Morgunblaðið - 10.10.1989, Page 18

18
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 10. OKTÓBER. 1989
Ný rökfræðibók frá
Heimspekistofhun
NY rökfræðibók er komm ut a
vegurn Heimspekistofnunar Há-
skóla Islands. Hún heitir Þrætu-
bókarkorn og er eftir Peter
Geach, Þorstein Gylfason og Ey-
jólf Kjalar Emilsson. í fréttatil-
kynningu frá úgefanda segir að
hún sé ætluð rökfræðinemum á
byijunarstigi og raunar öllum
sem vilji læra eitthvað í rökfræði
án þess að drukkna í tækniorðum,
óskiljanlegum formúlum og tor-
færum útreikningum.
Um tilurð bókarinnar segir að
stofninn sé að finna í rökfræðiriti
Peter Geach Rcason and Argument,
en Geach er þekktur breskur heim-
spekingur. Þorsteinn Gylfason, dós-
ent í heimspeki við Háskóla íslands
hafí ákveðið fyrir nokkrum árum að
semja íslenska rökfræðibók í sam-
ráði við Geach og var enska bókin
höfð að fyrirmynd. Margt er þýtt
úr henni, en annað nýtt og gjör-
breytt í þeim tilgangi að það hæfi
betur íslenskum lesendum.
Bókin hefur verið notuð í kennslu
við Háskólann í nokkur ár í fjölrit-
uðu formi, en er nú gefin út með
ýmsum breytingum, viðbótum og
æfingum eftir Eyjólf Kjalar Emils-
son, tölvuprentuð í B5-broti með
gormabindingu. Um bráðabirgð-
aútgáfu er að ræða.
í formála að fyrstu útgáfu 1981
segir Þorsteinn Gylfason meðal ann-
ars: „Og þótt engin kennslubók —
og engir kennarar — geti kennt rökv-
íslega, sjálfstæða og fnunlega hugs-
un, þá trúi ég því að svolítil nasa-
sjón af rökfræði - sem er ein blóm-
legasta og fegursta greinin á meiði
nútímavísinda þótt ekki fari mikið
fyrir henni — geti að minnsta kosti
opnað augu hvers manns fyrir því
hve hæfileiki hans til að hugsa og
láta hugsun sína í ljósi er ákaflega
vandmeðfarinn. Þá væri nokkuð
unnið.“
Rannsóknarstöð Hjartavemd-
ar og samstarf við aðra aðila
eftir dr. Nikulás
Sigfusson
Þegar Rannsóknarstöð Hjarta-
verndar tók til starfa haustið 1967
hófst þar umfangsmikil hóprann-
sókn á fullorðnu fólki. Rannsóknin
beindist fyrst og fremst að hjarta-
og æðasjúkdómum og áhættuþátt-
um sem þeim tengjast. Tilgangur-
inn var m.a. sá að afla upplýsinga
sem gætu komið að gagni í barátt-
unni við þessa sjúkdóma hér á
landi. Árangursríkar forvarnir
byggjast á haldgóðri þekkingu á
algengi og vægi hinna ýmsu
áhættuþátta en þessi atriði eru
breytileg frá einu landi til annars.
Hóprannsókn Hjartaverndar nær
til um 15.000 karla og 16.000
kvenna. Þessu fólki hefur verið
fylgt eftir með endurteknum rann-
sóknum í 22 ár og er ráðgert að
halda þeim áfram enn um sinn. Við
skipulagningu og framkvæmd jafn
viðamikillar rannsóknar og hóp-
rannsókn Hjartaverndar er hefur
að sjálfsögðu þurft að leita til fjöl-
margra sérfræðinga, innlendra og
erlendra. Þetta samstarf hefur leitt
til margvíslegra sérrannsókna bæði
á sviði hjarta- og æðasjúkdóma og
annarra sjúkdóma.
Þegar unnið var að undirbúningi
hóprannsóknarinnar leituðu for-
svarsmenn Hjartaverndar til Al-
þjóðaheilbrigðisstofnunarinnar sem
veitti aðstoð við skipulagningu
hennar. Formaður Hjartaverndar,
próf. Sigurður Samúelsson, Ólafur
Ólafsson (núv. iandlæknir), fyrsti
forstöðumaður rannsóknarstöðvar-
innar, og Ottó J. Björnsson, töl-
fræðilegur ráðunautur Hjarta-
vemdar, áttu fundi með ráðgjöfum
stofnunarinnar í Kaupmannahöfn
og einnig sendi stofnunin sérfræð-
inga sína hingað. Samstarf hefur
síðar verið milli Rannsóknarstöðvar
Hjartaverndar og Alþjóðaheilbrigð-
isstofnunarinnar á ýmsum sviðum
og skal hér getið þeirra helstu:
Stöðlun blóðfitumælinga
Frá upphafi hóprannsóknarinnar
hafa blóðfitumælingar verið staði-
aðar og gæðaeftirlit framkvæmt af
sérstakri efnarannsóknastofu Al-
þjóðaheilbrigðisstofnunarinnar
(WHO reference laboratory) sem
nú er staðsett í Prag.
