Fréttablaðið - 30.11.2007, Blaðsíða 36

30. nóvember 2007 FÖSTUDAGUR
UMRÆÐAN
Alþjóðamál
Mörg af átakasvæðum heims í dag – þar á meðal Afganist-
an, Eþíópía, Íran, Írak, Pakistan,
Sómalía og Súdan – eiga það sam-
eiginlegt að átökin má rekja til
sömu vandamálanna. Öll eru þau
fátæk og hrjáð af völdum náttúru-
hamfara – sérstaklega flóða,
þurrka og jarðskjálfta – og glíma
við fólksfjölgun sem ekki er víst
að landsins gæði dugi til að brauð-
fæða. Hlutfall ungs fólks er afar
hátt, sérstaklega ungra karl-
manna á herskyldualdri (15 til 24
ára).
Bandaríkin þráast við
Þessi vandamál verða aðeins leyst
með stöðugri efnahagsþróun til
langs tíma. Engu að síður þráast
Bandaríkin við og vilja slá á öll
sjúkdómseinkenni vandans með
hervaldi í stað þess að ráðast að
rótum meinsins. Bandaríkin styðja
her Eþíópíumanna í Súdan; þau
hafa hertekið Írak og Afganistan;
þau hóta að varpa sprengjum á
Íran; og þau styðja herræðið í Pak-
istan.
Engar þessara hernaðarlegu
aðgerða taka á vandanum sem
leiddi upphaflega til átaka. Þvert á
móti bætir utanríkisstefna Banda-
ríkjanna yfirleitt olíu á eldinn í
stað þess að stilla til friðar.
Bandaríkjunum hefnist líka iðu-
lega fyrir hernaðarstefnuna.
Bandaríkin sendu Íranskeisara
ókjör af vopnum, sem féllu í hend-
ur klerkastjórnarinnar eftir 1979.
Bandaríkin studdu innrás Sadd-
ams Hussein í Íran en réðust að
lokum sjálf á Saddam. Bandaríkin
studdu Osama bin Laden í barátt-
unni gegn Sovétmönnum í Afgan-
istan en berjast nú sjálf við bin
Laden. Frá árinu 2001 hafa Banda-
ríkin varið yfir 60 milljörðum
króna í fjárframlög til Pervez
Musharraf í Pakistan, en ríkis-
stjórn hans er nú í fallvaltri stöðu
og rétt svo tórir.
Stríðsrekstur fram yfir
efnahagsþróun
Utanríkisstefna Bandaríkjanna er
óskilvirk því herinn hefur tekið
hana í sínar hendur. Uppbyggingar-
starf í Írak að loknu stríði – sem
hernámsstjórnin undir forystu
Bandaríkjanna stýrði – var í
höndum bandaríska varnarmála-
ráðuneytisins í stað borgarlegra
stofnana. Útgjöld Bandaríkjahers
ráða öllu um utanríkisstefnuna.
Leggi maður saman
útgjöld varnarmála- og
heimavarnaráðuneyt-
isins, stríðanna í Írak
og Afganistan, kjarn-
orkuvopnaáætlana og
utanríkisráðuneytisins
vegna ýmiss konar
hernaðaraðstoðar,
kemur í ljós að Banda-
ríkin eyða rúmum
fimmtíu billjónum
króna (fimmtíu þúsund
milljörðum!) í varnar-
mál á þessu ári, saman-
borið við 1,2 billjónir króna sem
þeir verja í efnahagsþróun.
Craig Cohen og Derek Chollet
sýndu fram á eyðileggjandi áhrif
hernaðarstefnunnar í sláandi
grein um efnahagsaðstoð Bush-
stjórnarinnar til Pakistan – og það
var fyrir nýjustu brestina í í brot-
hættri ríkisstjórn Musharraf. Þar
kemur fram að af milljörðunum
60 sem Bandaríkin hafa látið
renna til Pakistan fóru 75 prósent
til hersins, undir því yfirskyni að
það væri endurgreiðsla fyrir
framlag Pakistan í „stríðinu gegn
hryðjuverkum“ og til að hjálpa
þeim að kaupa herþotur og styrkja
vopnabúr sitt.
