Morgunblaðið - 10.10.1989, Page 14

14
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 10. OKTÓBER 1089
Á Kanadadögum
eftirHarald Bessason
Kanada er að flatarmáli næst-
stærsta land jarðkringlunnar, en
að mestu leyti stijálbyggt. Flestar
þjóðir heims hafa numið þar sinn
skika. Ensk tunga og frönsk hafa
nú jafnan lagalegan rétt í öllum
fylkjuni landsins, og hefur leiðin
að því jafnrétti valdið miklum deil-
um sem ekki hafa fjarað út. Stærð
þjóðarinnar er í námunda við 26
milljónir, og er hún hluti breska
samveldisins. Um þessar mundir er
efnt til Kanadadaga hér á landi,
þar sem land, þjóð, menning og
viðskipti eru kynnt.
Kanadíska fylkjasambandið var
stofnað árið 1867, og þótt aðeins
hluti fylkjanna ætti þar aðild, líta
sagnfræðingar svo á að saga sam-
stæðrar þjóðar í landinu hefjist með
áðurgreindu sambandi.
Mikill meiri hluti þjóðarinnar
byggir syðstu héruð landsins aðeins
'steinsnar frá norðurmörkum
Bandaríkjanna. Sé augum rennt
meðfram þeirri löngu landamæra-
línu er augljóst misræmi í byggða-
jafnvægi af nokkuð svipuðu tagi
og á íslandi. Fjölmennið er að finna
í stórborgunum Toronto, Montreal
og fjölmörgum smærri borgum þar
í grennd, m.a. höfuðborg landins,
Ottawa. Þar sitja landstjóri, sem
er fulltrúi hennar hátignar, forsæU
isráðherra og sambandsstjórn. í
hveiju fylki landsins eru aftur á
móti fylkisstjóri, forsætisráðherra
fylkis og stjórn hans. Eru sam-
skipti milli fylkisstjórna og sam-
bandsstjórnarinnar með ýmsum
hætti. Stundum eru þau bærileg og
stundum ekki.
Hvað svo sem stjórnmálum líður,
er löngu ljóst orðið að stórborga-
svæðin í austanverðu landinu,
þ.e.a.s. samliggjandi sneiðar fylkj-
anna Quebec og Ontario, mynda
skýra hliðstæðu við Reykjavíkur-
svæðið hér á íslandi, og þykir flest-
um Kanadamönnum sem búsettir
eru í vesturfylkjum landsins að þar
eystra séu flest stórmál til lykta
leidd og að þangað hnígi flest vötn.
Hafa spunnist af þessu langvinnar
deilur. Til þess að gera þetta mál
enn flóknara, þá hefur hvert fylki
sitt Reykjavíkursvæði og togstreitu
milli borga og landsbyggðar.
Vestur af Ontario, í fylkinu Man-
itoba, er eitt stærsta sveitaþorp
Norður-Ameríku, Winnipeg, með
sex til sjö hundruð þúsund íbúa.
Þangað safnast drjúgur hluti hveit-
is úr Rauðárdalnum (enginn hefur
þó enn komið auga á þann dal,
þótt hann hljóti að vera bæði lang-
ur og breiður). Hveitinu á sléttunum
má að nokkru leyti líkja við lamba-
kjötið á íslandi. Þrátt fyrir ótvíræð
gæði vill það stundum hrúgast upp.
Því valda verðsveiflur úr margri
átt. Vestan við Manitoba er fylkið
Saskatchewan. Þar eru borgir frem-
ur smáar. Þá er Alberta. Þar eru
borgirnar Calgary og Edmonton og
þar er olía í jörð. Stundum græða
olíubarónar vestur þar. Stundum
tapa þeir gríðarlega og hverfa þá
til annarra staða. Vestasta fylki
landsins er British Columbia. Það
er í Klettafjöllunum, og þar er
dijúgur hluti af skógarforða heims-
ins. Þar er Vancouver stærsta borg-
in. Höfuborg fylkisins er Victoria,
falleg borg á Vancouver-eyju.
Kanadamönnum finnst gjarna að
umheimurinn sé harla ófróður um
hagi þeirra og menningu, Banda-
ISAFJÖRÐUR
Páll Kr. Pálsson
UPPBYGGING IÐNAÐAR
í DREIFBÝLI
Iðnlánasjóður gengst nú fyrir fundum
um uppbyggingu iðnaðar í dreifbýli.
