Eimreiðin - 01.01.1901, Page 43

43
ræskti sig hátt og snögt, eins og hann var vanur að gera á s'tóln-
um. Pað vissu allir, sem innu voru, að hann ætlaði að hrekja
ræðu Pórðar; þeim þótti gaman að heyra, hvernig hann færi að
því, og var auðséð á mörgum, að þeir bjuggust við, að það mundi
ekki verða neinn hægðarleikur.
»Síra Sveinn má halda á öllu sínu, hann er svo fjári lesinn
hann Pórður,« hvíslaði Gísli í Kotinu að Porleifi á Barði, en svo
hátt, að allir nærstaddir heyrðu, rétt í því að presturinn byrjaði.
Síra Sveinn talaði hægt og skýrt, og ekki eins fjörugt eins og
Pórður, hreif áheyrendurna minna, en orðum hans fylgdi þung al-
vara, svo allir blutu að taka eftir.
Hann fór langt aftur í tímann, aftur á hetjuöldina, þegar dáð
Islandssona og dætra var hvað mest; hann sagði, að þá hefði
verið búið betur en nú, þá hefðu menn verið að öllu sjálfstæðari
en nú, og þó hefðu þá ekki verið nein félög og engir alþýðu-
skólar.
Pað sem nú amaði mest að, væri kúgun og kvöl, þung út-
gjöld og litlar afurðir, þorri manna væri hættur að geta greitt
prestgjöld sín, eins og venja hefði verið til, og lá við, að síra
Sveinn klöknaði, þegar hann mintist á það og hugsaði til fyrri
tímanna.
Þessir nýju alþýðuskólagortarar gerðu líka sitt til að auka þetta
óstand, þættust of góðir, of mentaðir til að vinna, en vildu þó fá
hærra kaup, en alment gerðist, fyrir sína litlu og lélegu vinnu;
svo drægju þeir með sér alt annað vinnufólk, enda væri nú óöum
að fara ,í vöxt iðjuleysi og sérhlífni vinnufólks, en jafnframt hækk-
aði það kröfurnar; af þessu leiddi hnignun landbúnaðarins. Svo
-vildu þessir vindbelgir, sem allra mest væru uppþembdir, slá sér
upp með því, að stofna ný félög, auka við nýjum útgjöldum. Og
þessi nútímamentun! hvað væri hún annað en villuljós, sem tældi
dýrkendur sína af hinum þröngu vegum trúarinnar og kærleikans,
tældi þá með fögrum falslitum út á hinn breiða veg vantrúarinnar
og lastanna, sem að lokum endaði í vansælu. Og lestrarfélögin,
hvað væru þau annað en gortaravindbóla, sem oftast mundu hafa
þann einn árangur, að trufla sálarrósemi þeirra, sem í þeim væru,
með því, að veita þeim aðgang að óþörfum, já jafnvel syndsam-
legum bókum, sem annars yrðu ókeyptar og ólesnar. Og hvað
þetta fyrirhugaða félag snerti, þá hefði hann sannfrétt, að frum-
kvöðull þess, sjálfur dýrlingurinn Pórður á Hóli, ætlaði sér beint