Morgunblaðið - 18.02.1983, Blaðsíða 2

34
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 18. FEBRÚAR 1983
—I
HVER STJÓRNAR
ÁljNlJ HFIMII l?
Sé barnið orðið húsbóndinn á
heimilinu, þá er komið upp
vandræöaástand í fjölskyld-
unni. Fjölskylduráögjafinn
Vincent Androsiglio kemur
hér fram meö þrjár alveg
ótvíræöar vísbendingar um
aö valdastaöan á heimilinu sé
oröin öfugsnúin; jafnframt
sýnir hann fram á, hvernig
rétt og festuleg viöbrögö viö
slæmri hegöun barnsins geta
fært yfirráöin yfir fjölskyldunni
aftur í hendur foreldranna, og
þannig bæöi sameinaö fjöl-
skylduna á ný og skapaö
samheldni á heimilinu.
iö skulum hlusta á eftirfarandi
samræöur á milli Dorísar og
hinnar ellefu ára gömlu dóttur
hennar, Susie.
Susie (afundin): Mamma, ég
bara skil þig ekki. Hvaö þarf ég aö segja
þér oft, aö ástæðan fyrir því, aö ég er ekki
búin aö taka til í herberginu mínu er sú, aö
ég hef allt of mikið aö læra fyrir morgun-
daginn.
Dorís (afsakandi): Jæja, allt í lagi; en
þetta er búiö að vera svona í tvær vikur.
Hvenær heldurðu aö þú getir fariö aö snúa
þér að þvi aö taka til og þurrka svolítiö af
hérna?
Susie (meö tárin í augunum); Mamma,
ég er svo þreytt. Ég er lasin.
Dorís (sakbitin): Er eitthvaö aö þér, elsk-
an mín. Viltu aö viö tölum saman um þaö?
Susie: Nei.
Dorís: Allt í lagi, góöa mín, en ég vil aö
þú farir aö taka til i herberginu þínu á
morgun.
Ef Dorís heföi í þessu sambandi snúiö
sér til sérmenntaöra ráögjafa í félagslegum
málefnum, þá er alveg eins líklegt, aö þeir
heföu tjáö henni, aö hún Susie heföi bara
of lítiö sjálfstraust — og þannig komið
móöurinni til aö finna fyrir enn meiri sekt-
arkennd og vakiö sjálfsásakanir hjá henni.
En svo er líka hægt aö líta á þetta mál frá
allt annarri hlið — frá sjónarhóli fjölskyldu-
ráögjafar og láta þá liggja milli hluta, hvor
mæögnanna ætti sök á þessu ástandi á
heimilinu. Hins vegar væri þá unnt aö
kenna Dorís mjög sérhæfðar, áhrifaríkar
aöferöir til þess aö ráöa bót á hegöun dótt-
ur sinnar.
ar fylgjast grannt meö, því innan fjölskyld-
unnar skiptir það máli, hver segir hverjum
fyrir verkum.
Þaö er mönnunum eölilegt aö koma á
meö sér kerfum meö mismunandi vald-
skiptingu, hvort sem um er aö ræða ríkis-
stjórn, félagasamtök, skóla eöa innan fjöl-
skyldunnar. Á heimilinu tökum viö vald-
skiptinganna sem sjálfsagöan hlut, án þess
aö hugsa nánar út í þaö. Ef við verðum til
dæmis vitni aö því, aö kona skipar barni að
drekka nú strax úr mjólkurglasinu sínu, þá
drögum við eins og ósjálfrátt þá ályktun,
aö hún sé móðirin og þetta sé hennar barn.
Ef viö hins vegar sæjum hlutunum snúiö
alveg viö — aö barniö væri aö skipa móö-
urinni aö drekka morgunkaffiö sitt —
myndum viö strax fá vissar grunsemdir um,
aö ekki væri allt meö felldu.
Fjölskylduráögjafar hafa komizt aö raun
um, aö þess háttar öfugþróun í hlutverka-
skipaninni, umsnúin valdskipting, séu al-
geng einkenni hjá þeim fjölskyldum, þar
sem barn hegöar sér illa og er ( hæsta
máta óstýrilátt. Þannig var þaö í dæminu
hér aö ofan, aö skipunarvaldiö og myndug-
leikinn, sem ætti aö vera í höndum Dorísar
sem foreldri, er í höndum Susiear, barns-
ins.
