Fréttablaðið - 30.11.2007, Blaðsíða 34

34 30. nóvember 2007 FÖSTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Björn Þór Sigbjörnsson, Kristján Hjálmarsson og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI
RITSTJÓRA: Páll Baldvin Baldvinsson. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á
höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á
landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
issn 1670-3871
Aðför að ömmunni
Ögmundur Jónasson hefur gagnrýnt
harkalega nýtt frumvarp um breytt
þingsköp Alþingis. Það sem einna
mest fer fyrir brjóstið á honum er
að í frumvarpinu er gert ráð fyrir
takmörkun á ræðutíma þing-
manna. Ögmundur sló á sínum
tíma Hjörleifi Guttormssyni við hvað
ræðulengd varðar. Hjörleifur var
svo þrásetinn í púltinu að gaman-
samir menn töluðu um „hjörl“
þegar ræðutími þingmanna var
mældur. Síðan hafa menn af
sömu gamanseminni talað um
„ömmur“ í sama tilgangi. Skyldi
einhvern undra að Ögmund-
ur sitji ekki hljóðalaus
meðan þessi aðför að
ömmunni fer fram?
Ekki bögga okkur með
alþjóðastarfi
Í frumvarpinu er einnig gert ráð fyrir
meiri þátttöku stjórnarandstöðu
í alþjóðastarfi. Má skilja and-
stöðu stjórnarandstöðunnar
sem svo að hún hafi ekki
áhuga á að taka frekari þátt í
því starfi?
Óminnisstæð
afstaða
Guðna
Halldór Ásgríms-
son var spurður
út í bók Guðna
Ágústssonar Af lífi
og sál hér í Frétta-
blaðinu. Halldór
var spurður hvort rétt hefði verið að
Guðna hefði verið lítið gefið um fjöl-
miðlafrumvarpið. „Ekki minnist ég nú
þess,“ svaraði Halldór. Eftir stendur
spurningin hvort Guðni
segi ósatt í bókinni eða
hvort Halldór muni
hreinlega ekki hvað
Guðna þótti um málið.
jse@frettabladid.is
UMRÆÐAN
Jafnréttismál
Það liggur frumvarp fyrir Alþingi núna sem snýst um jafnan rétt og stöðu
karla og kvenna. Gagnvart þessu frum-
varpi finnst mér að þau sem á Alþingi
sitja, sem og við hin, þurfum að gera upp
við okkur hvort við höfum raunverulegan
áhuga á jafnrétti kynjanna.
Við eigum nefnilega enn eftir að laga
margt hjá okkur þótt jafnréttisbaráttan
hafi á mörgum sviðum skilað góðum
árangri. Kynbundinn launamunur viðgengst enn þá
og það er skandall. Margar konur eru enn fórnar-
lömb kynbundins ofbeldis, sem lamar þær. Staða
jafnréttismála á vinnumarkaði er langt í frá nógu
góð og á því tapar þjóðfélagið.
Hlutunum verður ekki reddað á einu bretti með
því einfaldlega að búa til lög um þá. Hvað varðar
jafnréttismál kynjanna er það fyrst og fremst
eitthvað í hausnum á okkur sem við þurfum að
breyta. Hins vegar getur lagasetning hjálpað okkur í
þeirri vegferð að breyta ómeðvituðum hugsunar-
hætti. Beitt jafnréttislöggjöf sýnir að okkur er
alvara í jafnréttismálum.
Í frumvarpinu, sem varð til eftir starf
þverpólitískrar nefndar undir forystu
fyrrum hæstaréttardómara, felast ný
tæki til að fylgja eftir því sem lögin
kveða á um. Jafnréttisstofa fær til
dæmis rýmri heimildir til upplýsingaöfl-
unar og að setja á dagsektir sé lögunum
ekki fylgt. Úrskurðir kærunefndar
jafnréttismála verða bindandi. Umsækj-
andi um starf getur krafist rökstuðnings
atvinnurekanda fyrir ráðningu umsækj-
anda af gagnstæðu kyni. Síðast en ekki
síst er launafólki tryggður réttur til að
skýra frá launum sínum ef það sjálft kýs,
en þetta atriði er í stjórnarsáttmálanum.
Þetta merkilega frumvarp varð til eftir mikla
vinnu margs fólks. Það byggir á þeirri staðreynd að í
löggjöfina í dag vantar tæki til að fylgja henni eftir.
Það byggir á meðvitund um að jákvæðar breytingar
í fortíðinni hafa orðið einmitt svona: Með samstilltu
átaki og meðvitund um að hlutirnir gerast ekki af
sjálfu sér.
Ég vil ítreka að ef við höfum raunverulegan áhuga
á jafnrétti kynjanna, þá verður þetta frumvarp að
lögum án þess að tennurnar verði dregnar úr því.
Höfundur er formaður Ungra jafnaðarmanna.
Viljum við nógu mikið?
