Morgunblaðið - 18.02.1983, Blaðsíða 8
40
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 18. FEBRÚAR 1983
FJARJUAL FJJÍLSKYUJUNJJAR
llmajón: Sigurður H. Ingimarason, viöskiptafreððingur, framkvæmdatjóri Fjárfestingarfólags Islands hf. Pétur
Kristinsaon, forstööumaöur Veröbréfamarkaöar Fjárfestingarfélagsins. Pótur Þór Sigurösson, hdl., fram-
kvæmdastjóri Fasteignamarkaöar Fjárfestingarfélagsins hf.
HVAÐ ER
VERÐBOLGA?
í því sem hér fer á eftir mun í stuttu máli verða gerð grein fyrir verðbólgu, {
áhrifum hennar og afleiðingum. Eingöngu verður stiklað á stóru og öljum
faglegum útskýringum sleppt. í næsta þætti mun svo verða fjallað um verð-
tryggingu og þær breytingar á lánskjörum sem átt hafa sér stað henni
samfara, enda má telja slíkt nauðsynlegt þar sem gætt hefur mikils misskiln
ings á eöli hennar.
Hvernig mælum
við verðlags-
breytingar?
Til aö mæla verölagsbreytingar
eru notaöar svokallaðar vísitölur.
Mjög margar tegundir vísitalna
eru reiknaöar út hér á landi og
birtar reglulega.
Helstu tegundir þeirra eru:
framfærsluvísitala, byggingar-
vísitala og lánskjaravísitala.
Framfærsluvísítalan mælir
breytingar á framfærslukostnaði
meöalfjölskyldu. Meöalfjölskyldan,
sem miöaö er viö, er hin svokall-
aöa vísitöluf jölskylda þ.e.a.s.
reykvísk hjón með tvö börn (3,98
einstaklingar).
Byggingarvísitalan mælir
hvernig kostnaöur viö húsbygg-
ingar breytist frá einum tíma til
annars.
Lánskjaravísitalan er síöan
reiknuö út frá þessum vísitölum
þannig:
Framfærsluvísitala % Bygg-
ingarvísitala'/i = Lánskjaravísitala.
Framfærslu
vísitalan
Grunnur núverandi framfærslu-
vísitölu byggir á niðurstööum
rannsóknar sem gerð var á vegum
Hagstofunnar á neysluvenjum 100
fjölskyldna í Reykjavík á árunum
1964 og 1965.
Þeir útgjaldaþættir sem mest
vægi hafa í núverandi vísitölu eru:
matvara — húsnæöi — föt og
skófatnaður — lestrarefni, hljóö-
varp, sjónvarp, skemmtanir o.fl. —
eigin bifreiö og fargjöld.
Vísitala framfærslukostnaðar er
reiknuö fjórum sinnum á ári og
sýnir verölag í byrjun febrúar, maí,
ágúst og nóvember.
Viö hvern vísitöluútreikning má
segja aö fariö sé út í búö og inn-
kaupakarfan fyllt af þeim vörum
sem visitölufjölkyldan er sögö
kaupa. Þá fæst út hvaö þessar
vörur kosta og vísitalan hækkuö
um þá hlutfallslegu veröbreytingu
sem átt hefur sér staö frá síðasta
útreikningi vísitölunnar fyrir þrem-
ur mánuðum.
Nýr vísitölugrunnur framfærslu-
kostnaöar er nú til umfjöllunar inn-
an ríkisstjórnarinnar eins og öllum
er vafalaust kunnugt.
Hinn nýi vísitölugrunnur byggir á
neyslurannsókn sem framkvæmd
var á vegum Hagstofunnar á árun-
um 1978—1980.
í þvi úrtaki sem neyslurann-
sóknin byggir á eru 177 fjölskyldur
af Reykjavíkursvæöinu og 75 fjöl-
skyldur af landsbyggöinni.
Vægi einstakra þátta vöru og
þjónustu í hinum nýja grunni hefur
breyst verulega frá hinum eldri s.s.
matvöru og feröalaga. Einnig hafa
nýir þættir komiö til og enn aörir
horfiö, sem eölilegt er, því nú eru
liöin rúm 15 ár frá síðustu neyslu-
rannsókn og á þeim tíma hafa
neysluvenjur okkar íslendinga
breyst verulega.
Verðbólgugroðinn
er oft
annar en sýnist
Hugsum okkur mann sem fékk í
arf kr. 145.000 (gkr. 14,5 milljónir)
áriö 1978.
Hann keypti sér strax á því ári 4
herbergja íbúö í blokk á kr.
