Morgunblaðið - 20.11.1963, Blaðsíða 17

* Miðvikudaefur 20. nóv. 1963
MORGUNBLADID
17
ulný Hróbjartsdótfir
Jón Sigmundsson,
sparisjóbsgialdkeri, sjötugur
Minning
LÁTIN er nú fyrir skemmstu
Guðný Hróbjartsdóttir, fyrrv.
húsfreyja að Þjótanda við Þjórsá
austur. Dvaldist hún hér í borg
um hríð og leitaði sér hlés, og
fann það, í kröm og hratviðrum
hárrar ævi.
Síðasta andvarp var tekið í ná-
■vist kærra frænda, og voru þá
liðin níu ár nærfellt hins níunda
tugar aldurs hennar. Dyggur
þjónn og trúr lagði ferðastaf frá
sér og lagði hönd á brjóst til
hvíldar og friðar sér.
Fyrir því rita ég minningu
þessa, að 1933 gjörðist ég prestur
austur í Árnessþingi og þjónaði
að Ólafsvallakirkju, en þangað á
Þjótandi kirkjusókn. Hófst þá
vinátta við fólkið þar og kynni
um örlög fólks þess, er þar bjó,
og baráttu háði við örlögþrungna
erfiðleika og hamingju.
Á vori 1897 fluttust ung hjón
og nýgift ofan úr Ytrahreppi, þar
sem uppruni beggja var, og nið-
ur að Þjótanda í Villingaholts-
hreppi og reistu sér byggð og bú
þar. En þessi ungu hjón voru
Einar Brynjólfsson frá Sóleyjar-
bakka og Guðný Hróbjartsdóttir
frá Grafarbakka. En Þjórsá söng
þeim sigursöngva og þuldi þeim
örlög og sköp.
Hinn ungi bóndi varð brátt
áskynja um, að einhver nam frá
honum þrótt hans og afl. Hinn
„hvíti“ vágestur gerði boð um
það, er verða átti. Því leitaði
hann sér unaðar við áreynslu-
minni störf og starfsþörf farvegs,
þar sem afli var eigi beitt. En
húsfreyjan, sem var hraust og
þróttmikil, sótti gaman sitt í
sigra við hin erfiðari fangbrögð.
Hjónaband þessara nýbyggja
var blessað með gjöf fjögurra
brosandi barna, þriggja drengja
og ungmeyjar fagurrar.
Hamingjan hló við ungum
innflytjendum. En brátt bar
skugga yfir, eins og þegar rán-
fugl" fló yfir friðsælt bú.
Hinn ungi brúðarmaður varð
svo magni sviptur, að hann gekk
eigi heill til skógar framar. Hinn
hvíti dauði sýndi mátt sinn og
felldi í helfjötur hið fyrsta ung-
menni þeirra. En húsfreyjan,
Guðný á Þjótandi, gekk hugarró
á hólm við alla örðugleika og
sagði öllu böli stríð á hendur.
Geðró mætti hún hverju fári til
hinzta bardaga. En þó veit ég,
að hún mátti segja: „Ég geng
með innri, ótta og allt mitt ráð
er valt.“ Þegar hún sá börnum
sínum „roðna rósir á vöngum“,
gladdist móðurbrjóst. En uggur
kom á samri stundu og gjörði
hug óttafullan. Og 1929 máttu
þessi hjón mæla sem Hallgrím-
ur: „Nú ertu leidd min ljúfa,
lystigarð drottins í“. Áður lét-
ust enn synir þeirra tveir. Þrem
árum síðar boðaðist Einar á Þjót-
anda „að borga sitt gjald.“ Þá
var Guðný orðin ein um minn-
ingar liðins tíma ásamt syninum,
sem enn var eftir, Ólafi, sem þó
fól í sér geig, sem hann og aðrir
ástvinir hlutu að verða haldnir.
En loks var allt goldið, því að
30. júní 1961, þegar Ólafur sonur
hennar hafði fyllt sjötta tug ald-
ursins, var hann sunginn til mold
ar. í þann mund tók þróttur
hinnar styrku konu að daprast.
