Morgunblaðið - 20.11.1963, Blaðsíða 3

Miðvikudagur 20. nóv. 1963
MORCUNBLAÐIÐ
RlEYKJAVÍKURBORG hefur
gengið frá kaupum á húsinu
við Fríkirkjuveg 11, sem Thor
Jensen byggði á sínum tíma,
en Góðtemplarareglan hefur
átt um skeið. Er kaupverðið
8,7 millj. kr. Er ætlunin að
Borgin kaupir Fríkirk juveg 11
fyrir 8,7 millj. kr.
Thor Jensen byggði þetta vandaða
hús 1908
Æskulýðsráð fái inni fyrir
starfsemi sína í miklum hluta
hússins, og að auki megi svo
koma þar fyrir einhverri
annarri starfsemi, eftir þörf-
um.
Gunnlaugur Pétursson, borg
arritari tjáði blaðinu að ekki
væri búið að skrifa undir
samninga, en húsið yrði lík-
lega afhent í þessum mánuði
og Æskulýðsráð fengi þar þá
þegar inni. Yrðu sem minnst-
ar breytingar gerðar fyrst um
sinn á húsinu, en það þyrfti
að sjálfsögðu gott viðhald, —
ekki sízt þar sem það stendur
í hjarta bæjarins. Ekki er
endanlega ákveðið skipulag
bæjarins þarna og framtíðar-
húsalínan óákveðin, en sem
kunnugt er standa Fríkirkjan
og Miðbæjarbarnaskólinn
miklu framar við götuna. Er
því liklegt að húsið geti stað-
ið áfram um óákveðna fram-
Uð.
Húsið við Fríkirkjuveg 11
er 55 ára gamalt, og er frá-
bærlega vandað. T.d. er víða
í húsinu enn á veggjum hin
upprunalega málning og sér
varla á henni. Thor Jensen
byggði húsið sem íbúðarhús
fyrir sig og fjölskyldu sína.
í æfiminningum sínum, sem
Valtýr Stefánsson, ritstjóri
skráði, segir hann frá því
þegar það var byggt. Hann
segir m.a.:
Fyllti sjálfur upp
Tjarnarbakkann.
Fyrst var að litast um eftir
heppilegum stað fyrir húsið.
Tjörnin hefir alltaf verið ein
hin mesta prýði Reykjavíkur
Tjarnargatan hafði verið lögð
með henni vestanverðri fyrir
nokkrum árum og hafði verið
byggt meðfram henni. Aust-
anmegin Tjarnarinnar náði
Fríkirkjuvegur ekki lengra en
að Fríkirkjunni. Keypti ég í
fyrstu næstu lóð Sunnan við
Fríkirkjuna, þar sem íshúsið
Herðubreið var síðar reist.
Við nánari athugun virtist
mér þó álitlegra að reisa hús
mitt nokkru sunnar, í túni
Jónasar Jónassens landlækn-
is, sem nefnt var „Útsuður-
völlur“. Keypti ég 7830 fer-
álna spildu af þessu túni fyr-
ir 22.490 krónur. Vík var úr
Tjörninni upp í túnspilduna,
800 ferálnir. Ég fékk það
keypt af bænum fyrir 1 krónu
feralinina, en varð sjálfur að
sjá um að fylla það upp og
leggja síðan 10 álna breiðan
veg eða uppfyllingu meðfram
Tjörninni og gera grjótkamb
framan við, sem byggingar-
nefnd tæki gildan. Lóðin varð
mér því alldýr, eftir þeirra
tíma mælikvarða.“
Allt pantað frá
utlöndum.
Síðan skýrir Thor Jensen
frá því að hann valdi sér hús
af mynd í bók á Landsbóka-
safninu, gerði á því ýmsar
breytingar og Einar Erlends-
son, húsameistari, gerði svo
alla uppdrætti. Þá var allt
pantað frá útlöndum í húsið,
hurðir, og gluggar, stigahand-
rið, granít í tröppur utanhúss,
gólfspænir í viðhafnarstofu
o. s. frv. Steingrímur Guðm-
undsson, tók að sér sjálfa
smíðina. Timbur í máttarvið-
ina pantaði Thor Jensen frá
Svíþjóð árið 1906 og var allt
timbur valinn sænskur viður.
Gólfin voru úr 2 þumlunga
plægðum plönkum, sútiin 5/4
þumlunga borðum. Sag var
notað í tróð. Utan á klæðn-
ingu var settur vandaður
pappi og síðan járn. Súlur
undir útihandrið voru úr
steypujárni og fylltar með
sementssteypu, en handriðið
sjálft úr teakviði. Vatnslögn
var í húsinu og var það algert
nýmæli í Reykjavík, enda
þurfti að grafa djúpan brunn
og koma fyrir þrýstidælu. Og
loks var gerð raflögn í húsið.