145.000.
í febrúar 1983 selur hann íbúö-
ina fyrir kr. 1.300.000.
Mismunurinn á söluverði og
kaupveröi samkvæmt þessu er þvi
kr. 1.155.000.
Hann hefur því grætt á 5 árum
kr. 1.155.000 — eöa hvaö?
Nei aldeilis ekki — enda þótt
margur vildi halda slíku fram.
Þaö eina sem hefur gerst er
þaö; aö hann hefur komiö í veg
fyrir að arfurinn rýrnaöi að raun-
gildi af völdum veröbólgunnar á
þessu 5 ára tímabili.
Hann átti fyrir 4 herbergja íbúð
í blokk fyrir 5 árum og hann á enn
fyrir 4 herbergja íbúö í blokk en
ekkert fram yfir þaö.
Vísitölufjölskyldan í hinum nýja
grunni er 3,66 einstaklingur á móti
3,98 einstaklingum í hinum eldri.
Hann á t.d. ekki fyrir raöhúsi í
dag en þaö kostar nú um kr.
2.500.000.
Því má meö sanni segja aö
verðbólgugróðinn er oft annar en
sýnist.
Verðbolgugróði
eins
er annars tap
Hugsum okkur aö sá maöur
sem áöur var minnst á og keypti 4
herbergja íbúö í blokk á kr.
145.000 1. febrúar 1978 hafi feng-
iö alla upphæöina lánaöa í banka
tii 5 ára meö hæstu leyfilegum
vöxtum og einni afborgun á ári.
1. febrúar 1983 selur hann íbúö-
ina fyrir kr. 1.300.000.
Sama dag greiðir hann loka-
greiðslu lánsins, sem hann tók fyrir
5 árum.
Á þessu 5 ára tímabili hefur
hann greitt í afborgun og vexti af
láninu sem nemur um kr. 800.000
m.v. verðlag í dag aö því gefnu aö
HVAÐ ER VERÐBOLGA?
Verðbólga er hækkun á almennu verðlagi, eink-
um þannig, að hver hækkunin rekur aöra.
Framfærsluvísitalan er oftast notuð þegar verð-
bólguhraðinn er mældur.
Þróun verðlags 1974—1982
á framangreindu tímabili hafi meö-
alverðbólgan á ári verið 50%.
Hann stendur sem sagt uppi eft-
ir þessi viðskipti með mismun, aö
upphæö kr. 500.000, sem er verð-
bólgugróöi hans.
En sparifjáreigandinn sem geröi
honum kleift aö fá lán í banka
vegna sparnaöar síns hefur aftur á
móti tapaö sömu upphæð.
Á þennan hátt hefur á undan-
förnum árum átt sér staö umtals-
veröur fjármagnsflutningur frá
sparifjáreigendum til þeirra sem
notið hafa óverötryggöra lána, en
þaö hefur leitt af sér misrétti og
misvægi í þjóðfélaginu.
Því má meö sanni segja aö
verðbólgugróði eins sé annars tap,
Að síðustu
tapar öll þjóðin
á verðbólgunni
Hver hefur ekki heyrt fullyrðing-
una: „Það skiptir ekki máli hversu
vitlausa fjárfestingu lagt sé í því
verðbólgan sjái til þess að hún
borgi sig.“
Þetta er lýsandi fyrir afstööu
manna, en jafnframt um leið
meinsemdin.
Verðbólgan hefur leitt til kæru-
leysislegra ákvaröana um fjárfest-
ingu þar sem ekki hefur aö neinu
marki veriö tekiö tlllit til arösem-
issjónarmiöa.
Slíkar óaröbærar fjárfestingar
hafa ekki komiö mönnum í koll þar
sem þær hafa veriö fjármagnaöar
meö óverötryggöu lánsfjármagni
sem veröbólgan hefur síöan séö
um að gera aö engu.
Á þennan hátt hefur umtals-
veröum fjármunum veriö sóaö til
einskis sem leitt hefur til stöönunar
í atvinnulífinu og komiö niöur á
þjóöfélagslegum framförum.
Aukinn hagvöxtur er forsenda
aukinnar velmegunar.
Forsenda aukins hagvaxtar er
aukin framleiðni í atvinnulífinu.
Aukin framleiöni kemur hins
vegar ekki til nema fjármagninu sé
Laugavegi 118
105 Reykjavík
sími 28980
pósthólf 5226
Síðasti dagur
útsölunnar
á morgun laugardaginn
19.2.
Opið frá kl. 9—13.