— En þó var eitt eftir enn.
Ævibraut hennar hafði
lögð verið um bjarta vegu.
Hún var borin á góðu heim-
ili og þótti vænleg til góðs
þroska. Ástin kallaði til lífs. En
þar virtist hamingjunni skopast
skeið. Dropinn breytti veig heill-
ar skálar. En drenglund og ást
til manna tókst þó eigi að svæfa.
Á ævileið átti þessi fagra, unga
og þróttmikla kona í leik við
það, sem veldur mörgum tjóni á
sál og hamingju. Brást hún
stundum við með svölum orðum
og meitluðum. En þó þykir mér
helblómstur hafi vaxið henni í
hug, frostrósir feigðarkulda
gjörst á glugga hugsunar henn-
ar. Vilji hennar laut þeim örlög-
um seinast að halda því, sem
hún unni mest og sá fegurst, lífi
og hag og hamingju hins eina
sonar, sem eftir var. En þegar
hann einnig var látinn, hófst
sigurgangan á braut hennar, sem
endaði á fullkominni hugarró,
sátt við örlög öll. Hlakkandi
gekk hún í dýrðarsal Drottins,
blessandi alla, þakkandi Guði
fyrir allt og alla. Þannig deyja
göfgar konur og miklir menn.
En getið skal þess að lokum,
að vandamenn hennar eru eigi
enn allir af sviði horfnir. Eftir
eru enn sonarbörn hennar fjög-
ur, er blessa minningu ömmu
sinnar svo og tengdadóttir henn-
ar, sem átti hlut í ást með henni
til hins síðasta sonar.
En framast minnumst vér
og þökkum systurinni kæru,
sem ævi alla átti ástarhlut
í örlögum hennar og lífi. —
„Þín örlög eru mín“, máttu
þær segja. — Þannig týnast
aldrei tryggðir þeirra, sem unn-
ast frá æskudögum. Allt hennar
frændlið mælir: „Fari hún ævin-
lega sæl. í Guðs friði."
Þökk sé þeim öllum tjáð.
Gunnar Jóhannesson.
Fasteignasalan
Tjarnargötu 14. — Sími 23987.
Kvöldsími 14946 — 32652.
Til sölu
4 herbergja íbúð á glæsilegum
stað á hitaveitusvæðinu. —
íbúðin er 120 fermetrar, efri
hæð í tvíbýlisihúsi. Herbengi
í kjallara fylgir, bílskúr.
Fagur garður. Malbikuð
gata, bílastæði.
4 herbergja vönduð fbúð í
vesturbænum. Þvottavélar
og 3 geymslur í sameign.
Bílskúrsréttur. Góð áhvíl-
andi lán. Laius 14. maí.
5 herbergja íbúð til sölu I
Hamrahlíð, 147 ferm. Hægt
að leigja út tvær stofur úr
fremri forstofu með sér
snyrtingu. íbúðin er á 2.
hæð. Góður staður.
2 herbergja íbúðir til sölu á
Holtsgötu, Melabraut og
Laingholtsvogi.
Tll sölu:
/ smiðum
Einbýlishús í Silfurtúni, Ægis-
grund, Melgerði og Kastala-
gerði. Hagkvæmir gkilmál-
ar. Skipti möguleg á íbúð-
um.
2ja, 4ra, 5 og 6 herb. ibúðir
til sölu í Háaleitisbraut. —
Seljast tilbúnar undir tré-
verk til afhendingar í vor.
Glæsilegar hæðir á hitaiveitu-
svæðinu til sölu í tvíbýlis-
húsum. Seljast fokiheldar
með uppsteyptum bílskúr.
Raðhús £ Álftamýri selst til-
búið undir tréverk. Sam*t.
300 fermetrar.
180 fermetra fokheld íbúðar-
hæð í tvíbýlishúsi á Sel-
tjarnarnesi til sölu. Góðir
skilmálar. Áhvílandi lán til
langs tíma.
Munið að eignaskipti eiru oft
möguleg hjá okkur.
