Morgunblaðið - 31.05.1961, Blaðsíða 11

Miðvikudftgyr 31. mai 1961
MORGVNBLAÐ1Ð
11
nú þykja órnissandi við síldveið-
ar.
Með þessum tækjum er hægt
að finna síldartorfurnar, þótit
þær vaði ekki á yfirborði og
veiða síldinia í herpinót eða hring
nót, ef hún er nógu ofarlega í
sjónuim til þess að nótin nái til
hennar, þ. e. ekki dýpra en
15—20 faðma undir yfirborðinu.
t íslendingar læra af Norð-
í , mönnum
Þótt fslendingaar stofnuðu til
nokkurra samtaka um síldVeiði
é landnóta -og lagnetatímabilinu
npp úr 1880 og Reknetafélagsins
við Faxaflóa uim aldamótin síð-
lustiu, þá má segja ,að síldveiði
íslendiniga tsjálfra Iheifjisit ekki
ifyrir alvöru, fyrr en sikömmu
eftir að Norðmenn fóru að beita
Iherpinótinni við síldveiðarnar
hér við land.
1 Á þeim 57 árum, sem liðin
eru síðan farið var að nota herpi
nótina til síldveiða við ísland
hafa verið gerðar á henni stór-
Ikostlegar endurbæ'tur og eins á
Veiðiútbúnaði að öðru léyti.'
í etað lítilla baðmullarnóta
komu smám saman stærri og
dýpri nætur, en þær voru mjög
þungar og erfiðar í vöfum og
hafa á síðustu 3—4 árum verið
leystar af hólmi af stórum 210—
250 faðma löngum og um 48—60
faðma djúpum nylonnótum.
Á síldveiðum með herpinót
var nótinni upphaflega kastað
úr tveimur nótabátum, sem
tfylgdiu hverju veiðiskipi.
Á íslandsmiðum muniu Svíar
fyrst hafa notað hringnót, sem
er afbrigði herpinótarinnar. Var
nótinni kastað af veiðiskipinu
sjálfu, en stundum var annað
skip til aðstoðar. Var þetta
nokkrum árum fyrir síðari
heimsstyrjöld.
Skip sem útbúin voru hring-
nót og einum nótabát voru köll-
luð hringnótaskip. Nótinni var
kastað af nótabátnum, en snurp
að af veiðiskipinu. Eftir síðari
heimsstyrjöldina tók síldveiði-
tflotinn íslenzki smám saman
almiennt upp þessa veiðiaðferð.
Réði þar miklu um, að á hring-
nótabátum var efcki nemia 10—
11 manna áhöfn í stað 16—18
■á síldveiðiskipunum meðan not-
aðir voru tveir nótabátar og
hlutur skipverja ‘því hærri úr
sama afla.
Á Kvrrahafsströnd Bandaríikj-
anna ‘höfðu lengi tíðkazt síld-
veiðar með hringnót, sem kastað
var af palli aftur á veiðiskip-
unum, sem voru með sérstöku
byggingarlagi.
Árið 1945 var keypt eitt slíkt
skip til landsins, m.s. Fanney.
Skipstjóri Ingvar Einarsson. Náð-
ist sæmilegur árangur hér með
þessari veiðiaðferð, en gallinn
var sá, að til þess að ná veiði
þurfti nót sikipsins að vera svo
stór, að hún var mjög erfið í
meðförum á meðan notað var
þaðmullargarn í næiturnar. Síð-
«n nylonnætumar komiu til sög-
unnar hefur Fanney stundað
Síldarleit en ekki síldveiðar.
Nylonnætur og kraftblakkir
T Aðrar tilraunir sem gerðar
voru til þess að kasta nótinni af
veiðiskipinu sjálfu báru ekki ó-
tvíræðam árangur, fyrr en bæði
mylonnótin og kraftblökkin voru
komin til sögunnar og hægt var
að beita þessum tsekjum sam-
eiginlega.
Sumarið 1959 náði Hanaldur
Ágústsson, skipstjóri á m.s. Guð-
mundi Þórðarsyni, er gerður var
út af Baldri Guðmundssyni,
ágætum árangri í þessu efni á
síldveiðum fyrir Norður- og
Austurlandi.
Mestu umskiptin urðu í nóv-
ember 1959, þegar sama skipi
og m.s. Víði II, skipstjóri Eggert
Gíslason og útgerðarmaður Guð-
mund/ur Jónsson á Rafnikelsstöð-
um og fleiri skipum tókst að fá
góðan afla í hringnót við Suð-
vesturland.
í de sem ber m ánu ð i sama ár
tó'kst b.v. Neptúnusi og togskip-
inu Hafþór, sem voru á vegum
veiðitilraiunánefndar að fá góð-
an síldarafla í vörpur. Var hinn
fyrrnefndi með flotvörpu, sem
Bjarni Ingimiarssonk skipstjóri,
hafði endurbætt. Síðarnefnda
skipið var með sænska vörpu og
fékkst einnig góður áriamgur af
þeim tilraunum. Neptúnus hélt
áfram síldveiðum með ágætusa
árangri eftir að tilraunaveiði var
lokið.
Síðastliðið haust hefjast svo
aftur síldveiðar með nylonhring.
nótum og kraftblökikum við Suð-
vesturland. Var árangur góður
hjá þeim skipum, sem veiðina
stunduðu og ágætur frá því í
vikunni fyrir páska að veðurfar
breyttist til hins betra.
staðan fyrir hinni nýju veiði-
tækni, sem síldveiðamar byggj-
ast á hér við land sem stendur.