Sextán prósent runnu beint í
ríkissjóð Pakistan án nokkurra
kvaða. Eftir stóðu innan við tíu
prósent fyrir þróunar- og mannúð-
araðstoð. Árleg aðstoð Bandaríkj-
anna til menntamála í Pakistan
hljóðar upp á aðeins fjóra millj-
arða króna, eða rúmar sjötíu krón-
ur á hvert barn á skólaaldri.
Höfundar greinarinnar taka
fram að „fámennur hópur í innsta
valdakjarna Bush-stjórnarinnar
ákvað stefnuna í Pakistan og ein-
blínir á stríðsrekstur en ekki
ástandið innanlands“. Greinarhöf-
undar leggja líka
áherslu á að „samband
Bandaríkjanna við
Pakistan er hernaðar-
legt og miðstýrt, og
snertir almenning í
Pakistan lítt“. Þeir
vitna í George Bush
sem sagði: „Þegar
[Musharraf] horfir í
augu mín og segir…
það verða hvorki talí-
banar né Al-kaída, trúi
ég honum, skilurðu?“
Vandinn snýst um fólk
Hernaðarstefnan er að draga
heiminn inn í hringiðu ofbeldis og
átaka. Hvert nýtt vopnakerfi sem
Bandaríkin „selja“ eða gefa til
umræddra svæða, eykur líkurnar
á að skærurnar breiðist út, fleiri
valdaránum og að vopnunum
verði beint gegn Bandaríkjunum.
Hún spornar ekki við undirliggj-
andi vandamálum eins og fátækt,
ungbarnadauða, vatnsskorti og
bágum lífskjörum á stöðum á borð
við norðvesturhéruð Pakistans,
Darfur-hérað í Súdan og Sómalíu.
Íbúar þessara staða eru í heljar-
greipum lítillar úrkomu og söln-
aðs ræktarlands. Eðlilega snúast
margir á sveif með öfgamönnum.
Bush-stjórnin áttar sig ekki á að
höfuðvandinn snýr að fólki og
umhverfi. Fyrir fimmtíu billjónir
króna sem renna til varnarmála
verða ekki reistar áveitur í Afgan-
istan, Pakistan, Súdan og Sómalíu
og þar af leiðandi kemst friður
ekki á. Í stað þess að sjá fólk í
neyð sér Bush-stjórnin skrípa-
myndir, hryðjuverkamenn á
hverju horni.
Friðar er ekki að vænta fyrr en
Bandaríkjamenn og aðrir byrja
að líta heiminn með augum
meintra óvina sinna og gera sér
grein fyrir að átök dagsins í dag –
sem eru afleiðing eymdar og
örvæntingar – má leysa með efna-
hagsþróun frekar en stríðsbrölti.
Friður er ekki í sjónmáli fyrr en
við höfum í huga orð Johns F.
Kennedy Bandaríkjaforseta, sem
hann lét falla nokkrum mánuðum
fyrir andlát sitt: „Þegar öllu er á
botninn hvolft er staðreyndin sú
að við búum saman á þessari litlu
plánetu. Við öndum að okkur sama
loftinu. Við hlúum að framtíð
barna okkar. Og öll erum við dauð-
leg.“
Höfundur er hagfræðiprófessor
og stjórnandi Earth Institute við
Columbia-háskóla í Banda-
ríkjunum. ©Project Syndicate.
Misheppnuð hernaðar-
stefna Bandaríkjanna
JEFFREY SACHS
Bandaríkjunum hefnist líka
iðulega fyrir hernaðarstefnuna.
Bandaríkin sendu Íranskeisara
ókjör af vopnum, sem féllu í
hendur klerkastjórnarinnar
eftir 1979. Bandaríkin studdu
innrás Saddams Hussein í Íran
en réðust að lokum sjálf á Sadd-
am. Bandaríkin studdu Osama
bin Laden í baráttunni gegn
Sovétmönnum í Afganistan en
berjast nú sjálf við bin Laden.
UMRÆÐAN
Kjör kennara
Kennarastarfið er og verður alltaf van-metið. Þetta segir reynslan okkur. Að
mennta sig til kennara hefur hingað til
ekki borgað sig peningalega, a.m.k. ekki
ef farið er út í kennslu á grunnskólastigi.