1. NÓV. átti Jón Sigmundsson,
gjaldkeri Sparisjóðs Akraness,
sjötugsafmæli. Jón er einn mæt-
ustu sona síns byggðarlags, og
því verðugt, að hans sé að
nokkru getið á þessum tímamót-
um í ævi hans. Hann hefur verið
og er einn í hópi merkisbera
menningar fyrir sína byggð og
bæ, og það í mörgu tilliti. Það
er svo um Jón, að hann hefur
ekki um ævina átt samleið með
öllum, og' tel ég það honum til
gildis, en góður vinur er hann
sínum vinum, flestum traustari
og tryggari. Þetta er afmælis-
kveðja, fyrst og fremst, með al-
úðarþökk fyrir löng kynni og
góð.
Jón Sigmundsson er af góðu og
traustu bergi brotinn. Foreldrar
hans voru Sigmundur Guðmunds-
son og Vigdís Jónsdóttir, kona
hans. Þau bjuggu í Görðum á
Akranesi, hinu forna prestssetri
og kirkjustað, frá 1892 og lenigi,
og þar er Jón fæddur. Þau hjón
í Görðum, Sigmundur og Vigdís,
voru mikilsvirt á sinni tíð og víð-
kunn fyrir gestrisni. Meðan sam-
göngum var á annan veg háttað,
en nú er, var oft gestkvæmt í
Görðum. Ferðamenn áttu þar leið
um í og úr kaupstað á Akranesi,
og var þá oft greiða þörf, eins og
genigur. Sá greiði var jafnan veitt
ur af stakri velvild og umhyggju,
og er þá fæst talið, sem í minni
geymist um þau ágætu Garða-
hjón. Sigmundur í Görðum var
árrisull iðju og áhugamaður, og
Vigdís, kona hans, þróttmikil og
traust og mikil móðir bömum
sínum. Og — sjaldan fellur eplið
langt frá eikinni.. — Garðar voru
löngum prestssetur, frá fyrstu
kristni til 1886. Þar byggði fyrst-
ur Jörundur kristni, írskur mað-
ur. Saga Garða er löng og merki-
leg. I Görðum trítluðu um stétt-
ar litlir drengir og stúlkur, sem
síðar urðu þjóðkunnugt fólk. Af
mörgum má nefna: Grím amt-
mann og systur hans, Ingibjörgu,
húsfreyjuna á Bessastöðum, móð-
ur Gríms Thomsen, skálds, séra
Sveinbjörn Hallgrímsson, rit-
stjóra Þjóðólfs, að ógleymdri
Guðnýju Böðvarsdóttur, móður
Snorra Sturlusonar, sem mun
vera fædd í Görðum og alin þar
upp. Á þessum stað sleit Jón
Sigmundsson barnsskónum og
vel það. Og mjög ann Jón þeim
stað, og ölluim öðrum stöðum
meir. — Eins og títt var með
jafnaldra Jóns, lá leið hans út
á sjóinn á unga aldri, og sjó-
maður var hann um nokkurt
skeið ævinnar. Hann var einn
þeirra tápmiklu drengja á Skaga,
sem fyrr og síðar vildu reyna afl
sitt og þor í átökunum við Ægi.
En Jón Sigmundsson átti fleiri
hugðarefni, og víst er um það, að
þegar svipazt er um á farinni leið,
finnúm við spor hans harla víða.
