Morgunblaðið - 30.03.1949, Blaðsíða 2

2
MORGINBLAÐIÐ
Miðvikudagur 30. mars 1949*
- RÆÐ A ÓLAFS
T H O R S
Framh. af bls. 1
cg blóðsúthellinga en sagan
veit nokkur dæmi um.
Jeg veit ekki hvað verið
-ánnst í hugarfylgsnum sumra
þeirra. er þar rjeðu mestu. Hitt
■ «nun óhætt að staðhæfa, að
«ldrei fyrr hafa jafn miklar
vonir jafn margra manna stað-
-4ð til nokkurrar samkundu sem
fSessarar.
Segja má, að þær vonir hafi
eð því leyti ræst, að á þessari
eamkundu bundust fiestar
t)jóðir heimsins og þ. á m. all-
«.r hinar voldugustu heitum um
«ð' freista þess að skapa nýja
veröld friðar og frelsis, þar sem
tnanngöfgi, mannfrelsi og mann
rjeðu ríkjum. Sáttmáli
earneinuðu þjóðanna var færð-
er í letur svo hann mætti verða
Btblía hinnar nýju veraldar.
JSameinuðu þjóðirnar voru stofn
eettar. Síðan skildu menn sátt-
ir og glaðir.
Sameinuðu þjóðirnar eru nú
tæpra fjögra ára. Saga þeirra
crjstutt, viðburðarík og rauna-
leg Það væri ofmælt að segja,
að allar þær vonir, sem við þær
voru tengdar, væru nú þegar
föínaðar og dánar. Hitt er ó-
ieýfileg bjartsýni, ef nokkur
þjóð teldi sjer lengur fært að
feyggja allt sitt traust og ör-
yggi á þessum fjelagsskap.
Hafa brugðist hlutverki
sínu
Til þess að skilja innsta eðli
fíess máls, sem hjer er gert að
uraræðuefni — þátttöku fslands
í bandalagi Atlantshafsþjóð-
an.fia —, til fulls, verða menn
að vera þess minnugir, að frá
f)ví Sameinuðu þjóðirnar voru
stofnaðar og alt fram á þenn-
an dag. er það tvennt, sem öllu
<jðru fremur hefur ráðið við-
Liurðum og markað stefnu á
eviði heimsstjórnmálanna. Ann
að er, að eitt af voldugustu stór
veldum veraldarinnar hefur svo
algjörlega lamað starfsemi og
gagnsemi Sameinuðu þjóðanna,
að nú er svo komið, að fundir
jþeirra eru fyrst og fremst vett-
vangur harðvítugra ádeilna,
|aar sem þjóðir heimsins skipt-
ast í tvær andstæðar, harðvít-
ugar fylkingar, sem deila hvor
á aðra með fuilkomnu hiífðar-
leysi. Af þessu leiðir, að því
fer svo fjarri, að Sameinuðu
þlóðirnar hafi fram að þessu
reynst bærar um að skapa þann
frið og öryggi í heiminum, sem
jþeim var ætlað að gera, að það
verður þvert á móti að viður-
ker.na, að með degi hverjum
rninnka vonirnar um að þær
tnuni nokkru sinni reynast þess
rriegnugar.
Hitt er svo það, að samfara
þessu, jafnframt því sem æ
gleggra hefur orðið, að til Sam-
einuðu þjóðanna er enn sem
k.omið er einskis trausts að
leita. þá hefur einmitt sama
stórveldið, sem þessu veldur,
þanið út veldi sitt og áhrif,
svo að'hver þjóðin af annarri,
sem er í nábýli við þetta stór-
veldi, hefur nú ýmist að fullu
fargað sjálfstæði sínu að efni
og formi, eða lýtur í öllum að-
elefnum boði þessa mikla ein-
ræðisveldis.
Þrjár smáþjóðir hefjast
handa
Það eru þessar staðreyndir,
sem leitt hafa af sjer þann sátt-
mála, sem við íslendingar muh
um nú gerast aðilar að. Það
er ótti þeirra Evrópuríkja, sem
daglega hafa fyrir augum sjer
raunir þeirra, er beint og ó-
beint búa við frelsiskerðingu,
um að verða sömu örlögum að
bráð, — það er vitund þess-
ara þjóða um, að Sameinuðu
þjóðirnar sjeu þess með öllu
ómegnugar að bægja þeim voða
frá dyrum þeirra, sem því rjeði,
að þrjár smáþjóðir, Belgar,
Hollendingar og Luxemburgar-
búar, hófust handa um mynd-
un varnarbandalags. I síðustu
styrjöld höfðu allar þessar þjóð
ir verið gleyptar af ómótstæði-
legu herveldi einræðisherrans,
ásamt með þeirri hlutleysisyf-
irlýsingu, sem þær í heiðarlegri
og einfaldnislegri trú á loforð
lífs, frelsi, sjálfsákvörðunar-
rjett og lífshamingju manna og
þjóða.
