Morgunblaðið - 31.12.1999, Side 40

40 FÖSTUDAGUR 31. ÐESEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Ný fundaröð Sagnfræðingafélags Islands um
póstmódernisma
• •
Ogrun við sagnfræð-
inga nútímans
BRESKA tímaritið
The Spectator birti
nýverið lofsamlegan
dóm um Sjálfstætt fólk
Halldórs Laxness, en
verkið var fyrir
skömmu endurútgefið í
enskri þýðingu J.A.
Thompsons hjá bóka-
útgáfunni Harvill
Press í Lundúnum.
„Það eftirtektarverð-
asta við þessa eftir-
tektarverðu bók er að
höfundurinn var ekki
nema 32 ára gamall
þegar hún kom fyrst
út. Það hefði verið
stórviðburður fyrir
gamlan mann að skrifa bók með
slíkri spámannssýn og svo djúpu
innsæi. Fyrir ungan mann er það
ekkert minna en undur. Sjálfstætt
fólk er sönn Islendingasaga," segir
m.a. í dómi gagnrýnandans Katie
Grant.
Gagnrýnandinn kallar Sjálfstætt
fólk villt og napurt ljóð, ritað í
prósa sem höfundurinn hefur full-
komna stjórn á. En þó að napur-
leikinn sé sterkur sé
samtalið fullt af ljúfs-
árum húmor og gefi
broslega mynd af Isl-
andi þar sem menn-
ingin, rétt eins og
mikið af jörðinni, sé
frosin.
Grant segir styrk
bókarinnar liggja í
samúðinni með að-
stæðum hins íslenska
smábónda sem ný
guilöld vakti svo
harkalega af værum
blundi alda. Hún
renni aldrei út í til-
finningavæmni. „Þeg-
ar árið 1934 gerði
Laxness sér grein fyrir því að, þrátt
fyrir háleitar hugsjónir, myndi sós-
íalisminn uppræta það eina sem
kapítalismanum hafði ekki tekist að
leggja í rúst, hið hetjulega og bitra
stolt sem var eina virka vopn smá-
bóndans gegn ömurlegum aðstæð-
um. I Sjálfstæðu fólki Ijær hann,
með sínum einstaka hætti, þessari
rammíslensku reisn kraftmikla,
ógleymanlega og kliðmjúka rödd.“
HVAÐ er póstmódernismi? er yfir-
skrift nýrrar hádegisfundaraðar
Sagnfræðingafélags Islands, sem
hefur göngu sína þriðjudaginn 4.
janúar nk. í Norræna húsinu.
Fyrirlesari á fyrsta fundinum
verður Þorgerður Þorvaldsdóttir
sagn- og kynjafræðingur og nefnir
hún fyrirlestur sinn „Kynjafræði
og póstmódernismi". Þorgerður
lauk M.A.-prófi á síðasta ári frá
The New School of Social Res-
earch í New York og fjallaði loka-
verkefni hennar um „hreint ótrú-
lega fegurð íslenskra kvenna".
Hún er nú starfandi fræðimaður í
ReykjavíkurAkademíunni.
Sigurður Gylfi Magnússon, for-
maður Sagnfræðingafélags ís-
lands, segir fjarri því að umræðan
um póstmódernismann sé tæmd.
„Hún er náttúrulega mjög mis-
langt komin í fræðigreinum. Um-
ræðan hefur verið mjög áberandi í
bókmenntum og heimspeki en
miklu minna í sagnfræði. Nú höf-
um við áhuga á að draga þessa
umræðu inn á okkar vettvang, því
í raun og veru er það heilmikil
ögrun við sagnfræðinga nútímans
að velta fyrir sér þýðingu póst-
módernískra hugmynda fyrir
fræðigreinina. Það ætlum við að
gera með því að fá sagnfræðinga
og einnig fólk úr öðrum fræði-
greinum til þess að fjalla um
spurninguna: Hvað er póstmód-
ernismi?" segir hann. Skemmst er
að minnast fyrirlestraraða félags-
ins, þar sem spurt var spurning-
anna: Hvað er félagssaga? og
Hvað er hagsaga?
Sagnfræðingafélagið mun í til-
efni af fyrirlestraröðinni brydda
upp á þeirri nýbreytni að hljóð-
varpa hádegisfundunum á heima-
síðu sinni á vefslóðinni www.aka-
demia.is/saga, en þar munu
áhugamenn um sögu um heim all-
an eiga þess kost að fylgjast með
lifandi dagskrá félagsins í framtíð-
inni. Sigurður Gylfi segist ekki
vita til þess að annað fræðafélag
hafi útvarpað fundum sínum á
þennan hátt á Netinu. „Þetta gjör-
breytir möguleikum okkar til að
ná til félagsmanna sem eru búsett-
ir úti um allan heim og á lands-
byggðinni."