Um tilhögun í húsinu segir
Thor Jensen:
Húsið var 1914x27% alin
að grunnfleti, en efri hæðin
5 álnum styttri vegna þess að
þar voru svalir að sunnan-
verðu. Hæð undir loft var 6
álnir niðri, en 5 uppi. Niðri
voru tvær stofur gengt vestri.
Hin stærri fyrir miðju var
viðhafnar- eða veizlusalur, og
var lítið notuð nema á stór-
hátíðum og við önnur sérstök
tækifæri. Borðstofa var undir
norðurhlið, svo rúmgóð, að
vel mátti bæta við mörgum
gestum, þó fjölskyldan væri
orðin 14 manns. Skrifstofa
mín var í suðausturhorninu
niðri, en næst við hana móti
austri setustofa húsmóður-
innar . . . Uppi á lofti voru
svefnherbergi og vinnustofur
unga fólksins.
Mér tókst að fá húsinu lok-
ið i tæka tíð, svo við gátum
flutzt þangað 5. júní 1908,
eins og fyrirhugað var.“
STIKSTIIMI!
— Samanburbur
Framh. af bls. 24
ttr mælikvarði á lífskjör manna
í einstökum löndum eða almenn-
ur mælikvarði á breytingar á
lífskjörum.
Hlutfall milli tekna og verð-
lags gæfi mikilsverða vísbend-
ingu, en þó væru í því sam-
bandi mörg atriði, sem erfitt
væri að meta. Visitala fram-
færslukostnaðar væri reiknuð
eftir ákaflega mismunandi að-
ferðum, t.d. tækju íslendingar
bæði beina og óbeina skatta meO
1 útreiknineinn, Danir slepptu
báðum, en Norðmenn reiknuðu
með hinum óbeinu. Þetta og
margt annað ylli því, að ekki
væri fundinn algildur mæli-
kvarði á lífskjör, svo að hægt
væri að gera nákvæman sam-
anburð milli landa.
Þá minnti ræðumaður og á
það, að víða í löndum löeuðu
menn visitöluna I hendi sér af
stiórnmálaástæðum, hagræddu
henni eða fölsuðu beinlínis. Af
þessu væri ljðst, að erfitt væri
að bera vísitölur einstakra landa
saman, og jafnvel innan sama
lands vegna breytinga á útreikn-
ingi.
Atvinnuöryggi væri mikilvæg-
ur þáttur, þegar meta ætti lífs-
kjörin. Því væri ekki einhlítt að
miða við tima- eða vikukaup,
heldur yrði að miða við árs-
kaup, ef atvinnuleysi hefði gert
vart við sig.
Margs bæri að gæta, þegar
meta skyldi lífskjörin. T.d.
myndi það talin kjaraskerðing,
ef enginn ætti þess kost að vinna
eftirvinnu. Minnti fjármálaráð-
herra f því sambandi á, að er
viðreisnarstj órnin lagði fram til-
lögur sínar, hefðu andstæðingar
hennar sagt þær boða samdrátt
1 atvinnulífi, og að öll yfirvinna
myndi leggjast niður. Svo hefur
ekki orðið, og því hafa and-
stæðingarnir snúið við blaðinu
og tala um vinnuþrælkun.
Fleiri atriði kæmu til greina,
svo sem húsnæðismál, menntun-
armöguleikar, tryggingamál,
skattamál og launajafnrétti. Um
hið síðast talda væri það að
segja, að hér væri meira launa-
jafnrétti en víðast hvar í vest-
rænum löndum, svo að ekki sé
minnzt á ósköpin í ríkjum, sem
kommúnistar ráða. Hér hefðu há
skólamenntaðir menn 2-3 falt
kaup á við verkamenn, en skv.
síðustu skvrslum frá Sovétríkj-
unum hefðu hinir fyrrnefndu
þrítugfalt kaup á við verka-
menn.
ísland er aðili að OECD, Efna-
hagsstofnun vestrænna landa,
sem gefur út árlegar skýrslur,
þar sem gerður er samanburður
á ýmsum þáttum lífskjaranna.