Rannsókn á hækkuðum
blóðþrýstingi (community
control of hypertension)
Á árunum 1975—’81 tók Rann-
sóknarstöð Hjartaverndar þátt í
fjölþjóðarannsókn á vegum Al-
þjóðaheilbrigðisstofnunarinnar. Til-
gangur hennar var að Ieita uppi
fólk með dulinn háþrýsting og koma
Nikulás Sigfússon
„Þær rannsóknir sem
hér hafa verið taldar,
ásamt hinni eiginlegu
hóprannsókn Hjarta-
verndar hafa veitt mik-
ilvægar upplýsingar
um heilsufar Islend-
inga. Upplýsingum er
stöðugt verið að koma
á framfæri bæði meðal
lækna og leikra.“
HJARTA-
VERND
25 ÁRA
því til eftirlits og meðferðar. Eins
og dr. Sigurður Samúelsson gat um
í grein sinni hér í blaðinu sl. fimmtu-
dag hefur mikil breyting orðið til
batnaðar á eftirliti og meðferð á
hækkuðum blóðþrýstingi hér á landi
á undanförnum 20 árum.
„Monica“-rannsókn
Monica-rannsóknin er fjölþjóða-
rannsókn á vegum Alþjóðaheil-
brigðisstofnunarinnar. Tilgangur
hennar er að kanna breytingar á
tíðni kransæðastíflu meðal þátt-
tökuþjóða á 10 ára tímabili og jafn- •
framt breytingar á helstu_ áhættu-
þáttum þessa sjúkdóms. Á grund-
velli þeirra upplýsinga er þannig
fást, er þess vænst að hægt verði
að skipuleggja varnaraðgerðir betur
en áður.
Monica-rannsóknin er þríþætt;
könnun áhættuþátta, skráning
kfansæðastíflutilfella og könnun
meðferðar á bráðri kransæðastíflu.
Skráning kransæðastíflutiifella nær
til allra landsmanna á aldrinum
25-74 ára og hófst á árinu 1981.
Rannsókn á
hjartavöðvasjúkdómi
(cardiomyopathia)
Undanfarin ár hefur Uggi Agn-
arsson læknir á Rannsóknarstöð
Hjartaverndar unnið að rannsókn á
sérstökum sjúkdómi í hjartavöðva
í samvinnu við lyflæknisdeild
Landspítalans. Hingað til hafa mjög
takmarkaðar upplýsingar verið til
um algengi þessa sjúkdóms og horf-
ur.
Alþjóðaheilbrigðisstofnunin hef-
ur veitt styrk til þessarar rannsókn-
ar.
Auk þessa samstarfs við Alþjóða-
heilbrigðisstofnunina sem hér var
getið hefur Rannsóknarstöð Hjarta-
verndar átt mikið samstarf við
lækna og stofnanir bæði innanlands
og utan. Sérstaklega er vert að
þakka alla þá aðstoð og fyrir-
greiðslu sem fjölmargir héraðs- eða
heilsugæslulæknar hafa veitt í sam-
bandi við hóprannsóknir Hjarta-
verndar á landsbyggðinni.
Rannsókn á gláku
í samvinnu við próf. Guðmund
Björnsson, augnlækni, hefur verið
gerð skipuleg leit að gláku meðal
þátttakenda í hóprannsókn Hjarta-
vemdar. Þessi sjúkdómur er oft ein-
kennalaus og mikilvægt að greina
hjartarannsókn þeirra einstaklinga
í hóprannsókn Hjartaverndar, sem
reyndust hafa sk. greinrof á hjarta-
línuriti. M.a. var tekið áreynslu-
hjartarit og hjartasónrit.
Tiigangur þessara rannsókna var
einkum að kanna ástand þessa fólks
með tilliti til hjartastarfsemi svo og
horfur.
Rannsókn á langvinnu
forhólfaflökti (fibrillatio
atriorum)
í samvinnu við lækna á lyflækn-
ingadeild Landspítalans, próf. Þórð
Harðarson, Guðmund Þorgeirsson,
Pál Torfa Onundarson og Einar
Jónmundsson, var gerð rannsókn á
þátttakendum í hóprannsókn
Hjartaverndar með sk. forhólfa-
flökt. Kannað var algengi, orsakir
og afdrif fólks með þennan sjúk-
dóm.
Rannsókn á fítusýrum í
blóði sjúklinga með
hjartakveisu og bráða
kransæðastíflu
í samvinnu Rannsóknarstofu
Háskólans í efnafræði, lyflæknis-
hann í tíma. Árlega hafa fundist
10—20 einstaklingar með áður
óþekkta gláku á Rannsóknarstöð
Hjartaverndar.
Samanburðarrannsókn á
íslendingum búsettum í
Kanada og á íslandi
Um nokkurra ára skeið hefur
verið unnið að þessari rannsókn í
samvinnu Rannsóknarstofu Háskól-
ans í lífeðlisfræði (próf. Jóhann
Axelsson)j Mannfræðistofnunar
(dr. Jens O.P. Pálsson), Texas Tech
háskóla (Ass. prof. Antony B. Way)
og Manitoba-háskóla.
Dánartíðni vegna kransæðastíflu
meðal Vestur-íslendinga er mun
hærri en meðal íslendinga búsettra
á íslandi og er aðalmarkmið þessar-
ar rannsóknar að leiða í ljós hvað
veldur þessum mismun.
Rannsókn á fólki með sk.
greinrof á hjartalínuriti
í samvinnu við lækna á lyflækn-
ingadeild Landspítalans, próf. Þórð
Harðarson, yfirlækni, Atla Árna-
son, Kjartan Pálsson og Kristján
Eyjólfsson, var unnið að nánari