Morgunblaðið - 14.05.1972, Blaðsíða 10

> 10
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 14. MAl 1972
Frá s.v ’.inglimii á „Ne<Ierla“:et“ í Konnng-leffa leikhúsinu í Kau pmannahöfn, en það þótti ein be zta sýning leikhússins á fjórða
áratugnuni. I lokaabriðinu sta.nda þarna við múrinn i Pére I.aeh aise kirkjugarðinum Lárus Páis son, Bodil Ipsen með tvö börn,
Ejnar Kofoed, Thorkild Roose, Illona Wiessma.nn og Ebbe Rode.
Harmleikur um litla byltingu
- misheppnaða byltingu
Um „Ósigurinn66 eftir Nordahl Grieg, sem
sýndur var í sjónvarpinu
Sjónvarpið sýndi að kvöldi 1.
maí hið fræga leikrií rithöfund-
arins norska Nordahls Griegs,
„Ósigurinn“. ÍS'letndingum stend-
ur bæði höfundurinn og leikrít-
lð nærri. Nordahl Grieg var hér
á Isiandi á stríðsárunutm oig hér
beið hans kona hans, leikkonan
Gerd Grieg, þegar hann fórst í
fluigvél yfir Berlín 2. nóvember
1943. Hér áttu þau marga vini
og ljóð frelsishetjuinnar eru
m'örgum Isiend'mgum ástfólgin.
Leikrit hans „Nederiaget" eða
Ósigurinn hefur liika kcmið við
íslenzka leikiistarsögu. Þegar
leikritið var f'ubt í Komunglega
leikhúsinu í Kaupmannahöfn
við geysiigóðar undirtekitir, ié(k
þar ungur íslend'ngur annað
lykilhl'Utverk'ð, Pierre. Það var
Lárus Pálsson, sem þá var ný-
lega út.sk rifaðvir úr lei'kiistar-
skóla og lék hjá Konung.lega
leikhúsinu. Á móti honum lék
Bodil Ipsen, kennslukonuna
Gabriellu. Hlutvérk De la Clus
lék Thorkild Roose og unga unn
ustann lék Ebbe Rode. Lárus
Pálsson hiaut mikið lotf fyrir
leik sinn.
Á herðum Lárusar hvi.ldi
einmitt atriðið, sem gefur til
kynna að þrátt fyrir allt, sigri
Hfið, þegar Pierre kem«r til
baka í fallandi borgina, eftir að
hafa hlustað á 9. sinfóníu Beet-
hovens, segir hann eittihvað á
þá leið að nú hafi hann skynj-
að lífið og hvers virði það sé. Því
miður kom þetta ekki nægiiega
ve! fram i kvikmyndinni norsku
í sjónvarpimu, enda stefið úr 9.
sinföníunni hvorki swmgið eða
leikið bak við, eins og mun að
jafnaði vera gert.
Lárusi Pálssyni var þetta leik
rit ákaflega hugstætt. Hann
þýddi það á islenzku og færði í
búning til fi'Utnimgs í útvarpi. Og
hefur það verið flutt oftar
en einu sinni í i.slenzika riikisút-
varpinu.
Eftir stríð, þegar leikritið
var fært upp í Oslo til m'nning-
ar um frelsishetjuna Nordahl
Grieg, var Öldu Mölier lei'k-
'kjonu boðið að leika sem gestiur
kennsukonuna Gabriellu Lange
vin. Voru þau Lárus Pálsson
og kona hans, Maria Eriingsen,
þá boðsgestir á þeirirl sýning'u.
Fékk Aida mjög góða dóma fyr-
ir leik sinn.
Gerd Grieg, ekikja Nordahls
Griegs, segir frá því hvernig
leikritið „Nederia.geit“ varð tii í
bók sinni „Nordahl Grieg —
slik jeg kjente ham.“ Kveikja
þess liggu.r þó auðvitað í höf-
undinum sjálfum, byltingarmann
inum með sína eirðarlausu sikap
gerð, sinn ákafa félagslega uim-
bótavilja og hatur á öMu of-
ríki og ruddaskap. Þá hafði
hann víða farið, m.a. verið í
Kína 1927 og skrifað „I þetta
sinn heppnaðist byltingin ekki.“
Síðar fór hann svo til Spánar,
þegar borgarastyrjöldim þar
brauzt út.
Gerd Grieg segir frá því í
bók sinni, að sumarið 1936 hafi
Nordahl Grieg dvalið á lítilli
eyju í Nýja Hel'us'undi i Suður-
Noregi, þar fékk hann lánaða
sjóbúð , sem úitbúin var með
stofu og svefnherbergi, og þar
var auðvelt að komast út í guðs
græna nátfcúruna og á báti út á
sjó. Þar gat hann sikrifað nótt
og dag. Og smám saman varð til
nýtt leikrit, harmleikur um liitia
byl'tinigiu, misheppnaða litla bylt
ingu — skóladæmi um það
hvernig býlting á ekki að vera,
eins og Nordiahl hafði orðað
það.