ANNA PÁLA
SVERRISDÓTTIR
Ánægjulegt var að heyra á dögunum, að Ísland sé í efsta
sæti á lista Sameinuðu þjóðanna
um vísitölu þroskaskilyrða
(human development index). Í
þeim mælikvarða er ekki aðeins
reiknað með landsframleiðslu á
mann, sem er algengasti mæli-
kvarði á lífskjör, heldur líka
menntun og heilsu íbúa. Sérstak-
lega hljóta þessar fréttir að ylja
þeim um hjartarætur, sem tóku
hér völd fyrir 16 árum röskum, 30.
apríl 1991, en þá var horfið frá
ríkis afskiptastefnu fyrri tíðar.
Eftir þau tímamót hjaðnaði verð -
bólga vegna aðhalds í peningamál-
um, halli á ríkissjóði breyttist í
afgang vegna aðhalds í ríkisfjár-
málum, hagkerfið var opnað með
samningnum um Evrópska
efna hagssvæðið, biðstofa forsætis-
ráðherra tæmdist, af því að hætt
var að ausa fé í illa rekin fyrir-
tæki, hið hagkvæma kvótakerfi í
sjávar útvegi var treyst með
margvíslegri löggjöf, stór og lítil
fyrirtæki ríkisins voru seld, en féð
notað til að létta skuldum af
ríkissjóði, og skattar voru
lækkaðir stórlega á fyrirtæki og
einstaklinga.
Fátækir nutu góðs af
Allir nutu góðs af, jafnt fátækir
og ríkir. Í Evrópu er samkvæmt
nýlegri skýrslu Evrópusambands-
ins fátækt næstminnst á Íslandi.
Það er aðeins í Svíþjóð, sem
hlutfall fólks undir fátæktar-
mörkum er lægra, en þar eð
lífskjör eru lakari þar, eru kjör
fátækra hér betri í krónum og
kaupmætti (þótt auðvitað séu þau
samkvæmt skilgreiningu aldrei
öfundsverð). Ef marka má sömu
skýrslu Evrópusambandsins, þá
er tekjuskipting hér fremur jöfn,
svipuð og annars staðar á
Norðurlöndum. Enn segir í
þessari skýrslu, að í Evrópu sé
fátækt í elsta aldurshópnum
minnst á Íslandi. Á Norður löndum
eru samkvæmt nýlegri skýrslu
norrænu tölfræðinefndarinnar
lífeyristekjur hæstar að meðaltali
á Íslandi. Smám saman er tekið
að muna um hina öflugu lífeyris-
sjóði okkar. Barnabætur eru að
vísu að meðaltali lægri á Íslandi
en í Svíþjóð, en miklu hærri til
láglaunafólks, því að við greiðum
háar barnabætur til þess og lágar
til hátekjufólks, en Svíar greiða
hið sama með öllum börnum óháð
efnahag og aðstöðu foreldra.
Vegna tekjutengingar bóta er
velferðaraðstoð hér einmitt
markvissari.
Þróunaraðstoð
er aðstoð án þróunar
Sumir segja við þessar góðu
fréttir, að við eigum að láta
fátækar þjóðir í suðri njóta
auðlegðar okkar. Eigi náungi þinn
engan kyrtil, en þú tvo, þá skaltu
gefa honum annan þinna. Ég efast
ekki um góðan hug þeirra, er svo
mæla. En reynslan sýnir, að
svokölluð þróunaraðstoð er
gagnslaus. Hún er aðstoð án
þróunar. Við veittum til dæmis
Grænhöfðaeyjum verulega
þróunaraðstoð árum saman. Hún
breytti engu. Vegna stórfelldrar
þróunaraðstoðar hefur Tansanía
breyst í bónbjargaríki. Á sama
tíma má sjá mörg dæmi um þróun
án aðstoðar, og eru Austurálfu-
tígrarnir fjórir frægastir, Suður-
Kórea, Taívan, Hong Kong og
Singapore. Sigurður Guðmunds-
son landlæknir og kona hans,
Sigríður Snæbjörnsdóttir,
störfuðu í eitt ár í Malaví. Þau
lýstu því í fróðlegu viðtali hér í
Fréttablaðinu 4. nóvember,
hvernig fé er sóað þar syðra í
gagnslausa þróunaraðstoð.
Besta ráðið er frjáls viðskipti
Rétta ráðið er ekki að hækka
framlög íslenska ríkisins til
þróunaraðstoðar, heldur að
berjast á alþjóðavettvangi fyrir
frjálsum viðskiptum. Fátækar
þjóðir í suðri munu njóta góðs af
auðlegð Vesturlanda, ef þau fá að
selja vöru sína óheftar á alþjóða-
markaði í stað þess, að Evrópu-
sambandið og aðrir aðilar reisi í
kringum sig háa tollmúra. Þessar
þjóðir þurfa líka að fá öflug
fyrirtæki til að fjárfesta í
arðbærum verkefnum (á vegum
einkaaðila, ekki Alþjóðabankans,
sem er ekkert annað en risavaxin
byggðastofnun). Mestu varðar, að
hinar fátæku þjóðir suðursins
læri af reynslunni. Þær komast
ekki í álnir, nema þær opni
hag kerfið, afnemi höft, auðveldi
rekstur einkafyrirtækja, haldi
afskiptum af atvinnulífi í
lág marki, verndi eignarréttinn og
fari að öðru leyti að dæmi
Austurálfutígranna eða vest-
rænna þjóða, meðal annars
Íslendinga. Verkefnið er ekki að
gefa náunga okkur kyrtil, heldur
að auðvelda honum að sauma sér
kyrtla, ekki aðeins fyrir sjálfan
sig, heldur líka til að selja á
vestrænan markað.