Að þessu sinni:
Dagskrá:
10. októberá ÍSAFIRÐI
Hótel Isafirði kl.20.15
1. Kynning á stadsemi Iðnlánasjóðs og þeirri
fyrirgreiðslu sem Iðnlánasjóður veitir fyrirtækj-
um.
Bragi Hannesson, bankastjóri.
■ Markmið fundanna er:
að kynna starfsemi Iðnlánasjóðs fyrir stjórn-
endum fyrirtækja og fulltrúum atvinnulífs í
dreifbýli,
2. Fyrirlestur um markaðsathuganir og mat á
markaðsþörf.
Þráinn Þorvaldsson, framkvæmdastjóri.
3. Fyrirlestur um vöruþróun.
Páll Kr. Pálsson, framkvæmdastjóri.
að vekja áhuga stjórnenda fyrirtækja á
nýsköpun, sameiningu fyrirtækja og samstarfi
þeirra.
4. Fyrirlestur um samstarf og samruna fyrirtækja.
Pétur Fleimarsson, framkvæmdastjóri.
Lögð verður áhersla á þessa málaflokka:
5. Fyrirlestur um arðsemismat á
hugmyndum.
Jafet S. Ólafsson, útibússtjóri.
Lánafyrirgreiðslu, vöruþróun, markaðsmál,
tækni, afkastagetu, söluaðferðir, dreifileiðir
og samstarf við önnur fyrirtæki.
Gert er ráð fyrir að hver fyrirlestur taki 20-30
mfnútur. Fundarstjóri verður Jón Magnússon,
formaður stjórnar Iðnlánasjóðs.
VIÐ HVETJUM ALLA ÞÁ SEM MÁLIÐ VARÐAR TIL AÐ KOMA.
d]| onláimasjOdur
Ádk jh'ii a -7 -irvo ncz\/is ia\/íis oíkjii óo nr\
Haraldur Bessason
ÁRMÚLA 7, 108 REYKJAVlK, SÍMiæ0400
„Kanadamönnum finnst
gjarna að umheimurinn
sé harla ófiróður um
hagi þeirra og menn-
ingu, Bandaríkjamenn
vita til að mynda það
helst um Kanada að frá
því landi berist kuldinn
um Bandaríkin endi-
löng og byggja þá vitn-
eskju á veðurspám ijöl-
miðla.“
Þessa dagana fer fram kynning
á kanadískum bókmenntum í
Reykjavík. Á þeim vettvangi varð
hlutur íslendinga snemma furðu-
stór. Nægir að nefna Stephan G.
Stephansson, Jóhann Magnús
Bjarnason og Guttorm J. Guttorms-
son. Þeir sömdu bækur sínar á
íslensku, en sú tunga er nú ekki
lengur notuð af kanadískum rithöf-
undum. Spyiji þá einhver hvort
skeið vesturíslenskra bókmennta sé
á enda runnið, yrði að svara þeirri
spurningu að nokkru leyti neitandi.
Meðal kunnari rithöfunda í vestur-
fylkjum Kanada eru þeir prófessor-
arnir William D. Vagardson og
Davíð Árnason. Þótt bækur þeirra
séu ritaðar á ensku, eiga þær sér
djúpar rætur í Nýja íslandi, enda
báðir höfundarnir þar bornir og
barnfæddir.
ríkjamenn vita til að mynda það
helst um Kanada að frá því landi
berist kuldinn um Bandaríkin endi-
löng og byggja þá vitneskju á veð-
urspám fjölmiðla. Má í því sam-
bandi benda á að samkvæmt sömu
spám er engu líkara en að löng röð
kanadískra jægða bíði þess eins að
komast til íslands.
Ef spurt er hvernig það sé að
eiga heima í Kanada er varla að
vænta gleggri svara heldur en ef
spurt væri um búsetu í Evrópu.
Viðhlítandi svör hlyti fólk að byggja
á víðtækri landkönnun. Væri þá
helst til ráða að aka þjóðveginn um
Kanada þvert. Sá vegur er tæpir
8.000 kílómetrar að lengd og skipt-
ir vitaskuld máli hvort um hann er
farið að vetri til eða á sumrin, því
að í Kanada eru veður með ýmsu
móti og tegundir veðra bundnar
landshlutum og þá ekki síður árs-
tíðum. Þar er bæði heitt og kalt
og allt þar í milli.