Þá hefur Sagnfræðingafélagið
efnt til samstarfs við Kistu Matt-
híasar Viðars Sæmundssonar, sem
er vefrit um fræðilega umræðu, en
þar mun fara fram fagleg umfjöll-
un um hvern fyrirlestur fyrir sig
og verður áhugamönnum gefinn
kostur á að tjá sig um efni þeirra á
vettvangi Kistunnar.
Stór ráðstefna fyrirhuguð í
misserislok
Aðrir hádegisfundir í janúar og
febrúar verða sem hér segir: dr.
Skúli Sigurðsson vísindasagnfræð-
ingur ræðir um stór tæknikerfi,
líftækni og póstmódernisma; Davíð
Ólafsson, sagnfræðingur í Reykja-
víkurAkademíunni, varpar fram
spurningunni hvort eitthvað hafi
spurst til póstmódernismans í
sagnfræði; dr. Gunnar Karlsson,
prófessor í sagnfræði, tekur upp
hanskann fyrir afstæðissinna
gagnvart póstmódernismanum og
Magnús Diðrik Baldursson heim-
spekingur veltir fyrir sér tengslum
heimspeki og póstmódernisma.
Aðrir sem koma við sögu eru Mar-
grét Jónsdóttir lektor í spænsku
við HÍ, Ólafur Rastrick sagnfræð-
ingur, dr. Ástráður Eysteinsson
bókmenntafræðingur og prófessor
við HÍ, Matthías Viðar Sæmunds-
son bókmenntafræðingur og dós-
ent í HÍ og dr. Annadís Greta
Rúdólfsdóttir félagssálfræðingur í
ReykjavíkurAkademíunni. Allir
verða fundirnir kynntir nánar síð-
ar en þeir eru öllum opnir. I mis-
serislok er svo ætlunin að taka
þræðina saman á stórri ráðstefnu.
Sagnfræðingafélagið hefur gefið
út póstkort í tengslum við hádegis-
fundina og liggur það víða frammi
á opinberum stöðum. Á því er
auglýst að fundirnir verði haldnir í
húsnæði ReykjavíkurAkademíunn-
ar en sú breyting hefur nú orðið á
að fundirnir munu fara fram í
Norræna húsinu annan hvern
þriðjudag til vors, kl. 12.05-13.00.
*
Afram
heldur
Jólaóratór-
ía Bachs
ÞRIÐJI hluti Jólaóratóríu
Bachs verður við aftansöng í
Langholtskirkju kl. 17 í dag,
gamlársdag. Fjórði hlutinn
verður fluttur við hátíðar-
messu á nýársdag kl. 14. Þá
verður hún flutt við hátíðar-
messu sunnudaginn 2. janúar
kl. 14 og sjötti og síðasti hlut-
inn verður svo fluttur kl. 18
við aftansöng á þrettándan-
um.
Flytjendur eru Kór og
Kammersveit Langholts-
kirkju ásamt hljómsveit og
einsöngvurum undir stjórn
Jóns Stefánssonar, kantors
kirkjunnar.
Það er Islandspóstur og
Essó sem styrkja tónleikana.
Úr nýlegri uppfærslu Þjóðleikhússins á Sjálfstæðu fólki í leikgerð
Kjartans Ragnarssonar og Sigríðar Margrétar Guðmundsdóttur.
Endurútgáfa enskrar þýðingar á
Sjálfstæðu fólki hlýtur góða dóma
0
Sönn Islend-
ingasaga
Halldór
Laxness
Ovæntar
uppákomur
Morgunblaðið/Sverrir
„Lffið er fullt af óvæntum uppákomum," segir Edda Björg Eyjólfsdóttir
í hlutverki Loru.
LEIKLIST
LeikféIag íslands í
samvinnu vid Leikfé-
I a o \ k u r e y r a r f I ð n ó
STJÖRNUR Á MORGUN-
HIMNI
Höfundur: Alexander Galin. Þýð-
ing: Árni Bergmann. Leikstjórn:
Magnús Geir Þórðarson. Leikmynd
og búningar: Snorri Freyr Hilmars-
son. Lýsing: Þórður Orri Péturs-
son. Tónlist: Skárren ekkert. Leik-
arar: Edda Björg Eyjólfsdóttir,
Gunnar Hansson, Jóhanna Vigdís
Arnardóttir, Margrét Ákadóttir,
Nanna Kristín Magnúsdóttir, Sig-
rún Edda Björnsdóttir og Stefán
Jónsson. Miðvikudagur 29.
desember.