Eru þar dregin saman dæmi,
sem gefa svipmynd af lífskjör-
um aðildarríkjanna í einstökum
atriðum, en stofnunin treystist
ekki til þess að gera heildar-
mynd af þeim. Eru svipmyndir
þessar nokkur mælikvarði á vel-
megunina í þessum 16 löndum,
að Júgó-Slavíu meðtalinni. —
Rakti ráðherrann síðan eftirtal-
in fimm dæmi úr skýrslu stofn-
unarinnar, fyrir árið 1962:
Á íslandi nam hún 62.000 kr.
(íslenzkum) á hvert mannsbarn.
Er það mjög svipað og í Noregi,
Danmörku, Þýzkalandi og Bret-
landi. f Svíþjóð er hún meiri
og i Bandaríkjunum langhæst
eða 122.000 krónur. Með þessu
er þó ekki sagt, að lífskjörin
séu tvöfalt betri í Bandaríkjun-
um en hér, því að margt fleira
kemur til greina, eins og t.d.
verðlag, en þetta atriði gefur
þó nokkra visbendingu. f Hol-
landi og Belgíu er þjóðarfram-
leiðslan á mann heldur lægri en
hér, og á ítaliu, Spáni, Portú-
gal og Júgó-Slavíu er hún mun
minni, t.d. 30.000 á Ítalíu og
12.000 í Júgó-Slavíu. fsland er í
fjórða sæti að þessu leyti, að-
eins Bandarikin, Svíþjóð og
Frakkland eru hærrL
Útvarpstækjaeign
Þar er miðað við fjölda út-
varpstækja á hvert þúsund íbúa.
ísland er þar í efsta sæti (tölur
vantar frá Bandaríkjunum) með
440 tæki á l.OðO íbúa. Grikkland
er lægst með 70.
Sími
Þar eru Band^riVín efst með
418 tæki á 1.000 íbúa, þá Sví-
h’óð. o<» ísland er i fjórða sæti
™eð 207 tæki. Lægst er Júvó-
Slavía með 15 sima á 1.000 íbúa.
Bandaríkin eru í efsta sæti
með 312 fólksbtia á 1.000 íbúa og
bá Svíbióð með 173. íslendingar
e^u í fimmta sæti með 105. en
Júró-^i^var neðstir með 5 bíla
á 1.000 íbúa.
Fæði
Íslendíno-ar fá að meðaltali rúm
ar 3.000 hitaeiningar á dag í fæði
sínu.
Þá minntist fiármálaráðherra
á rannsókn, sem gerð hefði ver-
ið á afkomu verkamanna á ís-
landi og í Kaupmannahöfn. Nota
“ildi árstekna virðist vera svip-
að og lífskiörin því lík, en vinnu-
tf*v'í væri bó leneri hér á landi.
Óvefengjanleg staðreynd væri
að lífskiör væru miklu lakari
austan iárntialds en í vestræn-
um löndum. Kommúnistar seeðu,
að þetta væri ekkert nýtt, lífs-
kiörin hefðu alltaf verið lakari
í Austur-Evrópu en í Mið- og
Vestur-Evrópu. Hvernig stæði
bá á núverandi eymd í Austur-
Þýzkalandi? Einnig segðu komm
únistar, að eyðilevging af völd-
um heimsstyrjaldarinnar síð-
ustu hefði verið mun meiri
eystra en vestra. Þetta væri þó
með öllu ósönnuð staðhæfing,
og mætti t.d. benda á Vestur
Þýzkaland og ítalíu í því sam
bandi. Sannleikurinn væri sá, að
hér væru engu öðru um að
kenna en stefnu og skipulagi
kommúnismans.
Þá veik ráðherrann að þeirrl
spurningu, hvort fólki liði bet
ur, þótt efnahagsleg kjör þess
bötnuðu, hvort það yrði ánægð
ara. Auðvitað liði fólkinu betur
líkamlega, en það þyrfti ekki að
vera neitt ánægðara með kjör
sín. Með bættum kjörum vökn
uðu nýjar þarfir. Menn settu
markið hærra og hærra.
Að lokum minnti ræðumaður
á það, að ekki yrði komizt að
neinni algildri niðurstöðu, þegar
lífskjör eru borin saman, heldur
aðeins veittar vísbendingar í
einstökum atriðum.
★
Fundinum lauk með því, að
samþykkt var að senda Ólafi
Thors, fyrrverandi forsætisráð
herra, beztu kveðjur.
Spila k vö 1 d
HAFNARFIRÐI — Félagsvist
Sjálfstæðisfélaganna verður
Sjálfstæðishúsinu í kvöld og
hefst kl. 8.30. — Eins og venju
lega verða verðlaun veitt og síð
ar heildarverðlaun.
Fékk 7.5 tonn
Akranesi, 19. nóvember: —
Enginn bátur héðan fékk síld
nótt. Þeir voru miklu grynnra
miðunum en áður. Kaldagjóstur
tafði fyrir veiðunum.
