Morgunblaðið - 22.11.1970, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, SUNKUDAGUR 22. NÓVEMiBBR 1970
13
Reykjavíkurbréf
----Laugardagur 21. nóv. —-
Þórir Bergsson
látinn
Einn af beztu rithöfundum
okkar, Þorsteinn Jónsson eða
Þórir Bergsson, eins og hann
nefndi sig, er látinn. Þekktast-
ur er Þórir Bergsson fyrir smá-
sögur sinar, en hann ritaði
f jölda hinna ágætustu smásagna.
Rithöfundarnafnið mun Þor-
steinn Jónsson hafa tekið upp
til að dyljast, þótt síðar fréttist,
hver höfundurinn var. En Þor-
steinn var maður lítt gefinn fyr-
ir vegtyllur og hefur kannski
líka sjálfur lítt gert sér grein
fyrir því, hve ágæt verk hann
hafði skrifað I frístundum sin-
um.
Þorsteinn Jónsson var bróðir
Magnúsar Jónssonar, prófess-
ors og ráðherra. Báðir voru þeir
einstæðir gáfumenn og miklir
persónuleikar, þótt eðlilega
bæri meira á Magnúsi vegna
stjórnmálaafskipta hans og marg
víslegra starfa. Þorsteinn Jóns-
son var ætið heimakær og barst
ekki á, þótt hann gæti vissulega
verið glaðvær, ef því var að
skipta og flugu þá hnittiyrðin,
svo að sá gleymir ekki, sem
kynntist.
Sögur Þóris Bergssonar
munu lengi verða hjartfólgnar
íslenzkum lesendum, og nafn
hans mun skipa virðingarsess í
bókmenntasögunni. Það undir-
strika stéttarbræður hans líka,
er þeir votta hinum látna virð-
ingu sina við útförina í dag.
„Hæfileg
íhaldssemi“
Sverrir Pálsson, skólastjóri á
Akureyri, flutti athyglisvert er-
indi um daginn og veginn s.l.
mánudag. Sverrir ræddi einkum
um menningarmál og benti á, að
í þeim efnum þyrfti að ríkja
„hæfileg ihaldssemi", eins og
hann komst að orði. Liklega er
það rétt, að við Islendingar sé-
um óþarflega nýjungagjamir og
metum ekki nægilega vel menn-
ingarerfð okkar. Þó er það sem
betur fer svo, að tungu okkar
gætum við betur en til dæmis
frændþjóðirnar á Norðurlönd-
um, þar sem ensk orð og orða-
tiltæki eru tekin hrá inn í önn-
ur mál. Og gjarna má líka nefna
það, að íslenzka sjónvarpið tek-
ur langt fram sjónvarpi frænda
okkar til dæmis í Danmörku að
öllum menningarbrag.
Hér eru allir hlutir gagnrýnd
ir — og er það raunar eins og
vera ber. En þó má gagnrýnin
ekki ganga svo langt, að menn
ekki meti það nokkurs, sem vel
er gert. Og varla er unnt að
leggja dóm á störf sjónvarpsins,
án þess að bera það saman við
starfrækslu sjónvarps I öðrum
löndum. En þegar það er gert,
verður fullljóst, að stórvirki hef
ur hér verið unnið, því að aðrir
gera ekki betur, þótt þeir hafi
margfaldan mannafla og fjárráð
á við það, sem íslenzka sjón-
varpið getur leyft sér.
Umræður
um landgrunnið
Jóhann Hafstein, forsætisráð-
herra, vék að því á Varðar-
fundi í vikunni, að á síðasta
vori hefði Bjarni Benediktsson,
forsætisráðherra, haft forgöngu
um að skipuð væri sérstök land-
helgisnefnd, sem i eiga sæti full-
trúar allra þingflokkanna. Er á

Yfir Öræfajökli — Ljósm. Mats Wibe Lund.
þennan hátt leitazt við að ná
fullri samstöðu um frekari frið-
unaraðgerðir okkar Islendinga.
Forsætisráðherrann benti á,
að nauðsynlegt væri að undir-
byggja óskir um verndun ákveð
inna svæða á landgrunninu og
að unnið væri að því.
Eins og kunnugt er, lýsti ís-
lenzka ríkisstjórnin því yfir, er
landhelgisdeilan við Breta var
leyst, að við mundum halda
áfram friðunaraðgerðum okkar í
samræmi við lögin um vísinda-
lega verndun fiskimiða land-
grunnsins. Með því samkomulagi
unnu Islendingar einhvern
stærsta stjórnmálasigur, sem
þeir hafa unnið. Við höfðum bar-
izt fyrir því á tveim Genfarráð-
stefnum, að 12 mílna landhelgi
yrði samþykkt sem alþjóðalög,
en náðum síðan 12 mílum, án
þess að nokkur alþjóðalög
væru um það sett, að landhelg-
in skyldi vera 12 mílur og meira
ekki.
