ferð
til að gera síðustu innkaup fyrir
jólin. Hér og þar.sást kona á heim-
leið með stóra köku frá bakaran-
um. Allir virtust vera í jólaskapi.
Allt þetta minnti okkur, þýska her-
menn, á liöna tíð. í herdeildinni
hafði -hefðbundin jólaathöfn farið
fram, en hún hafði lítið snert okk-
ur. Okkur félagana, Wolfgang og
mig, langaði að finna til þess, að
nú var aðfangadagur jóla. í þorpinu
var lítil kirkja, kannski frá fimmt-
ándu öld. Við ákváðum að fara
þangað, hvort sem það væri leyfi-
legt eða ekki. Það mun hafa verið
um klukkan 16, sem við komum
að kirkjunni. Ekki vissum við,
hvenær messa ætti að fara fram.
Enginn maður var sjáanlegur, eng-
ar dyr opnar, allt var hljótt. Hvað
áttum við að gera?
Loks áræddi ég að koma við hina
þungu klinku, og gamla timbur-
hurðin hrökk upp á gátt. Og brátt
stóðum við í kirkjuskipinu. Vinstra
megin fyrir framan okkur stóð
predikunarstólhnn rétt eins og í
þorpskirkjunni heima. í hverju
horni stóð grenitré. Milli þeirra var
jatan, ímynd hinnar heilögu nætur.
Við þorðum varla að anda. Okkur
fannst við vera heima, en allt var
svo einkennilegt.
Allt í einu ávarpaði okkur gömul
kona, sem kom úr skrúðhúsinu.
Hún hélt á löngu logandi kerti. Hún
talaði dálítið þýsku og tók eftir
hvað við vorum ringlaðir. Hún ósk-
aði okkur vingjarnlega gleöilegra
jóla og bauð okkur að vera við
messuna. Því næst fór hún að
kveikja á jólatrénu. Ég flýtti mér
til hennar og tók af henni kertið.
Hún staröi á rrtig stórum augum
með hræðslu í svipnum, mig, her-
manninn. En brátt breyttist augna-
ráð hennar og varð geislandi af
gleði, þegar hún skildi að ég ætlaði
að framkvæma verkið fyrir hana.
Ég var svo niðursokkinn við að
kveikja á kertunum, að ég tók ekki
eftir því aö kirkjan fylltist smátt
og smátt. Þegar ég hafði lokið verk-
inu og sneri mér við, sá ég, að
margir bekkirnir voru fullsetnir af
fólki, sem horfði vingjarnlega til
mín.
Félagi minn sat á fimmta bekk
mitt á meðal heimamanna. Mjög
vandræðalegur rétti ég konunni
kertið og settist á auðan bekk.
Nokkrir Danir stóðu þá upp, sett-
ust hjá mér og ávörpuðu mig en
því miður gat ég ekki svarað. En
ég vissi að þetta var sagt í vinsemd.
Nákvæmlega klukkan 17 hófst
messan. Presturinn leit til skiptis á
Wolfgang og mig. Ég skildi htið af
ræðunni en mér virtist hann tala