í fylgd með þeim eru fá-
einir menn, fiestir fremur ves-
ælir menn, sem eiga enga sam-
leið með kommúnistum, og
sjálfir það eitt sameiginlegt, að
sjálfsmetnaður þeirra er særð-
ur vegna þess að þeir hafa
ekki komist til þeirra met-
orða og valda í sínum eig-
in flokki, sem þeim sjálfum
finnst, að gáfur sínar og mennt-
un standi til. Slíkar særðar sál-
ir bafa kommúnistadeildir allra
landa og þjóða veitt í net sín
og' beitt fyrir sig. Launin, sem
þeii fá, er lof og skjall, sem
breytt er yfir sára og sjúka
metnaðartilfinningu.
Jeg get ekki svarað falsrök-
um þessara manna á þeim sára
fáu mínútum, sem jeg hefi enn
til umráða, með öðrum hætti
betur en þeim, að gera grein
ofstækisfullra einræðisherra' fyrir, hversvegna jeg tel Is-
ætluðu að byggja líf sitt og ör- j lendingum skylt að svara ját-
yggi á. Nú hafði reynslan, hin andi því boði, sem þeim hefur
örlagaríka og þungbæra verið gert um að gerast stofn-
reynsla, kvatt dyra hjá þeim og endur bandalagsin^.
kennt þeim, að af hlutleysinu
var ekki verndar að vænta. Nú
gat aflið eitt veitt öryggi.
Þessar þrjár þjóðir, ásamt
Brttum og Frökkum, mynduðu
því með sjer varnarbandalag
Vestur-Evrópu. Hjer voru þeir
að verki, sem þolað höfðu bölv
Fyrst ætla jeg þó aðeins að
bregða upp skyndimynd af bar
áttu kommúnista og fylgifjár
þeirra í málinu.
Baráttan hefst með því, að
áður en kommúnistar hafa
nokkra hugmynd um, hvernig
un tveggja heimsstyrjalda, og! Þess samningur mundi verða
tæmt höfðu til botns bikar
hinna ómælanlegu hörmunga
og mannrauna hernaðarins. Hér
ræddust þeir við, sem af
revnslunni vissu, að ekkert var
jafn óttalegt sem þriðja heims-
styrjöldin, annað en það eitt, að
missa frélsi sitt í hendur er-
lends valds einræðis og kúg-
unar. Þessvegna reyndu þær að
búa sjer skjaldborg einingar-
innar, þess vegna tóku þær fagn
andi þeirri uppástungu utanrík
isráðherra Canada, að Canada \ málanum, þá er svarað með
og Bandaríkin skyldu slást í! Þvi, að ekkert sje að marka,
hópinn, svo að varnarbandalag J hvað í samningnum standi,
ið mætti verða svo öflugt, að i hann sje saminn til að blekkja
til þess væru að minnsta j íslendinga, hver grein hans
kosti miklar líkur, að enginn s.íe orðuð með alveg sjerstakri
dyrfðist að ráðast á það. 1 hliðsjón af baráttu „þjóðvarn-
Þetta bandalag er nú raun- arfjelagsins“ á Íslandi. Hafa
verulega myndað. Það verðurlmenn nokkru sinni heyrt aðra
formlega stofnað í byrjunjeins firru?
telja þeir sig þekkja efni hans
að fullu. Þeir skýra þjóðinni
frá því, og tryggja að sjálf-
sögðu, að þar sjeu lagðar á
íslendinga allar þær kvaðir,
sem þjóðin síst vill undir gang-
ast.
Þegar svo sáttmálinn liggur
fyrir, og það kemur í ljós, að
ekkert, bókstaflega ekki eitt
einasta atriði af því, sem helst
gæti orðið ásteytingarsteinn í
augum þjóðarinnar, felst í sátt-
næsta mánaðar. Okkur íslend
ingum stendur til boða að
verða meðal stofnenda þess.
Eigum við að játa eða neita?
Það er sú ákvörðun, sem bráð-
lega liggur fyrir okkur að taka.