Þess vegna gátum við lýstþví
yfir í orðsendingu til Breta, að
við mundum halda áfram friðun
araðgerðum okkar, þótt við að
sjálfsögðu munum í þeim aðgerð-
um fara að lögum, eins og við
ætíð höfum gert og aldrei hugs-
að okkur annað.
Fjaðrafokið
í Tímanum
Dagblaðið Tíminn reynir allt-
af annað veifið að gera sam-
komulagið við Breta tortryggi-
legt og grípur jafnvel til fals-
ana á ummælum manna til að
reyna að réttlæta málsstað sinn.
Þegar deilurnar um landhelg-
issamkomulagið stóðu sem hæst,
spurði Morgunblaðið Tímann
margsinnis að því, hvort blaðið
vildi halda því fram, að sam-
komulagið væri okkur óhag-
stæðara en tillögur þær, sem við
stóðum að á Genfarráðstefnun-
um um 12 mílna landhelgi sem
alþjóðalög. Enn þann dag í dag
hefur Tíminn ekki fengizt til að
svara þessari einföldu spurn-
ingu, en á svari við henni hlýt-
ur það að velta, hvort rétt hafi
verið farið að eða ekki. Raun-
ar getur hver og einn svarað
þessu fyrir sjálfan sig. Hvert
mannsbam hlýtur að skilja, hve
miklu hagstæðara það var að ná
12 mílunum, án þess að þær
yrðu jafnframt samþykktar sem
alþjóðalög — og lýsa því meira
að segja yfir við gerð samkomu-
lagsins, að við mundum halda
áfram að friða fiskimið okkar,
þó að þar væri ekki tekið fram,
hvenær vænta mætti næstu að-
gerða af okkar hálfu.
Síðan samkomulagið var gert,
hefur stöðugt verið unnið að
því á alþjóðlegum vettvangi að
vinna málstað okkar samúð, og
hefur áreiðanlega mikið áunnizt
í því efni. Þess vegna er nú
tímabært, að íslenzkir stjórnmála
menn leitist við að snúa bökum
saman um aðgerðir, sem á
næstu árum geti haft verulega
þýðingu til verndar fiskistofn-
unum. Slík samstaða er vissu-
lega mikils virði og þess vegna
ætti ef til vill ekki að vera að
rifja upp gamlar deilur, en því
miður verður ekki hjá því kom-
izt vegna iðju framsóknar-
manna.
Misheppnaðar
tilraunir
Líklega hefur engum efna-
hagsráðstöfunum, sem stjómar-
völd hérlendis hafa þurft að
grípa til, verið tekið með jafn
miklum skilningi og þeim ráðstöf
unum, sem nú hafa verið gerðar
í verðlags- og kaupgjaldsmálum.
Um þessar ráðstafanir hefur nú
verið rætt og ritað svo mikið að
ekki skal eytt að þeiim mörgum
orðum, heldur aðeins undirstrik
að, að óréttmætar eru þær ásak-
anir, að verzlunin og atvinnu-
rekendur hafi notað síðustu vik
urnar fyrir verðstöðvunina til
mikilla verðlagshækkana. Það
hefur þannig komið í ljós, að
verðhækkanir hafa að undan-
förnu verið heldur minni en ráð
var fyrir gert, og einmitt af
þeim sökum þarf frestun
greiðslu á allt að tveim vísitölu-
stigum ekki að koma til fram-
kvæmda fyrr en þá á næsta ári,
og ef til vill aldrei nema að
hluta.
Ef ásakanirnar um miklar
v'erðlagshækkanir að undan-
förnu hefðu haft við rök að
styðjast, hefði vísitalan að sjálf-
sögðu hækkað meira en ekki
minna en áætlanir höfðu verið
gerðar um.
Þrátt fyrir þessa staðreynd
má sjálfsagt búast við því, að
framsóknarmenn og kommúnist-
ar haldi áfram að tönnlast á því,
að óeðlilegar verðhækkanir hafi
átt sér stað síðustu vikur, en
orð þeirra breyta engu um þá
staðreynd, að hækkanirnar urðu
minni en ráð hafði verið fyrir
gert.
Efnahagsvandi
hér og þar
Þótt við Islendingar höfum átt
við margvísleg vandamál að
stríða að undanförnu, einkum
sökum verðhækkana og fiest ár
hafi þurft að gera einhverjar
efnahagsráðstafanir, þá fer
fjarri því, að ástandið hér sé
miklu verra í þessum efnum en
t.d. í nágrannalöndunum.
Að því er Danmörku varðar,
er þar við mjög mikinn efnahags
vanda að glíma, enda er þar stöð
ugur og mikill halli á utanríkis-
viðskiptum. Þar eins og hér
hefur verið leitazt við að ná víð
tæku samstarfi til að stemma
stigu við þeim þjóðarvoða, sem
síhækkandi verðlag og kaup-
gjald er talið vera þar, svo að
jafnvel heyrast umræður um
stórfellda gengisbreytingu, ef
ekki verður unnt að stemma
stigu við þeirri þróun, sem ver-
ið hefur.