Þessar framifarir munu halda
áfram, en þess verður vel að
gæta að hlífa smásíld í land-
vari og fjarðarbotnum fyrir
Síld
Norðmaðurinn Thorvald Ger-
ihardsen var brautryðjandi í
s m í ð i asdic-síldarleitartækja.
Reyndi hann fyrsta tækið í febr.
1946. Þessi tæki, ásamt bergmáls-
dýptarmælunum, nylonnótunum
og 'kraftblökkunum, eru undir-
veifei, því að stofninn verður að
fá að vaxa til sem mestra nytja.
Síldargöngur við fsland
Hinn nafnkunni íslenzlki fiski-
fræðingur dr. Bjarni Bæmunds-
son skýrði síldargöngumar við
ísland i bók, sem út kom árið
Síldartunnui’"
1909: ,,Oversigt over de islandske
fiske.“ Til viðbótar eldri þekk-
ingu studdisit hann við eigin
rannsóknir og skýrslur Johs.
Schmidts forstöðumanns fiski-
rannsókna Dana á „Thor“.
Bjami Sajmundsson segir:
„At storsilden í det hele og
store bevæger sig rundt landet
til höjre: í samme retning som
de herskende strömme, er tyde-
lig nok. Hvor langt de fjærner
sig fra landet, ved man kun
lidt om. Dog er der af norske
drifgarnfiskere fanget sild hele
vejen mellem Föröerne og Is-
land“.
Það var skoðun dr. Bjama
Sæmundssonar, að íslenzka haf-
síldin gyti aðeins við S- og V-
ströndina, en gengi þaðan með
hafstraumnum norður fyrir
landið, að mestu leyti vestan
megin en einnig að nokkru
leyti'að austan og þá fyrir utan
(austan) kalda strauminn, sem
liggur suður með Austfjörðum.
Þessi skoðun var ríkjandi og
óvefengd þar til gerðar voru til-
raunir árin 1935 og 1936 undir
forystu dr. Árna Friðrikssonar,
fiskifræðings, til þess að veiða
íslenzku norðurlandssíldina (vor
gotssíldina) í síldartrawl við S-
og SV-ströndina, en þar var tal
ið að allur þessi stóri síldar-
stofn hrygndi. Þessar tilraunir
voru stundaðar á varðskipinu
Þór frá því í marzmánuði fram
í maímánuð og gáfu neikvæðan
árangur, þar sem hverfandi lítið
aflaðist af síld og ekki hrygn-
andi síld, en mikið af öðrum
fisktegundum.
Af þessum ástæðum kom dr.
Árni Friðriksson fram með
nýja kenningu um hrygningar-
stöðvar norðurlandssíldarinnar,
sem hann rökstuddi á þessa
leið:
Þar eð upplýst er, að síldin í
Norðurhöfum hrygnir á frekar
grunnu vatni, aðallega innan
100 m dýptarlínu og að hitastig
sjávarins verður að vera a.m.k.
4° á Celsius og norðurlandssíld-
in hefur skv. hryggjarliðafjölda
sínum klakizt út við ekki minni
hita en 5°—6° á Celsius, þá
hlýtur þessi síld að hrygna ein-
hversstaðar við landgrunn, þar
sem sjávarhitinn er a.m.k. þessL
Ef verulegar hrygningarstöðvar
síldarinnar finnast ekki við S-
strönd Islands, þá hljóta þær að
vera annarsstaðar á landgrunni,
þar sem sjávarhitinn er ekki
undir þessu lágmarki. Þar sem
ekkert benti til, að miklar
hrygningarstöðvar væru við
Færeyjar, þá væri eina svæðið
sem uppfyllti öll skilyrði sem
hrygningarsvæði íslenzku Norð-
urlandssíldarinnar við strendur
Noregs og þar taldi Árni, aS
hrygning hennar færi fram. Af
sömu ástæðum yrði einnig aS
endurskoða kenningar og hug-
myndir um göngu norsku síld-
arinnar.
Taldi Árni, að mikil síldar-
gengd væri í hafinu milli ís-
lands, Noregs og Færeyja, þótt
veiði hefði ekki verið stunduð
mikið á þessu hafsvæði fram
til þess tíma (1944).
Síðan dr. Árni Friðriksson
setti fram kenningu sína í bók-
inni Norðurlands-síldin árið
1944, hefur sannazt með merk-
ingum, að síld gengur frá ís-
landi til Noregs og öfugt. Einn-
ig hafa Norðmenn og Færey-
ingar hafið mikla síldveiði, aðal
lega með reknetum á hafsvæð-
inu milli íslands og Noregs og
umhverfis Færeyjar síðari hluta
sumars og á haustin. Rússnesk-
ur síldveiðifloti hefur undanfar-
in ár stundað síldveiðar á þessu
svæði allt árið um kring.
Dr. Hermann Einarsson hefur
einnig rannsakað göngur ís-
lenzku síldarinnar rækilega. Tel
ur hann sannað, að norðurlands
síldin (vorgotssíldin) hrygni við
S- og SV-strönd íslands. Hann
telur, að síldin við N-land sé
bæði af íslenzkum og norskum
stofni og séu styrkleikahlutföll
Framh. á bls. 20.
Fi*á Raufarhöfn