Falsrök kommúnista
Jeg er ekki viss um að
nokkru sinni í sögu íslendinga
hafi í nokkru máli verið beitt
jáfnmiklum falsrökum, sem
andstæðingar þessa máls hafa
gert. í umræðunum hjer í kvöld
hefir verið maklega flett ofan
af þessum herrum. Eftir stend-
ur mynd af flokki, sem veit
hvað hann vill, mönnum, sem
óska þess, að ísland verði
fráskila við allar þær þjóðir,
sem þeir eru skyldastir að ætt,
uppruna, andlegu atgerfi og á-
trúnaði, beinlínis í því skyni,
að auðveldara megi reynast að
hagnýta landið, ef til átaka
kemur, til árása á alla dýr-
mætustu helgidóma mannlegs
Halda menn nú virkilega, að
þeir fulltrúar átta þjóða, sem
við samningaborðið hafa setið
undanfarna mánuði, til þess að
semja eitt merkasta plagg, sem
nokkru sinni hefur verið lagt
fyrir þjóðir veraldarinnar, hafi
stöðugt dvalið með hugann á
Islandi og að jafnaði sagt -hver
við annan: Já, nú eru góð ráð
dýr, þessa grein verður að orða
svona og svona, annars fáum
við sjera Sigurbjörn á móti
okkur o. s. frv.
Engin grein samningsins mið
ast við íslendinga sjerstaklega,
þó að sjerstaða íslands rúm-
ist innan samningsins. Og eng-
inn þeirra manna, sem þær
hafa samið, þekkir þá froðu-
snakka, sem undanfarna mán-
uði hafa verið að reyna að svíkj
ast aftan að þjóð sinni í skjóli
hempunnar. En þessi vinnu-
brÖgð, slíkur málflutningur,
hann sýnir vel, hvaða málstað
þessir menn eru að verja.
Forherðingin umvafin
hempunni
Af háværum ópum andstæð-
inga málsins er eitt, sem lang-
hæst hefur hljómað. Það er
þetta:
„íslendingar mega aldrei ger
ast þátttakendur í hernaðar-
bandalagi".
Þetta hefur fengið mikinn
hljómgrunn í hjörtum friðelsk-
andi almennings, sem þá jafn-
framt hefur verið boðið miklu
meira öryggi og betra skjól með
þeim einfalda hætti að lýsa yf-
ir hlutleysi íslendinga.
Jeg spyr nú: Vita þessir
menn ekki nokkurn skapaðan
hlut, hvað þeir eru áð segja?
Vita þeir ekkert um sjálft að-
alatriði þess máls, sem þeir
mánuðum saman hafa verið að
fjalla um? Eru þetta hreinir fá-
vitar eða eru þeir forlicrðingm
sjálf — umvafin hempunni?
ísland er í hernaðarbanda-
lagi. Sameinuðu þjóðirnar eru
bandalag friðelskandi þjóða,
sem hafa heitið að halda uppi
friðnum í heiminum og beita
til þess vopnavaldi, ef með
þarf. Meðlimir Sameinuðu
þjóðanna hafa af frjálsum vilja
lagt á sig þær kvaðir, að leggja
af mörkum her og aðstöðu, ef
þess verður af þeim krafist.
Þannig er sá sáttmáli, sem
íslendingar undirrituðu af fús-
um vilja og með einróma sam-
þykki Alþingis 1946. Þessi sátt-
máli er enn óbreyttur. íslend-
ingar eru enn meðlimir þessa
fjelagsskapar. Hin eina breyt-
ing, sem á er orðin, er sú, að
Sameinuðu þjóðirnar hafa vald
ið íslendingum, sem öðrum, von
brigða, vegna þess, að þær hafa
fram að þessu ekki megnað að
beita hervaldi, þótt með hafi
þurft í þágu friðarins.
Innan ramma
Sameinuðu þjóðanna
Sáttmáli sá, sem hjer á að
gera, er einmitt sprottinn af
þessum vonbrigðum. Hann er
tilraun til þess að skapa þátt-
takendum hans þann frið og
það öryggi, sem Sameinuðu
þjóðunum var ætlað að skapa
öllum þjóðum heimsins.
Hann er í einu og öllu gerð-
ur innan ramma sáttmála Sam
einuðu þjóðanna, sbr. 51. gr.
