Lesbók Morgunblaðsins - 18.12.1999, Blaðsíða 24

DRAUMUR UM BETRA LÍF
Gullna hliðið er óumdeilanlega eitt þekktasta og
ástsælasta leikrit íslenskrar leiklistarsögu. Þó er verkið
ekki nema rífl ega hálfrar aldargamalt, nokkrum
árum eldra en Þ ’jóðleikhúsið sjálft sem fagnar 50 ára
afmæli á næsta vori. Það á því vel við að bjóða upp á
Gullna hliðið i á síðustu jólum árþúsundsins sem
veganesti han da aldamótakynslóðinni til móts við
nýja öld. HÁVAR SIGURJÓNSSON ræddi við leikara
og leikstjóra sýningarinnar.
LEIKSTJÓRN Gullna hliðsins er
frumraun eins af okkar yngstu leik-
stjórum, Hilmis Snæs Guðnasonar.
Hann er að sjálfsögðu orðinn lands-
þekktur sem einn okkar fremsti
leikari af sinni kynslóð, þó ekki séu
nema 5 ár síðan hann útskrifaðist
úr Leiklistarskóla íslands. Hann
hefur nýtt tímann vel. Hilmir vakti athygli sl.
vor fyrir leikstjórn á Krákuhöll Einars Arnar
Gunnarssonar í Nemendaleikhúsi Leiklistar-
skóla íslands. Áður hefur Hilmir leikstýrt sýn-
ingum framhaldsskóla á Reykjavíkursvæðinu.
Fordómar gagnvart
Gullna hliðinu
Aðspurður hvort Gullna hliðið hefði staðið
hjarta hans nærri áður en til tals kom að hann
stjórnaði því fyrir Þjóðleikhúsið segir hann svo
ekki vera. „Eg hafði séð það í Sjónvarpinu fyrir
ekki svo löngu (endursýning á upptöku frá
1984), en annars hafði ég ekki velt því neitt sér-
ptaklega fyrir mér. Ég held að ég hafi verið
haidinn svolitlum fordómum gagnvart leikrit-
inu að ósekju, talið það minna spennandi en
það í rauninni er.“
- Hvað gerir það spennandi?
„Þetta er draumur um betra líf, draumur um
fyrirgefningu, draumur um ást og kærleika
sem nær út yfir gröf og dauða. Svo er þetta líka
spaugileg hugleiðing höfundar um alþýðuhug-
myndir um himnaríki og helvíti."
- Þú tekur verkið þá ekki ýkja alvarlega?
„Ekki í þeim skilningi að Davíð Stefánssyni
hafi verið mest í mun að segja áhorfendum
hvað hann teldi vera himnaríki og helvíti. Hann
sagði sjálfur að þetta væri draumur Kerlingar-
innar, allt sem gerist í verkinu eftir að Jón er
dauður er draumur hennar. Hún fer í huganum
til himnaríkis og þar er allt eins hún getur
hugsað sér en ekki eins og Davíð hugsaði sér.
Það er allur munur á því.“
Engin bylting i túlkun
- Er himnaríki þá í huga Kerlingarinnar?
„ Já. Við getum spurt hvort himnaríki sé yfir-
leitt til. Og hvar er það? Er það í hjarta okkar?
Er það ekki sá staður sem við setjum minningu
hinna dánu. I þeim skilningi erum það við sem
ákveðum hvert fólk fer eftir dauðann. Kerling-
unni er mikið í mun að minning Jóns bónda
verði jákvæð. Til þess að svo geti orðið verður
hún að fyrirgefa honum allt sem hann hefur
gert henni. Það fyrirgefur enginn Jóni í
Himnaríki. Kerlingin er sú eina sem fyrirgefur
honum og þess vegna kemst hann inn í himna-
ríkið. Niðurstaðan er kannski sú að himnaríki
er heima hjá okkur. Þar er lykillinn að Gullna
hliðinu. í höndum okkar sjálfra. í lokin vaknar
Kerling upp og er kannski sáttari við líf sitt
með Jóni eftir að hafa komið sál hans fyrir á
réttum stað í huga sér.“
- Og er þetta grunnhugsun þín í sýningu
verksins?
