Morgunblaðið - 07.12.1985, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 7. DESEMBER1986
Listastjarnan og manneskjan
Bókmenntir
' Jóhann Hjálmarsson
Elín Pálmadóttir:
Gerður.
Ævisaga myndhöggvara.
Almenna bókafélagið 1985.
Elín Pálmadóttir þekkti Gerði
Helgadóttur kannski best allra
vina hennar. Hún fylgdi henni í
blíðu og stríðu, gladdist með
henni yfir sigrum og tók þátt í
vonbrigðum hennar. Þetta
óvenjulega samband tveggja
kvenna liggur nú ljóst fyrir í
bókinni Gerður. Áður en lengra
er haldð verður að segja að þessi
bók er á margan hátt viðburður.
Ég skal reyna að rökstyðja
slika fullyrðingu.
Elín Pálmadóttir hefur margt
skrifað. Lesendur Morgunblaðs-
ins vita að hún er meðal hinna
snjöllustu í hópi - blaðamanna.
Sérkenni Elínar eru m.a. fólgin í
því að hún skrifar oftast um það
sem hún hrífst af, en gárar líka
stundum kyrran flöt. Það að hríf-
ast er sérgrein Elínar. Ég hef oft
furðað mig á að greinar hennar
um frönsku Islandssjómennina
skuli ekki fyrir löngu komnar út
í bók, þvi að greinarnar og sú
könnun sem liggur að baki þeirra
gefur tilefni til þess.
PAITCIGnAIMA
VITAITIG 15,
1.26020,26061.
Opið 1-5
ÞVERBREKKA - KÓP. 2ja herb.
falleg íb. 55 fm. V. 1550 þ.
KAMBSVEGUR. 2ja-3ja herb
ib. 80 fm. Serinng. Mikið end-
urn. V. 1650 þús.
GAUKSHÓLAR — 1. HÆÐ. 2ja
herb. íb. 65 fm. V. 1650 þús.
MIÐVANGUR HF. 2ja herb. íb.
60 fm. V. 1550-1650 þús.
HRAUNBÆR. 2ja herb. íb. á
jaröhæö. 40 fm. V. 1,2 millj.
BOLLAGATA. 2ja herb. íb. 45
fm. V. 1250 þús.
HRÍSATEIGUR. 2ja herb. íb. 35
fm. Nýstandsett. V. 1150 þús.
GRETTISGATA. 3ja herb. íb. á
1. hæö. Sérinng. V. 1550 þús.
KLAPPARSTÍGUR. 3ja herb. ib.
á 1. hæð. 114 fm. Bílageymsla.
Parket. V. 2,5 millj.
SÆVIOARSUND. 3ja herb. íb.
90 fm. Suðursv. + herb. í kj. V.
2650 þús.
LAUGAVEGUR. 4ra herb. ib. á
3. hæö. 100 fm. V. 1750 þús.
HRAFNHÓLAR. 4ra herb. íb.
117 fm. Fallegt úts. V. 2450
þús.
GOOHEIMAR. 5-6 herb. íb. 140
fm + bílsk. V. 3550 þús.
BLONDUBAKKI. 4ra herb. ib. á
2. hæö + herb. í kj. 117 fm. V.
2250 þús.
ÁLFHÓLSVEGUR. 5 herb falleg
íb. 100 fm. Fráb. úts. Sérinng.
V. 3150 þús.
KAPLASKJÓLSVEGUR. 4ra-
5 herb. íb. 120 fm. V. 2450 þús.
VESTURBERG. 4ra herb. íb. á
4. hæð 100 fm. Fallegt úts. V.
2250 þús.
LAUGALÆKUR. Raöh. á þrem-
ur hæöum. 200 fm + bílsk.
Mögul. á séríb. í kj. V. 4,8 millj.
BRÆORATUNGA — KÓP. Raöh.
á tveimur hæöum 150 fm. 60
fm. bílsk. Sk. mögul. á einb. í
Kóp. með tveimur íb.
KJARRMÓAR. Raöh. á 2 hæö-
um 150 fm + bílsk. V. 3850 þ.
FLJÓTASEL. Raðh. á 2 hæðum
+ bílsk. 170 fm. V. 3,9 millj.
HLÍOARHVAMMUR. Einbýlish
125 fm. 30 fm bílsk. Stór lóö.
V. 4150 þús.
Fjökti annarra eigna áskráI
B«rgur Oliverston hdl.,
Gunnar Gunnartton.
HEIMASÍMI77410
Bókina um Gerði las undirrit-
aður af mikilli athygli. Gerður
Helgadóttir var vissulega mikil
listakona, það geta allir verið
sammálá um. En ævisaga hennar
er fyrst og fremst persónuleg
úttekt. Með því að lesa hana
komumst við að því hve grátlega
seint gengur að átta sig á þvi sem
máli skiptir.