Það er langur dálkur, ef allt
væri talið. Jón hefur helgað fóst-
urbyggð sinni, Akranesi, starfs-
daginn óslitið, að kalla má. Og
margt er það í sögu Akraness frá
þessum árum, sem horft hefur
til menningarauka og hollustu í
bæjarlífinu, sem Jón hefur verið
viðriðinn. Og þar sem hann hef-
ur lagzt á sveif, hefur jafnan um
munað. Fjölmörg samtök til efl-
ingar hollu og góðu félagslifi
eiga honum þakkir að gjalda:
Góðtemplarareglan, sem Jón hef-
ur gefið mikið starf í áratugi,
söngfélag í bænum, þ. á m. Karla
kóriinn Svanir, sem hann hefur
sungið í nokkuð á fimmta ára-
tug, eða svo lengi sem kórinn hef
ur starfað, og syngur þar enn
með siinni góðu bassarödd. Um
árabil var hann formaður kórs-
ins, og hefur alla tíð lagt sig
mjög fram til viðgangs honum
og sæmdar. Enn má telja: Tón-
listarfélagið, sem Jón hefur stutt
með ráðum og dáð, slysavarna-
málin og fl. o. fl. Margar eru þær
nefndir og „ráð“, sem Jón hefur
setið í um dagana, kjörinn af
samborgurum sínum. Efa ég, að
nokkur einn á Akranesi geti í
því efni talað um fífil sinn feg-
urri, en hann. Áður en Akranes
fékk bæjarréttindi átii Jón sæti
í hreppsnefnd Ytri-Akranes-
hrepps, og var oddviti hennar um
skeið. Svo var 1936, er Kristján
konungur 10. heimsótti Akranes,
fyrstur konunga og sá eini, sem
þar hefur stigið fótum á land.
Það féll í hlut Jóns að heilsa
hinum tignu gestum á bryggj-
unni við komuna og ávarpa þá. —
Enn er ótalinn sá þáttur í störf-
um Jóns, sem ég vildi sízt láta
liggja í láginni, en hann er þjón-
usta hans fyrir kirkjuna. Sú þjón
usta er orðin löng og mikil. Auk
þess að hafa verið í kór Akranes-
kirkju í áratugi, og þann veg
orðið kirkju sinni til uppbygg-
ingax og fyrirmyndar mörgum,
hefur Jón átt sæti í sóknarnefnd
árum saman, og jafnframt verið
fjárhaldsmaður kirkjunnar. Það
starf, út af fyrir sig, hefur tekið
margar stundir af tíma Jóns, en
'ljúft hefur honum verið að vinna
þetta verk, sem önnur fyrir
kirkjuna, og án nokkurs endur-
gjalds eða þóknunar. Jón er vak-
andi maður gagnvart kirkju
sinni, og hefur áhrifa hans gætt
í mörgum greinum henni til
hags og heilla. — Þegar Byggða-
safni Akraness og nærsveita var
komið á fót og því valinn staður
til varðveizlu I ®örðum, fæðing-
arstað Jóns, var það honum feg-
insefni, veit ég, enda átti hann
sjálfur sinn þátt í þeirri ráð-
stöfun, að gamla Garðahúsið var
gefið safninu. Og vel var, að ein-
mitt hann varð formaður byggða-
safnsnefndar, er hún var kjörin,
og er enn, svo mikil ítök sem
Garðar eiga í -huga hans. Þannig
var komið, að hið gamla höfuðból
hafði sett mjög niður, og við
borð lá, að þær minjar, sem þar
voru, yrðu útmáðar. Jón átti sinn
þátt í því, að eigi kom til þeirrar
óhæfu. Sú skuld, sem Görðum,
hinum söguríka stað, hefur þeg-
ar verið greidd, þó í smáu sé, er
Jóni gleðiefni, og um framvind-
una þar heima á staðnum, til
meira átaks, á Jón sína drauma.
— Jón hefur um larigt skeið
verið gjaldkeri Sparisjóðs Akra-
ness og umboðsmaður Bruna-
bótafélags íslands. Kona Jóns er
Hendrikka ólafsdóttir Finsen,
héraðslæknis á Akranesi. Eiga
þau hjón þrjú börn uppkomin.
Jón Sigmundsson er gjörhug-
ull, víðlesinn og fróður. Hann
ann því framar öllu, sem þjóð-
legt er, dýrum arfi feðra og
mæðra, tungu og sögu. En það,
sem einkennir Jón sérstaklega er
hans ríka tilfinning fyrir heiðar-
leik í þágu hvers verks, sem
hann leggur hönd á. Það allra
bezta er þar aldrei of gott, að
hans dómi. Enda hefur hann not-
ið óskoraðs trausts samferða-
manna sinna. — Jón Sigmunds-
son og ég höfum átt samleið og
náin samskipti í mörg ár. Við
erum ólíkir í sumu, nafni minn,
eins og gengur. Og það vitum
við báðir. En þegar bilið hefur
verið mest, hefi ég bezt fundið
auðlegð þína. Slíkt er einkenni
hinna beztu manna. — Ham-
ingjuóskir okkar hjónanna til
þín, vinur, og fjölskyldu þinnar.