Á Kanadadögum ber að minnast
þess að Islendingar námu víða land
í Kanada á síðasta fjórðungi 19.
aldar. Við landnámið varð þeim
mjög hugsað til íslenskrar fornald-
ar. Þeir nefndu nýlendu sína í fylk-
inu Nova Scotia Markland og fyrsta
byggðarkjarnann í Nýja íslandi
Gimli. Stjórnarlög Nýja íslands
báru nokkurn keim af forníslenskri
lögbók sem nefnist Grágás, og við
ritun byggðarsögu sinnar höfðu
Ný-íslendingar Landnámabók að
fyrirmynd.
Fróðlegt væri að bera saman
sögur þeirra Jóhanns Magnúsar
Bjarnasonar og Williams D. Val-
gardsonar. Jóhann er skáld gömlu
Marklendinganna sem settust að í
Nova Scotia (Nýja Skotlandi) á 8.
tug síðustu aldar. William D. Val-
gardson er um þessar mundh' annar
höfuðrithöfundur Nýja íslands.
Ugglaust er í raun ekki mikill mun-
ur á fólkinu sem orðið hefur þessum
höfundum að yrkisefni. Þó er tíminn
langur sem aðskilur þá, og víst er
að rómantík Jóhanns er hvergi að
finna í verkum Valgardsonar. Jó-
hann lagði gjarna höfuðáherslu á
séríslenska hetjulund, hreysti og
aðra mannkosti. Þessa eiginleika lét
hann duga sárfátækum landnemum
sem hröktust um langa vegu milli
óbyggða. í bókum hans er að finna
vonarheim hinna fyrstu vesturfara.
En vegurinn frá Marklandi til Nýja
íslands er ekki einungis langur,
heldur er nú meira en heil öld liðin
síðan íslenskir landnemar tóku sam-
an föggur sínar í Marklandi og
héldu vestur á slétturnar miklu til
Nýja íslands. Þótt margur landinn
þar vestra hafi drýgt dáðir í tímans
rás, þá er séríslenskur vonarheimur
Jóhanns Magnúsar Bjarnasonar
horfinn í sögum nýíslenska (ef nota
má það orð) höfundarins Williams
D. Valgardsonar. í sögum hans eru
það ekki íslensk ofurmenni sem
draga að sér athygli lesandans,
heldur fólk sem grár hversdagsleiki
hefur hneppt í fjötra.
Með ritverk þessara tveggja höf-
unda í huga er því helst að sjá að
í bókmenntalegum skilningi hafi
Vestur-íslendingar smám saman
þokast út úr draumheimi hetjudáða
inn á lönd blákalds veruleika, þar
sem veður er með ýmsu móti. í
þessum umskiptum er og fólgin
saga um hægfara skilnað við fornar
slóðir og næstum því ómeðvitaða
aðhæfingu í nýju og framandi um-
hverfi. I tíma verður sú aðhæfing
mæld í mörgum mannsöldrum og
er álíka að lengd og árin sem skilja
þá að, Jóhann Magnús Bjarnason
og William D. Valgardson.
Höfunihir er rektor Háskólans á
Akureyri.
Kirkjukór Laugamessóknar liefur vetrarstarfið:
Aðalvandamálið er
karlmannsleysi!
í tilefhí af fjörtíu ára afmæli Laugarneskirkju í desember verður
efnt til sérstakrar listaviku dagana 10. til 17. desember og verður
þá daga boðið upp á margs konar tónleika. Kirkjukór Laugarnessókn-
ar á að gegna þar stóru hlutverki, flytja Missa Brevis eftir Mozart
en ælingar á því verki eru nýlega hafiiar en auk þess sinnir kórinn
hefðbundnu starfi kirkjukórs við guðsþjónustur í Laugarneskirkju
og flutt hafa verið sígild tónverk og verk eftir nútímatónskáld, einn-
ig negrasálmar og djass.
Organisti Laugarneskirkju er
Ann Toril Lindstad og með henni í
stjórn kórsins starfa þau Sigríður
María Guðjónsdóttir, Svanhvít
Árnadóttir og Gunnar Sandholt.
-Aðalvandamálið hjá okkur núna
er karlmannsleysið í kórnum því að
í þessu verki, Missa Brevis, er nauð-
synlegt að hafa að minnsta kosti
fimm tenóra og fimm bassa. Við
getum sem sagt bætt við nokkrum
karlaröddum, sögðu þau nývei'ið í
'spjalli við Morgunblaðið og sögðu
að það virtist vera sífellt vandamál
hjá kór sem þessum að aldrei feng-
just nógu margir karlar til starfa.
-Menn þurfa ekki að vera hræddir
við alltof margar æfingar því við
-V