Elín skrifar í eftirmála:
„Ég hefi oft verið í vafa um rétt
minn til að nota svo einstæða
vináttu og segja frá atvikum í
lífi sem ég því aðeins kynntist
að ég var náinn vinur. Þó finnst
mér sem mér beri skylda til að
miðla upplýsingum sem ég get
veitt um svo einstakt líf sérstæðr-
ar persónu, og þá sérstaklega
þeim sem eiga eftiri að kynnast
listaverkum hennar um ókomna
framtíð. Þar hlýtur persónan og
lífsstíllinn, gleði og sorgir á
hverjum tíma að skipta máli til
skilnings. Ég vona að þar hafi á
engum verið brotið. Hvernig til
hefur tekist er svo önnur saga.“
Hve þessi bók er tímabær
kemur í ljós á öðrum stað í eftir-
málanum. Daginn sem Gerður
lést leitaði sjónvarpsfréttamaður
til Elínar og bað um aðstoð, því
að listakonunnar væri hvergi
getið í íslenskri handbók og eng-
um virtist kunnugt um hana.
Öll bókin um Gerði fjallar um
samband dóttur og föður. Faðir
Gerðar, Helgi Pálsson, var skrif-
stofumaður og tónskáld. Hann
lagði metnað sinn í að efla dóttur
sína, stuðla að frama hennar.
Hann átti ekki við smávanda að
glíma I þeim efnum: samfélag
sem oft snerist gegn afburðafólki.
En hann naut líka á köflum
drengilegs stuðnings úr ýmsum
áttum. Okkur ber að virða jafn
ágæta menn og Helga Pálsson
fyrir skerf þeirra til íslenskra
lista, hvað hann varðaði var sá
skerfur ríflegur.
Gerður fór sínu fram þrátt
fyrir mótlæti. Hún var þrjósk.
Og iðjusamari var hún en al-
mennt gerist. Svo gat hún verið
kát. Eftir frásögnum Elínar að
dæma var gleði hennar einlæg
og rík. Bak við alvöruna var ávallt
stutt í leikinn.
Gerður fær alþjóðlega viður-
kenningu árið 1952 fyrir verk sitt
Óþekkta pólitíska fangann. Það
er meðal kunnustu verka hennar.
óvenjulegt og magnað verk.
Gerður segir í bréfi frá því þegar
hún tekur við verðlaununum í
Nútímalistasafninu í París: „For-
stjóri safnsins afhenti verðlaunin
að viðstöddum Georges Salles,
forseta dómnefndar, og mörgum
öðrum fyrirmönnum. Ég var
yngsta manneskjan þarna. Þeir
ætluðu ekki að trúa því að þessi
stelpa væri komin til að taka við
verðlaununum. Sjálfri fannst
mér dálítið skrýtið að standa
þarna innan um þessa virðulegu
karla og taka við einhverju skjali.
Safnstjórinn fór með okkur um
allt safnið. Og þar var skálað."
Ævisagan er full af dæmum
um baráttu listamanns og eru
dæmin frá París í senn átakanleg
og gleðileg. Það er í París sem
Gerður verður fyrir þeirri ömur-
legu lífsreynslu sem mótar hana
alla ævi og ræður að nokkru úr-
slitum um lífshamingju hennar.
Og það er í París sem dagarnir
eru stundum, en afar sjaldan
áhyggjulausir, fögnuðurinn þó
með í för. Þar þykir listamannin-
um og að því er virðist ótugtinni,
Jean Deyrolle, nóg um vináttu
þeirra Gerðar og Elínar.
Það er hægt að lesa bók Elínar
Pálmadóttur sem skýrslu um
sigra og ósigra mikillar lista-
Gerdur Helgadóttir
konu. Elín er stundum með frem-
ur þurrlegan stíl á frásögninni,
en alltaf bregður fyrir ljómandi
köflum. Það er margt að lesa
milli línanna.
Miklu skiptir að til þessarar
bókar munu menn sækja heimild-
ir þegar fram líða stundir.
Gaman var að lesa um hvernig
mósaikmyndin á Tollstöðinni í
Reykjavík varð til og er þáttur
Snorra, bróður Gerðar, ekki lítill
í því sambandi. Snorri kom auga
á að þarna var veggur sem þarfn-
aðist skreytingar.
En eins og ljóst má verða af
skrá yfir helstu listaverk Gerðar
Helgadóttur á opinberum stöðum
skreytti hún víða, ekki síst kirkj-
ur, bæði hér á landi og erlendis.
Þessar skreytingar eru eins og
ljósmyndir í bókinni sýna mjög
fallegar og vandaðar, en því ber
ekki að neita að maður harmar
að Gerði skyldi ekki endast aldur
til að sinna höggmyndagerð í
framhaldi af því besta sem hún
gerði á því sviði. Skreytingar
hafa oftast nokkuð hefðbundið
svipmót, jafnvel þótt þær séu í
anda nútímalistar, en hið mikla
frjálsræði höggmyndanna hefði
þurft að nýtast Gerði betur.