Gagnslaus aðstoð
HANNES HÓLMSTEINN GISSURARSON
Í DAG | Þróunaraðstoð
Ef marka má sömu skýrslu
Evrópusambandsins, þá er
tekjuskipting hér fremur jöfn,
svipuð og annars staðar á
Norðurlöndum.
„Hér heldur á penna maður, sem
leikur sér að tungunni. Hann er
frábær sögumaður, fundvís á hið
sérstaka og sérlega í röð atvika og
í fari persóna …
Dagstund á Fort Garry er
skemmtileg bók. Þar er víða
komið við og á óvæntum stöð-
um, en alltaf forvitnilegum.
Þessi bók skilur mikið eftir sig.“
Halldór Blöndal – Mbl., 24. nóv. 2007
Vandaðar bækur fyrir vandláta lesendur
sími 561 0055 • www.ormstunga.is
Haraldur Bessason
Dagstund á
Fort Garry
A
llir eru læsir á Íslandi.“ Einhvern veginn svona
hljómar mýtan sem við höfum svo gaman af að fara
með fyrir útlendinga. En á miðvikudag var PIRLS,
alþjóðlega lestrar- og lesskilningsprófið, kynnt. Þar
kemur fram að lestrar- og lesskilningsgeta níu til tíu
ára íslenskra barna rétt nær meðaltali í samanburði við getu
jafnaldra sinna í 39 öðrum löndum.
Eins og nánast alls staðar annars staðar í þessum fjörutíu
löndum er geta stúlkna í þessum efnum marktækt meiri en
drengja. Þá niðurstöðu verður að setja í samhengi við þá þróun
að stúlkur sækja sér frekar framhaldsmenntun eftir grunnskóla
en drengir. Við því verður að bregðast.
Fyrir þjóð sem er stolt af því á hátíðarstundum að vera bóka-
þjóð hlýtur þetta að vera áhyggjuefni. Skilja börnin okkar
kannski ekki það sem þau eru að lesa?
Það er ekki bara lestur tíu ára barna sem ætti að hafa ein-
hverjar áhyggjur af. Ef Íslendingar ætla að halda uppi ímynd-
inni um lestrar- og bókmenntaþjóð þarf lestur til skemmtunar
og unaðs að vera tekinn sem sjálfsagður hlutur. Áhugaleysi
unglinga á lestri undanfarin ár hefur verið með þeim hætti að
unglingabókaklúbbur Eddu stóð ekki undir sér og var lagður
niður, ólíkt barnabókaklúbbi og bókaklúbbi fyrir fullorðna. Þetta
áhugaleysi er ekki unglingunum að kenna, heldur verður einnig
að líta á vöruna sem er verið að reyna að bjóða þeim. Unglingar
nenna ekki frekar en aðrir að lesa óáhugaverðar bækur.
Nú er að skríða á fullorðinsárin kynslóð unglinga sem hefur
haft úr litlu að moða þegar kemur að lestri góðra unglingabóka.
Sérstaklega hefur útgáfa íslenskra unglingabóka sem gefa
einhverja mynd af íslenskum veruleika verið lítil. Þó lítur það
aðeins til betri vegar og eru þær nú fleiri í Bókatíðindum en
áður. Það er því von til þess að unglingar finni að minnsta kosti
eina bók fyrir þessi jól sem þeir hefðu áhuga á að lesa en undan-
farin ár hefur það ekki alltaf verið svo gott. Sérstaklega hefur
verið skortur á áhugaverðum bókum fyrir unglingsdrengi.
Nýja hugsun hefur vantað í lesefni fyrir ungmenni. Ekki þarf
einungis að huga að nýjum efnistökum, heldur einnig nýjum
miðlum. Lítið er til á netinu af íslensku lesefni fyrir börn og
unglinga. Að megninu til er þar að finna fréttir og fréttatengt
efni annars vegar og blogg, sem unglingarnir skrifa sjálfir á mis-
góðri íslensku, hins vegar. Úr þessu þarf að bæta ef við ætlum
að lyfta okkur upp úr meðalmennskunni og á þann stall sem við
segjumst á tyllidögum tilheyra; sem lestrar- og bókmenntaþjóð.
Lestur og lesskilningur barna og unglinga:
Langur vegur frá
því að vera best
SVANBORG SIGMARSDÓTTIR SKRIFAR
Nú er að skríða á fullorðinsárin kynslóð unglinga
sem hefur haft úr litlu að moða þegar kemur að lestri
góðra unglingabóka.