SVIÐSMYNDIN sýnir inn í óupp-
hitaðan, illa lýstan svefnskála rétt
fyrir utan milljónaborg; persónurn-
ar eru dreggjar borgarlífsins sem
hefur verið sópað upp af strætunum
og eru faldar hér fjarri útlendum
gestum. Sú staðreynd að borgin er
Moskva og tilefnið eru Ólympíuleik-
amir 1980 gefur sögunni lit og líf.
Konurnar hér eru fórnarlömb
harðneskjulegs karlrembuþjóðfé-
lags og sagan gæti svo sem gerst
nær hvar sem er á hnettinum. En
ádeilan verður beittari vegna þess
að verið er að lýsa rússnesku þjóðfé-
lagi undir sovétskipulagi og konurn-
ar láta ekki einungis vera að gagn-
rýna kerfið heldur fyllast áköfu
þjóðemisstolti þegar þær sjá úr fjar-
lægð hluta af sjónarspilinu sem sett
er á svið fyrir útlenda gesti og sem
þær mega alls ekki vera hluti af. í
stað þess skella þær skuldinni á
sjálfar sig, aðstæður eða flýja inn í
draumaheima.
Orðfæri sýningarinnar í þýðingu
Árna Bergmann litast af umhverf-
inu, er áferðarfallegt, slangribland-
að talmál. Verkið fer hægt af stað; í
löngum fyrri þætti kynnumst við
persónunum hverri af annarri. Um-
fjöllun um vald er mjög áberandi;
hér á sér stað linnulaus valdabarátta
og persónurnar skipa sér miskunn-
arlaust í goggunarröð milli þess sem
þær dreymir dýra drauma við ótrú-
lega fmmstæðar aðstæður. Seinni
þátturinn er hnitmiðaðri, samskipti
persónanna komin í flækju sem
varla fæst greitt úr, en, eins og ein
persónan segir: „Lífið er fullt af
óvæntum uppákomum." Eftir hæga
stígandi fram að þessu þar sem hver
og einn nostraði við persónusköpun-
ina kom ofsinn eftir hlé á óvart. Með
samstilltu átaki náðu leikararnir að
gera seinni þáttinn að stórkostlegri
flugeldasýningu þar sem hver á fæt-
ur öðrum komst á flug og skein ým-
ist sem hæglát sól eða sprakk með
hávaða og látum.
Fyrsta skal nefna Sigrúnu Eddu
Björnsdóttur. Það er greinilegt að
skapgerðarhlutverk þroskaðra
kvenna eiga best við hana, enda er
hún hér í essinu sínu. Stefán Jónsson
lifir sig ótrúlega vel inn í hlutskipti
Alexanders, hvert augnatillit og
hver hreyfing kom að innan og hitti
beint í hjartastað. Jóhanna Vigdís
Amardóttir kemur eins og sprengja
inn í báða þættina og umsnýr öllu.
Það geislaði af henni andlegum og
líkamlegum krafti og greinilegt að
persónan sveifst einskis. Nanna
Kristín Magnúsdóttir náði fádæma
tökum á hlutverki hæglátustu stúlk-
unnar og leikur hennar við vatns-
hanann var sérstaklega áhrifamikill.
Edda Björg Eyjólfsdóttir stóð sig
firnavel í viðamiklu og margorðu
hlutverki og féll gersamlega að per-
sónugerðinni. I hennar hlut kom líka
að halda uppi gleðskapnum. Mar-
grét Ákadóttir náði jöfnum og inni-
legum leik þrátt fyrir nokkurt óör-
yggi í fyrstu og það var gaman að sjá
hve vel Gunnari Hanssyni tókst upp
við að túlka manngerð sem er svo
fjarri því sem hann hefur áður sýnt.
Það er greinilegt að leikstjórinn hef-
ur haldið vel á spöðunum og leikar-
arnir hafa haft tóm og stuðning til að
leggja enn meira á sig en endranær
með írábærum árangri.
Leikmyndin, hráslagaleg og gróf,
og afar raunsæislegir leikmunir og
búningar sköpuðu sýningunni það
andrúm sem hún þurfti. Lýsingin
var mjög útsjónarsamlega unnin þó
að á stundum lentu leikararnir í
skugga frá samstarfsfólki sínu.
Tónlistin var sérstaklega áhrifamik-
il, hrá, þung og áleitin.
Magnús Geir Þórðarson sýnir hér
hvers hann er megnugur sem leik-
stjóri og að af honum megi mikils
vænta í framtíðinni.
Sveinn Haraldsson