Línubátarnir tveir fiskuðu vel
í gær. Ver fékk 7,5 tonn á 29
bjóð, nær eintóma ýsu. Haförn
fékk 5,5 tonn. — Oddur.
Frysting og ofþensla
Framsóknarmönnuia hefur síð-
ustu vikumar orðið tíðrætt um
„ofþensluna“ í íslenzku efnahags
lífi, og hafa þeir auðvitað kennt
ríkisstjóminni um hana. En
.iafnframt talinu um „ofþenslu"
halda þeir stöðugt áfram full-
yrðingxxm um, að fjarstætt sé
að „frysta spariféð", eins og
þeir komast að orði. Þeir bera
það sem sagt blákalt á borð
fyrir almenning dag hvern,
að það sé æullkomlega
samrýmanlegt að stórauka pen-
ingamagn í umferð og draga líka
„ofþenslunni ‘. Þeir segja
meira að segja, að ef allar flóð-
gáttir yrðu opnaðar fyrir pen-
inga, þá séu líkur til þess, að
jafnvægisástand myndaðist.
Svona málflutningur er í raun-
inni of fjarstæður til þess að
hann sé svara verður.
Vextirnir
En Framsóknarmenn bæta því
við, að stórlega eigi að lækka
vextina. Það sé helzta ráðið til
úrbóta. Þeir hafa þannig búið
sér til alveg nýja hagfræðikenn
ingu, sem hvergi þekkist í víðri
veröld, þ.e.a.s. að „ofþenslu“
eigi að lækna með lækkun vaxta.
Er sú kenning álíka gáfuleg og
hin fyrri. En Framsóknarmenn
halda sýnilega, að það sé vinsælt
áróðursatriði að tala sýknt og
heilagt um vextina. Auðvitað
langar skuldara ekki til þess að
greiða háa vexti, og á því bygg-
ist þessi áróður Framsóknar-
rnannn. En þeir gá ekki að því,
að eigendur sparif járins eru líka
margir, og það er einmitt allur
almenningur og efnaminna fólk,
sem aurað hefur saman og á
nokkrar upphæðir á sparisjóðs-
bókum. Þetta fólk ætlast til þess
að fá endurgjald fyrir það að
láta þessa peninga af mörkum til
uppbyggingar í þjóðfélaginu, og
það á fyllsta rétt á því að fá slíkt
endurgjald. Þess vegna hefur
vaxtaáróður Framsóknarmanna
heldur ekki borið þann árang-
ur, sem þeir hugðu.
Auðveld lausn
Annars hafa Framsóknarfor-
ingjamir nú fundið nýtt og ó-
brigðult vopn í baráttunni. Þeir
segja að auðvelt sé að leysa öll
vandamál með því einu að sam-
þykkja, að þjóðarframleiðslan
skuli aukast meira en hún ger-
lir. Þeir segja, að semja eigi
nýja þjóðhagsáætlun og gera
þar ráð fyrir nógu mikilli fram-
leiðsluaukningu. Ef slíkt sé sett
á prent á virðulegan pappír, þá
fari ekki hjá því að öll vanda-
mál landsins séu þar með leyst.
Það er ekki ónýtt að eiga slíka
foringja.
Ekki til kvödd
Svo hljóðar fyrirsögn i fslend
ingi 15. nóv„ og segir þar m.a.:
Það kemur ljóslega fram í
blöðum Framsóknar, að innan
flokks liennar ríkir óánægja yfir
því, að samkomulag skyldi verða
milli stjórnarinnar og verkalýðs-
hreyfingarinnar, án þess mad-
daman væri þar til kvödd. Tel-
ur (hún), að stjórnin hafi látið
undan síga með því að fresta at
kvæðgreiðslu um lanamálafrv.
Þessi skýring blaðsins er hrein
villa, auðvitað vísvitandi gerð,
því blaðið VEIT betur. Van-
traustinu hafði verið hrundið og
frumvarpið sigldi hraðbyri til
sambykktar. En þe<rar „krepptur
hnefi verður að framréttrl
hönd“, svo notuð sé líking Einars
Olgeirssonar, og forustumenn
verkalýðshreyfingarinnar kjósa
að fresta verkföllum gegn því að
frv. sé frestað. þá hefði það ver-
ið óbilgirni af rikisstjórninni að
slá á hina framréttu hönd. Von-
andi verður þó hinni villuráf-
andi Framsókn haldíð utan við
þær samkomulagstilraunir sem
þegar eru hafnar.