Við þökkum þér liðin ár. Megi
hin ókomnu verða þér heillarík.
Jón M Gúðjónsson.
Blandaður kór
stofnaður í Eyjum
Vestmannaeyjum, 13. nóv.
NÝLEGA var stofnaður hér
blandaður kór og eru meðlimir
um 30 talsins. Steingrímur Sig-
fússon frá Patreksfirði verður
söngstjóri, en Hjálmar Eiðsson
er formaður stjórnarinnar.
Hér var áður fyrr starfandi
blandaður kór, svo segja má að
í rauninni sé um endurvakningu
að ræða. — Björn
Skribbíll / ferbum
yfir Skeibarársand
ÞINGMENNIRNIR Jónas Péturs
son (S) Ragnar Jónsson (S) Páll
Þorsteinsson (F) og Sverrir Júlí-
usson (S) hafa lagt fram eftir-
farandi þingsályktunartillögu í
Sameinuðu Þingi:
Alþingi ályktar að skora á
ríkisstjórnina að láta á næsta
sumri hefja skipulagðar tilrauna
ferðir með skriðbíl yfir Skeiðar-
ársand milli Lómagnúps og Ör-
*efa.
í greinargerð með tillögunni
er minnzt á skriðbíl þann, sem
Allþingi heimilaði ríkisstjórninni
í des. 1962, að festa kaup á í
þeim tilgangi að fá úr því skor-
ið, hvort á þann hátt yrði opnuð
samgönguleið fyrir Skaftfellinga
yfir Skeiðarársand og að öku-
fært yrði á léttum bifreiðum um-
hverfis landið. Skriðbíllinn hefði
verið reyndur á sl. sumri og
gefið mjög góða raun. Telja
flutningsmenn nauðsynlegt að nú
verði athugað sem fyrst hvort
fjárhagsgrundvöllur, sé fyrir
hendi að reka slíkan vatnadreka
til flutninga á framangreindri
leið. í lok greinargerðarinnar
er svo komizt að orði:
Öræfingar hafa nú um árabil
notið flugtækninnar til lausnar
á samgönguvanda sínum að veru
legu leyti. Má þar einkum nefna,
eð sláturafurðir þeirra hafa ver-
ið fluttar með flugvélum. í þvi
fólst stórkostleg umbót og
öryggi. Hinu ber ekki að neita,
«ð sú lausn hlýtur að vera all-
kostnaðarsöm. Það er því hags-
munamál Öræfinga jafnt sem
þjóðarinnar í heild, að tálmun-
arlitlar samgöngur á landi opn-
ist við Öræfin. öræfinga sjálfra
vegna er meiri nauðsyn að opna
landleiðina austur til Hafnar í
Hornafirði. En engin framkvæmd
mundi hrinda því máli örar
áleiðis heldur en einmitt sú, sem
opnaði þessa höfuðtorfæru í sam
göngumálum landsins, sem vötn
in á Skeiðarársandi eru. Sá
möguleiki, sem nú virðist fyrir
hendi með vatnadrekanum til
lausnar á þeim vanda, getur ver-
ið úr sögunni fyrr en varir. Þess
vegna teljum við flutningsmenn
nauðsynlegt, að fast og örugglega
sé fylgt eftir að gera til fulls þá
tilraun, sem hafin var með vatna
drekanum sl. sumar.
Bretur vilju
ouka viðskipti
London 14. nóv. (NTB).
EDWARD Heath, viðskiptamála-
ráðherra Breta, skýrði frá því í
ræðu í Neðri má'lsstofu brezka
þingsins í dag, að Bretar óskuðu
aukinna viðskipta við Sovétrík-
in og önnur Austur-Evrópuríki
og væru fúsir til þess að endur-
skoða núverandi viðskiptasamn-
inga samkvæmt ósk Austur-
Evrópuríkjanna.