þessa sáttmála. Fyrir okkur
íslendinga er sá einn munur á
þessum samningi og sáttmála
Sameinuðu þjóðanna, að við
undirskrift þessa sáttmála fá-
um við miklu skýrari viður-
kenningu á sjerstöðu okkar sem
vopnlausrar þjóðar en okkur
tókst að fá, þegar við undirrit-
uðum þær hernaðarlegu skuld-
bindingar, sem felast í sáttmála
Sameinuðu þjóðanna.
Þetta er sannleikur málsins.
Um hlutleysið er óþarft að
ræða. Saga allra þjóða, líka okk
ar íslendinga, sannar, að það
hefur reynst einskisvirði, þeg-
ar á hefur reynt, en úr því svo
hefur verið, hvaða heilvita
manni getur þá til hugar kom-
ið, að svo verði ekki einnig
framvegis? Komi til átaka, sem
við vonum'og biðjum forsjón-
ina um að forða okkur frá, þá
veit sá, sem þann ægilega hild-
arleik hefur, að baráttan er
barátta um líf eða dauða, líf
eða dauða heila þjóða og 6«
skyldra hugsjóna. í slíkum á-
tökum man enginn eftir því,
að íslendingar vilja vera hlut-
lausir, ef landsins á annað borð
er þörf. Af öllu, sem víst er,
er þetta vísast. Og svo hitt, að
íslands verður þörf og dregsti
því án alls efa inn í styrjöld-
ina strax á fyrsta degi henn-
ar. Allt þetta veit enginn bet-
ur en Brynjólfur Bjarnason,
þótt hann segði annað.
j
Hollustueiður frelsis-
unnandi þjóða við frið
og rjettlæíi
Atlantshafssáttmálinn liggur nú
fyrir, hefir legið fyrir umheim
inum um nokkurt skeið, og þá
líka fyrir okkur íslendingum,
Hann er sáttmáli um það, að
frjálsar þjóðir efni til frjálsra
samtaka til varðveislu friðin-
um í veröldinni. Hann er holl-
ustueiður frelsisunnandi þjóða'
til friðar, jafnrjettis og sjálfs-
ákvörðunarrjettar. Hann er,
sáttmáli um það, að sjerhvei?
þjóð ákveði sjálf hvað hún tel-
ur sig bæra um að leggja af
mörkum og hvenær. Hann er,
hvað íslendinga sjerstaklega'
áhrærir, sáttmáli um það, að
þar sem Islendingar engan hei?
hafi, skuli þeir heldur engan
her þurfa að stofna, og enga
hermenn leggja af mörkum,
þótt til styrjaldar komi. Hann
er sáttmáli um það, að engin
þjóð skuli nokkru sinni hafsi
her á íslandi á friðartímum,
Hann er sáttmáli um það, að
aldrei skuli herstöðvar vera á
íslandi á friðartímum. Hann er
sáttmáli um það, að íslending-
ar láni baráttunni fyrir frelsinu
sömu afnot af landi sínu, ef tii
átaka kemur, sem þeir gerðu í
síðustu styrjöld. Hann er sátt-
máli um það, að reyni nokkue
nokkru sinni að teygja hramm
sinn yfir fald Fjallkonunnar,
,þá rísi 330 miljónir best menntu
þjóða veraldar upp til varnar
frelsi hennar og fullveldi.
Sáttmálinn er mesti og merfc
asti friðarsáttmáli, sem nokkru
sinni hefur verið gerður í heim-
inum. Hann er sterkasta, já, e£
til vill einasta von mannkyns-
ins um að komist verði hjá
voða þriðju heimsstyrjaldar-
innar. , >
íslendingar eiga ekki að sker
ast úr leik, þegar þeir em
kvaddir til ráða, þar sem örlög
mannkynsins eru ráðin. Þverf;
á móti ber íslendingum að
miklast af þátttöku sinni í svo
gæfuríkum atburðum. Og ís-
lendingum ber öðrum fremur
að fagna þessum sáttmála, sem
þeir eru öðfum síður færir um
að verja sig sjálfir. Og ef von-
irnar skyldu bresta og einræð-
isöflin yrðu þess valdandi að
til ófriðar komi, þá verður ekki
aðeins barist um hugsjónir
Norðmanna, Dana, Breta,
Bandaríkjamanna, Belgíu-
manna, Luxemburgbúa,
Frakka, nei, — skoðanafrelsi,
málfrelsi, ritfrelsi, fundarfrelsi,
— allt er þetta helgustu hug-
sjónir íslendinga. Ef íslending-
ar vita enn ekki, hvei’s þeir
meta frelsið, þá er það af því
einu, að fram að þessu hafá
Frh. á bls. 5.