Þaö eru ýmsar ástæöur til þess, aö fram
kemur öfugsnúin valdskipting í fjölskyld-
um: Þaö kann aö vera, aö foreldrarnir leiði
hjá sér aö taka af skariö, af því aö þeir hafi
vissa s^ktarkennd; foreldrarnir kunna líka
aö óttast, að barniö þeirra bregöist illa viö
slíkum skipunum eöa þá, aö þeir vilji sízt af
öllu eiga á hættu aö þeir taki aö líkjast
eigin foreldrum og uppeldisaðferöum
þeirra.
Handleiðsla
foreldranna nauðsyn
Ástæöan fyrir því, aö börn taka upp á
því aö hegöa sér illa og sýna óstýrilæti, I
getur veriö ein af þremur: Á sinn þrákelkna
hátt leitast börn viö aö finna takmörk
myndugleika og valdboös foreldra sinna;
önnur ástæöa getur veriö sú, aö þau séu
þannig aö reyna aö leysa eitthvaö af sínum
eigin vandamálum; eöa þá í þriöja lagi, aö
þaö er alls ekki óalgengt, aö börnin bregö-
ist á þennan hátt viö ósamlyndi og spennu
í samskiptum foreldranna sjálfra. Oft á tíö-
um er þó slæm hegöun barns og óhlýöni
ein af þess eigin aöferöum til þess aö tjá
sig og ná sambandi viö foreldrana á sinn
hátt: „Komdu fram viö mig eins og reglu-
legt foreldri. Hvaö er þaö, sem þú vilt aö
ég geri? Ég veit ekki, hvaö á aö gera — og
ég veigra mér viö að spyrja um þaö.“
Enda þótt börn hafi greinilega ánægju af
því a sýna vald sitt, þegar þau óhlýönast,
hegöa sér illa og komast upp meö þaö, þá
finna þau þó samt fyrir óljósri sektarkennd
við slíka hegöun — jafnvel þótt ómeövitaö
sé.
Þaö er alveg eðlilegt, aö börn reyni aö
komast á snoöir um, hvar takmörkin á
myndugleika og valdboöi foreldranna liggi,
enda má við því búast, aö þau leitist viö aö
finna marklínur sins eigin heims, og má oft
á tíöum skilja slíka hegöun sem merki
þess, aö barnið sé reiöubúiö aö taka
næsta skrefiö í sinni eigin þróun.
En síendurteknar tilraunir barnsins i
þessum efnum hins vegar — þegar þaö
tekur aö þverneita aftur og aftur aö halda
sig innan ákveðinna gefinna takmarka —
þaö er önnur saga.
Foreldrana
skortir samstödu
Aöallega eru þaö þrjár næstum ótvíræö-
ar vísbendingar um aö komiö hafi til öfug-
snúinnar valdskiptingu innan fjölskyldu —
og allar þrjár eiga rætur sínar aö rekja til
hegöunar foreldranna. Sú fyrsta bendir til
framkomu, sem etur foreldrunum hvort
Oeðlileg hlutverka-
skipan í fjölskyldunni
Valddreifingin innan fjölskyldunnar er
einn af þeim þáttum, sem fjölskylduráöfjaf-
MESTA HÖFUÐPRYÐIKVENNA .
Til eru vöövar sem heita hár-
reisar, en þeir geta látið hárið
rísa á höföinu á fólki.
Flasa er ekki sjúkdómur,
heldur stafar hún af því að
flögur losna úr hornhúðinni.
Hárið hefur löngum verið talið
mesta höfuðprýði kvenna og eitt
aðaláhyggjuefni karla. Þessi dauði
vefur hefur sett svip sinn á verald-
arsöguna, og orðið að lúta ýmsum
lögmálum tískunnar ekki síður en
ýmislegt annað í fari mannskepn-
unnar. Þannig hefur hárið stundum
verið greitt í næstum himinháar
sátur, líkt og þekktist hjá Loðvík-
unum í Frakklandi, eða rennislétt.
Og ekki má gleyma þeim þætti
sem snýr að íslendingasögunum,
eða hvernig hefði Njála oröið ef
hár Hallgeröar heföi ekki komið
þar einhversstaðar við sögu? Sum-
ir eru reyndar á þeirri skoðun aö
hár Hallgerðar hafi brotið blað í ís-
lendingasögunum, þar með hafi
stoðum verið kippt undan undir-
lægjuhætti íslenskra kvenna. En
hvað sem um það má segja, er
áreiðanlegt að mikið vatn hefur
runnið til sjávar frá því hirðfólkið í
Versölum sat og klóraði sér í
„heysátunum“ með gullprjónum,
eða forfeður okkar hérlendir þvoðu
sér upp úr næturgögnunum.