Styrkur hennar liggur í þeim.
Það mun verða fagnaðarefni
þegar listasafn hennar rís í Kópa-
Klín Pálmadóttir
vogi og þá munu margir gera sér
betur en áður grein fyrir framlagi
hennar til íslenskra Iista.
Um leið og ævisaga Gerðar
freistar þess að brjóta til mergjar
líf hennar og listferil eru í henni
drög að sögu fleiri íslenskra lista-
manna. Eins og oft áður var
frændi Gerðar, Jóhannes Kjarv-
al, sannspár þegar hann kallaði
hana í samtali við föður hennar
„nýju listastjörnuna“. Amma
Gerðar, Karitas Björnsdóttir,
hafði að sögn hin sérkennilegu
augu eða augnaráð sem var líka
einkenni Gerðar og Kjarvals.
Gerður Helgadóttir var aðeins
47 ára þegar hún var lögð að velli
af ógnvaldinum krabba. Hún var
kjarkkona eins og Elín Pálma-
dóttir segir, en í hinni ljúfu bros-
mildu stúlku „leyndist hyldýpi
einmanaleika" eins og Elín kemst
að orði og við trúum sem höfum
lesið ævisöguna.
Elín Páimadóttir skrifar um
Gerði að hún hafi verið „brot-
hætt" og segir í framhaldi af
því: „Hjá henni kom fram þetta
mikla næmi á smátt og stórt.
Ríkur þáttur í eðli hennar var
viðkvæmni, angist og ótti.“
Það er spurning hvort hún
hefði ekki snúið sér að einhverju
öðru en listum hefði hún verið
öðruvísi en Elín lýsir.
Okkar. _r
eru ódruvísi
“BUOMeAVEmR
Hmfnmrttrmli 3.
- VID MIKLATORG
SIMAR 21150-21370
SOLUSTJ LARUS Þ VALDIMARS
LOGM JOH ÞORÐARSON HOL
Sýnishorn úr söluskrá:
Góð eign í Garðabæ
Glæsilegt steinhús ein hæð um 190 fm nettó. á Flötunum. Bílskúr stór
og góóur um 55 fm. Ræktuö lóö. Gott verð. Skuldlaus eign.
Skammt frá Háskólanum
Glæsi'eg einstaklings íbúó á 3ju hæö i suöurhliö viö Fálkagötu. 41,7
fm nettó. Gott eldhús. Gott baö. Góöir skápar. Svalir. Útsýni. Skuld-
laus. Laus strax.
Stór og góó 3ja herbergja íbúó á 3ju hæö viö Hjaröarhaga 82,8 fm
nettó. Nýlegt gler. Suöursvalir. Laus 1. febrúar nk. Skipti möguleg á
2ja herb. íbúö.
Syðst við Hvassaleiti
4ra herb. góó endalbúó um 100 fm á 1. hæö. Mikió endurnýjuó. suöur-
svalir. Góö sameign. Bílskúrsréttur. Útsýni. Skipti möguleg á litlu
einbýli.
Ennfremur bjóöum viö til sölu 4ra herb. góöar íbúöir viö Vesturberg,
Markland, Eyjabakka, Stóragerói, Kleppsveg, Kríuhóla og Hvassa-
leiti (á 4. hæö i suöurenda meö bílskúr).
Góð eign miðsvæðis í Kópavogi
Raóhúa meö 5 herb. íbúö á 2 hæöum um 120 fm Snyrting og svalir
á báöum hæöum. Kjallari um 60 fm fylgir, íbúöar- og/eöa vinnuhús-
naaöi. Nýlegur bílskúr stór og góöur um 40 fm. Ræktuö lóö. Mikiö
útsýni.
Skipti möguleg á góöri 4ra herb. ibúö meö bílskúr.
Mikil og ör útborgun
Fjársterklr viöskiptavinlr okkar óska meöal annars eftir:
4ra-5 herb. nýleg ibúö i borginni á 1. eöa 2. hæö. Losun næsta vor.
Mikil greiösla strax viö kaupsamning.
3ja-4ra herb. íbúö á 1. hæö viö Háaleitisbraut eöa í nágrenni. Rétt eign
veröur borguö út. Afhending eftir samkomulagi.
Húaeign sem næst Landakoti má þarfnast nokkurra endurbóta. Verð-
hugmynd kr. 6-9 millj.
Verslunarhúsnæói 100-200 fm i gamla miöbænum viö Laugaveg eöa
nágrenni. Miklar og góðar grelöslur í boöí.
Á kaupendaskránni eru fjölmargír aórir fjársterkir kaupendur.
Margskonar eignaskipti möguleg.
Opið í dag
kl. 1-5 síödegís.
AIMENNA
FASTEIGNASAIAN
LAUGAVEG118 SÍMAR 21150-21370