Og það gerir það heldur ekki heilsufars-
lega. Áreitið og álagið er slíkt, að margir
reyndir kennarar eru að sligast undan
starfinu.
Það er ekki nóg að þeim nemendum fari
fjölgandi sem eru með alls konar geðraskanir og
ofbeldishneigð, heldur þurfa kennararnir jafn-
framt að sinna fötluðum börnum sem þurfa mikla
umönnun. Þá eru oft á tíðum útlendingar í bekk,
sinn frá hverju landi og í mörgum tilfellum eiga
þeir enga möguleika á að tjá sig á öðru en sínu
eigin máli. Þar að auki er ekki nægilegt námsefni
til fyrir hina erlendu nemendur og þurfa því kenn-
arar að útbúa ýmiss konar námsefni handa þeim
og tekur það óhemju tíma.
Foreldrasamskipti eru oft á tíðum erfið og hefur
það komið fyrir að ekki aðeins foreldrar barns
(barna) eiga í vanda vegna vímugjafa, heldur eru
stundum afar og ömmur sama marki brennd. Í
slíkri stöðu er bæði slæmt að vera barn (börn) og
kennari. Eru dæmi um að fulltrúi frá
opinberum aðila hafi þurft að koma á for-
eldrafund í stað aðstandenda barnsins
(barnanna). Ofan á allt þetta bætist oft
aukin vinna á kennarana, vinna sem silki-
húfur fræðsluyfirvalda eru mjög dugleg-
ar að búa til, og sem margar hverjar
þjóna engum kennslufræðilegum til-
gangi. Þeim tíma sem í slíka vinnu fer
væri betur varið í undirbúning kennar-
ans. Þá má geta símenntunar sem kenn-
urum er skylt að rækja, námskeið sem
því miður eru oft þannig valin, að þau
gagnast lítið sem ekkert í starfi margra
kennara.
Þar væri betra að hver kennari hefði val um
námskeið, sem gæfi þá þekkingu sem best reynd-
ist hverjum og einum. Um launamálin og lengingu
kennaranámsins mætti mikið segja. En reyndin er
sú, að margir kennarar, sem starfað hafa í kennslu
í tíu ár eða lengur eru komnir með annað eins við-
bótarnám, ef ekki meira, og hefur það litlu sem
engu skilað í launaumslög kennara til þessa. Ég
legg því lítið upp úr þeim fögru orðum, sem heyr-
ast núna í sambandi við lengingu kennaranáms-
ins, að aukin menntun skili sér í betri launum. Lái
mér hver sem vill!
Höfundur er fyrrverandi kennari og skólastjóri.
Kennarastarfið
verður alltaf vanmetið
MATTHÍAS
KRISTINSSON
Loksins á
íslensku!
Sjónvarpsmyndin
Skólasöngleikurinn -
High School Musical -
hefur slegið í gegn um
allan heim og nú geta
íslenskir aðdáendur loks
lesið um ævintýri Troys,
Gabriellu og hinna
krakkanna í East High
skólanum.
Galdrastelpur
í vanda
Grænir töfrar er fjórða
bókin í bókaflokknum
eftir Lene Kaaberbøl um
Galdrastelpurnar. Þessi
bók fjallar um Cornelíu
og dularfullar aðstæður
sem hún lendir í.
Er hún búin að missa
tökin á sambandi sínu
við jörðina? Hvaða
hræðslulega rödd berg-
málar í höfði hennar?
Þrettán nýjar
jólasögur!
Spennandi
textabók um
galdrastelpur!
Jack Sparrow
og félagar enn
á ferð!
Byggð á sjón-
varpsmyndinni
vinsælu!
Syrpa í
innbundinni
hátíðarútgáfu!
Nýjar, spennandi og
bráðfyndnar myndasögur
sem koma öllum í gott
jólaskap. Vinir okkar í
Andabæ undirbúa jólin af
kappi og lenda í ýmsum
óvæntum og skemmti-
legum ævintýrum.
Ævintýrið
heldur áfram
Á hjara veraldar segir frá
nýjustu ævintýrum
sjóræningja
Karíbahafsins.
Óborganleg saga þar sem
sjóræningjar, skrímsli,
hetjur og óþokkar leika
lausum hala og spenna,
grín og gaman skapar
kostulega atburðarás!