En þrátt fyrir allar þessar um
ræður og samkomulagstilraunir
milli stjórnarvalda, stjórnarand-
stæðinga, vinnuveitenda, laun-
þega og ýmissa annarra sam-
taka, bryddir enn ekkert á þvi,
að samkomulag muni geta náðst
um ráðstafanir, sem nægi til að
snúa hjólinu við, þvert á móti
virðast menn heldur vondaufir
um, að slíkt auðnist.
Verðbólguvandinn er einnig
mikill t.d. í Sviþjóð og Bretlandi
og auðvitað mun hækkandi verð
lag í nágrannalöndunum einnig
verða okkur íslendingum erfitt,
því að ekki verður unnt að
halda til langframa niðri verði
á innfluttum vörum hér á landi,
ef þær stórhækka erlendis.
Auðvitað má segja, að það sé
lítil huggun fyrir okkur, að
ástandið sé enn alvarlegra ann-
ars staðar, en við getum þó að
minnsta kosti glaðzt yfir því,
að íslenzkum stjórnarvöldum
hefur nú tekizt það, sem ríkis-
stjórnum nágrannalandanna
gengur illa, það er að segja að
stöðva kapphlaupið á milli
kaupgjalds og verðlags og
tryggja þær lífskjarabætur, sem
fólkið nú hefur fengið.
Vottur um
velmegun
Það leynir sér ekki, hvar sem
litið er í íslenzku þjóðlífi, að
fjárhagur manna fer nú mjög
batnandi og erfiðleikarnir eru
að baki. Eitt dæmið um það, hve
mjög fjárhagurinn hefur batnað
er hinn mikli bílainnflutningur,
en á fyrstu 9 mánuðum þessa árs
fimm og hálffaldast innflutning-
ur bifreiða. Á sama tíma í fyrra
voru fluttar inn 543 fólksbifreið
ir að verðmæti 53 millj., en nú
3003 að verðmæti 325 millj. Að
vísu heyrist stundum haldið
fram þeim einkennilegu kenn-
ingum, að bifreiðar séu lúxus-
varningur hér á landi, þótt þær
séu aðal samgöngutækið, en
hætt er við, að þeir séu stöðugt
færri, sem taka undir slík sjón-
armið. Þvert á móti ber að leit-
ast við að gera sem allra flest-
um kleift að eiga sína bifreið
bæði til þæginda og ánægju.
Annað dæmi má nefna um það
hve miklu rýmra er nú um fé en
áður, en það er hin gífurlega
eftirspurn eftir skuldabréfum
þeim, sem ríkissjóður hefur boð-
ið út, en kaupendur að þeim eru
miklu fleiri en svo, að nokkur
leið sé að anna eftirspurninni.
Svo mundi auðvitað ekki vera,
ef þröngt væri um fé hjá al-
menningi, og þess vegna er
ánægjuleg þesjsi mikla eftir-
spurn eftir skuldabréfunum.
Sumir segja að vísu, að ríkið
eigi ekki að ásælast lánsfé með
þessum hætti. En þess er þá að
gæta, að þegar ríkið þarf á fé að
halda, verður það annað hvort
að taka það með skattlagningu
eða að láni, og vissulega er ekki
óeðlilegt, að ríkið hafi allmikið
fé að láni frá borgurunum og
stofnunum þjóðfélagsins í stað
þess að kasta eign sinni á féð,
eins og gert er, þegar það er tek
ið með sköttum.
Með lántökum fær ríkið af-
notarétt af þeim fjármunum, sem
það þarf á að halda, en borgar-
arnir eiga féð áfram og þannig
styrkist sú dreifing fjármagns
og peningayfirráða, sem æskileg-
ust er.
Gamlir menn
1 framboði
Framsóknarflokkurinn hefur
að undanförnu verið að kunn-
gera framboð sín í hinum ýmsu
kjördæmum við þingkosningarn-
ar í vor. Athyglisvert er, að svo
til undantekningarlaust eru
gömlu mennirnir 1 Framsókn
áfram í framboði. Það sést varla
nýtt andlit. Hefði þó mátt ætla,
að flokkurinn gerði tilraun til
að yngja eitthvað upp þing-
mannalið sitt I stað þess að láta
það eldast jafnt og árin líða, því
að nógu forneskjulegur er
flokkurinn fyrir, þótt ekki sé
beðið eftir þvi að hann eldist í
heild um enn ein f jögur ár.
Gagnstætt þvi sem er í Fram-
sóknarflokknum eru nú horfur
á því, að þingflokkur Sjálfstæð-
isflokksins verði skipaður svo
mörgum ungum mönnum og
mönnum á miðjum aldri, að með-
alaldur þingmanna verði miklu
lægri en hann nú er. Er
það góðs viti og sýnir I senn, að
unga fólkið styður Sjálfstæðis-
flokkinn og að flokkurinn
treystir hinum yngri fyrir mikl-
um áhrifastöðum.
Með ungum mönnum kemur
ætíð ferskur blær og vissulega.
er mikils góðs að vænta af öfl-
ugum þingflokki Sjálfstæðis-
flokksins að afloknum þingkosn
ingunum í vor.