Lesbók Morgunblaðsins - 31.01.1971, Blaðsíða 1

Lesbók Morgunblaðsins - 31.01.1971, Blaðsíða 1
„Þegar sú stund kemur, loka þú augunum óttalaust“ Um Steinkudys og Skólavörðuna Eftir Arna Johnsen „Meðan á þessu öllu stóð, hafði ég veitt Bjarna og Stein- unni nána athygli. Þau stóðu óbifanleg hlið við hlið. Hvort rósemi þeirra var sprottin af ótta eða öryggi innra með þeim, það vissi ég ekki. Og það gat ég ekki vitað. Þau höfðu ekkert sagt, þau höfðu varla rennt til augunum. Úr augnaráðum þeim, sem hvörfluðu um þau, mátti lesa, að sumum fannst þau hegða sér eins og þau væru sek, en öðr- um að framkoma þeirra benti til þess, að þau væru sýkn saka. Ég fyrir mitt leyti skynjaði í raun og veru aðeins hið vesæla hræ Guðrúnar sálugu, sem lá þarna svo um'komulaust i kistu sinni. Loks varð mér það óbæri legt lengur. Ég gekk að henni, gerði krossmark yfir henni, breiddi yfir (hana og sagði við Pál bróður minn: „Negldu svo lokið á, timbur- maður.““ Framanskráð er tekið úr einu öndvegisverki íslenzkra bókmennta, Svartfugli, skáld- sögu Gunnars Gunnarssonar, sem hann samdi um þá ótta- legu sorgarsögu Bjarna Bjarna sonar á Sjöundá og Steinunnar Sveinsdóttur, en þau voru bæði dæmd fyrir morð á Rauðasandi árið 1802. Senn verður lokið við smíði stærstu kirkju á Islandi, Hall- grimskirkju á Skólavörðuholti. Úr turni þeirrar byggingar verður mest útsýni yfir Reykja vík, að minnsta kosti séð frá <stað innan borgarmarkanna. Þannig tekur turn þessa und- arlega álfakletts á Holtinu við hlutverki Skólavörðunnar sem holtið dregur nafn sitt af og stóð svo til á sama stað og Leifsstyttan stendur nú, en í jörð þar sem turn kirkjunnar er, var Steinkudys, utangarðs- bústaður Steinunnar Sveinsdótt ur dæmdrar til dauða og dysj- aðrar án vígslu með venjuleg- um formála til dauðans og upp risunnar. Árið 1915 var Steinkudys grafin upp þegar sótt var í Skólavörðuholtið uppfyllingarefni í hafnarmann virki Reykjavikurhafnar. Þá voru bein þessarar dæmdu konu flutt suður í gamla kirkjugarð, en illa gekk að fá fyrirgefningu kirkjunnar. Skólavarðan aftur á móti var látin víkja fyrir Leifsstyttunni árið 1931 og var sú vinsæia bygging notuð i gatnagerð á þeim tíma. Mörgum af eldri stofni þykir eftirsjá að Steinkudys og Skóla vörðunni, sem í aidir og ára- tugi voru tveir fastir punktar Skólaivörðuholteiins. Hér verða niú ra'klin notókiur brot úr sögu þessara staða; aminars sem byggðist á gleði og ærslum, hins á ógnþruinignium örlögum vesællar konu sem átti unga óstýriiáta ást, ólgandi þrá og ungt hatur? 1 annálum segir svo á því herrains ári 1802: —- Ves-tan úr Barðasitrandarsýslu berast nú þau voðatíðindi, að á bænum Sjöundá í Rauðasandshreppi hafi verið framin tvö morð. Á bænum er tvíbýli, og bjuggu á Leiði Steinunnar Sveinsdóttur í Ganila kirkjugarðinum er ómerkt og ógirt, en mikil örlög máttu þau bein bera, sem livila undir torfunni. Krossar nærliggjandi leiða varpa skugga á hana í síð- degissólinni. (Ljósm. Mbl. Kr. Ben.) annarri hálflendunni hjónin Bjami Bjarnason og Guðrún Egilsdóttir. Mótbýlis- fólk þeirra voru hjónin Jón Þorgnímsson og Steinunn Sveinsdóttir. 1 aprílmánuði i vor hvarf Jón Þorgrimsson og var talið að hann hefði hrap- að fyrir hamra. 1 júlámánuði andaðist konan á hinum bæn- um, Guðrún Egilsdóttir, mjög snögglega. Kvittur mun hafa komið upp um það í sveitinni, að dauðsföll þessi væru ekki með eðlilegum hætti. Gengu sög ur um það, að samdráttur hefði átt sér stað mtiildi þeirra Bjarna manns Guðrúnar og Steinunnar konu Jóns. Þó munu menn ekki almennt hafa fengið sig til þess að trúa því, að framdir hafi verið þeir stór- glæpir sem nú er raun á orð- in. — Fyrst og síðast er hægt að tala um þennan atburð með þvi að vitna til Svartfugls, sem fyrr getur, því þar fer saman snilldarlegur ritstíll og mjög spennia.ndi frásaga, siem Gunnar vann uipp úr dómisiskjöiium, sem hann grúsikaði í hieilan vetur. Dómsniðurstaða í héraði varð sú að Bjarni og Steinunn voru dæmd til pyntinga og lífiáts. Voru þau flutt til Reykjavík- ur og sett þar í fangelsi um sinn. Bæði Steinunn og Bjami munu hafa verið glæsimenni, Bjarni ljóshærður, fagureygur og sviphreinn, þrekmenni, og Steinunn fögur kona, limaprúð og dökkt sítt hár hafði hún nið ur á legg. Eftir ársdvöl í fangelsinu strauk Bjami og náðist ekki fyrr en í Borgarfirði. Var hann þá á leið vestiur og miun haifa ætlað að láta reyna á það hvort einhver kunningi hans vildi hjálpa honum í skip til þess að komast úr landi. Fyrsta daginn á flóttanum komst Bjami í Sogamýrina, en með sér hafði hann úthlutaðan vikuskammt sinn af mat í fang- elsinu. I 7 daga og nætur hafðist Bjami við á bergangi i Soga- mýrinni, vegna þess að hann var orðinn svo særður á fótum af völdum hlekkja að hann mátti sig ekki hræra. Gekk hann síðan upp í Borgarfjörð og svaf ávallt úti undir köld- um hausthimni, en bóndi við Hvítá þekkti Bjama og hand- tók hamn „í þágu rétitl'ætisiims". Bjarni var síðar fluttur til Noregs þar sem hann var háls- höggvinn og var honum til fy'ligdar uinigur kilerkiuir. Lætur

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.