Kveikjuna að leikritinu
hafði hann fengið af „Garli-
balda-‘keðjunni“, og sögu henn-
ar, segir Gerd Grieg. En há’s-
keðja þessi kemur v.ið sögu
strax í upphafi kunningsskapar
þeirra. Á jólurn 1938 kveðst hún
hafa fengið kveðju frá Nordahl
Grieg, sem Skrifar henni, að
hann hafi heimsótt gröf afa
hennar í kirkjugarðinum á
Tromsö, í þakklætisskyni við þá
ætt, sem hefði verið kvei'kjan að
Finnmerkursögunni og að leik-
ritiniu „Nederiaget", sem þá
hafði verið frumsýnt árið áður.
Föðurafi Gerd Grieg, Paul Eg-
ede Nissen hafði árið 1860 lagt
upp í hina löngu ferð frá
Trömsö til Rómaborgiar ásamt
nokkrum öðrum frelsishetjium,
til að berjast gegn ofbeldinu
með Garibalda. Áður en þeir
lögðu af stað, höföu Norðmenn
gengið gegnum bæinn með b'.akt
andi ítalskan fána. En þar sem
þeir voru of fáir til að mynda
heila herdeild, þá höfðu þeir
slegið sig saman við Ungverja,
sem líka vi'du berjast fyrir
freisi í frelsisstríði Garibalda.
Þvi var herdeildarmerkið ung-
verskt, en fáninn norsk-í'talsk
ur. Til baka kom afinn með
Garibaldaskegg og með hiáls-
keðju, sem sagit var að Gari-
baldi sjál'fur hefði gefið honuoi.
Þessi há'isfesti var köll'uð Gari-
baldakeðjan, og hana fékk Gerd
frá ömimu sinni í ferminigargjöf.
Hún var úr gulli og með grænni
mosaiklæsimg'U. Þegar Gerd
sagði Nordahl Grieig söguna um
hálsikeðjiuna varð hanin mjög hrif
rnn og fékk haina hjá henni.
Bróðlr Pauls Egede Nissen
læknirinn Oscar Nissen, hafði
l'í'ka farið sem sjálifboðaliði til
að hjálpa Dönurn að verja sitt
föðurland árið 1864 og sex árum
siðar gaf hann siig fram sem
læknir, til hjálpar I orrustunni
um París. Þar hitti hann Gari-
balda, se.m þá var veikur. Og
hann tók þátt í skæruhernaðin-
um við Dijön.
Garibaldahálskeðj'una bar
Nordahl Grieg alltaf þar sem
hætita var á ferð. Hún fylgdi
'honum í spænsku borgarastvrj-
öldiinni á Spáni, á vakt í Ftom-
mörku og í stríðinu heima í Nor
egi. Og hann var með hana nót-t
ina, sem hann fórst yfir Berlin.
Af henni og áletruðum verndar
girip á henni þekktist hann, þeg
ar Rauði krossinn fann líkið.
Sumarið 1936 sikrifaði Nordahl
Grieg svo leikritið „Nederlag-
et“ á eyju, langt frá öilum
skarkaia heimsins. Um þetta seg
ir m.a. í bók konu hans: „Nú
voru lesnar alls konar bæikur
um uppreisn kommúnumanna i
París 1871 og þær rannsakaðar
eins og biblían. M.a. var þar
stór bók eftir Wilhelm Dinesen,
danskan liðsforin'gja, sem sjálf-
ur hafði verið í bardögumim,
sem Oscar Nissen hafði einnig
tekið þátt í.“
En Nordahl sótti ekki bara
þekkingu í bækur, síkri'far Gerd
Grieg. Ég hafði sjálf upplifað
raunverulega byltinigu á stoium
tíima, I þegar Spartaousarbyl’tinig
in var í Berlín 1918, og hann
rákti úr mér garnirnar u;m öll
smáatriði. Ég sagði honum írá
Ný sending VOR- og SUMARKAPUR, HEILSÁRS- KÁPUR og JAKKAR. Fjölhreytt úrval. Hagstætt vei’ð. Kápu- og dömubiiðin, Laugavegi 46 Vörubíll Til sölu 14 tonna Mercedes Benz '64 með burðarhásingu, góðir greiðsluskilmálar. Upplýsingar í sima 23117.

Rýmingarsala Okkar árlega vor-rýmingarsala af drengja- úlpum og ullarpeysum er hafin. Verið velkomin og gerið góð kaup. Ó.L, Laugavegi 71 Sími 20141. Tilboð óskast í V.W. 1300 árgerð ’70 í núverandi ástandi eftir veltu. Til sýnis í dag hjá BÍLALEIGUNNI VEGALEIÐUM, Hverfisgötu 103.