„Já, en ég vil undirstrika að þetta er engin
bylting í túlkun Gullna hliðsins. Þetta er allt
fyrir hendi í verkinu. Davíð sagði sjálfur að
verkið væri draumur Kerlingarinnar. Það er að
mínu mati eina leiðin til að skilja þetta verk.“
- Fyrir hvern er Gullna hliðið? Börn eða full-
orðna?
„Það er fyrir bæði börn og fullorðna. Ég lít
svo á að við séum að setja hér upp fjölskyldu-
sýningu. Við leggjum talsvert upp úr þeim
möguleikum til gamansemi sem verkið býður
upp á og nýtum okkur tæknina sem leikhúsið
býr yfir. Við reynum að segja þessa skemmti-
legu sögu á sem líflegastan hátt og skapa fjöl-
breytni í kringum hana,“ segir Hilmir Snær
Guðnason leikstjóri.
Morgunblaðið/Kristinn
Leikritið lýsir hugarheimi Kerlingarinnar," segir Hilmir Snær leikstjóri
LEIKARAR OG
LISTRÆNIR
STJÓRNENDUR
GULLNA HLIÐIÐ
eftir Davíð Stefánsson.
Tónlist:
Páll ísólfsson o.fl.
Leikarar:
Edda Heiðrún Backman, Pálmi Gests-
son, Guðrún Gísladóttir, Erlingur
Gíslason, Steinunn Ólína Þorsteins-
dóttir, Kjartan Guðjónsson, Randver
Þorláksson, Tinna Gunnlaugsdóttir,
Atli Rafn Sigurðsson, Ólafur Darri
Ólafsson, Anna Kristín Arngrímsdótt-
ir, Stefán Karl Stefánsson.
Leikstjóri:
Hilmir Snær Guðnason.
Leikmynd:
Þórunn Sigríður Þorgrímsdóttir.
Búningar:
Elín Edda Árnadóttir.
Lýsing:
Páll Ragnarsson.
Tónlistarumsjón:
Jóhann G. Jóhannsson og Sigurður
Bjóla.
Píanóleikur:
Jóhann G. Jóhannsson.
Brynjólfur Jóhannesson, Arndís
BjörnsdóYtir og Gunnþórunn Hall-
dórsdóttir í fyrstu sýningu Þjóðleik-
hússins 1951.
Rúrik Haraldsson, Guðbjörg Þor-
bjarnardóttir og Gunnar Eyjólfsson í
sýningu Þjóðleikhússins 1966.
Guðrún Þ. Stephensen, Helgi Skúla-
son og Árni Tryggvason í uppfærslu
Þjóðleihússins 1976.
SYNINGARSAGA GULLNA HLIÐSINS
LEIKFÉLAG Reykjavíkur frumsýndi
Gullna hliðið á jólum 1941 í leikstjórn Lár-
usar Pálssonar. Davíð Stefánsson hafði
lengi áður velt fyrir sér að gera leikrit úr
þessum efnivið en þjóðsagan um Sálina
hans Jóns míns hafði lengi verið honum
hugstæð. Alþekkt er kvæði hans Sálin hans
Jóns míns sem birtist á prenti 1933 og
hvert mannsbarn kunni skil á. I kvæðinu
kemur Jón hóndi þó ekki við sögu heldur
lýsir Davíð ferð kerlingar til hins gullna
hliðs á himnum og hvernig hún kemur
skjóðunni með sálinni hans Jóns inn fyrir
með brögðum.
En oft hún til þess fann,
að skjóðan - hún var margfalt, margfalt,
meira virði en hann.
í lcikritinu hefur persóna Jóns bónda
bæst við og ekki síst óvinurinn sjálfur sem
gegnir veigamiklu hlutverki og er reyndar
svo forframaður að vera sá eini af per-
sónum verksins sem mælir í bundnu máli
eingöngu.
Frumuppfærslan lífseig
í frumuppfærslunni fóru þau Brynjólfur
Jóhannesson og Arndís Björnsdóttir með
hlutverk Jóns og kerlingar. Urðu þau heilli
kynslóð algjörlega óaðskiljanleg frá þessuni
persónuin og léku þau margoft síðar. Lárus
lék sjálfur Ovininn. Uppfærsla Lárusar
varð lífseig. Hún var tekin aftur til sýninga
þegar Leikfélaginu bauðst að fara í sínu
fyrstu leikferð út fyrir landsteinana 1948.
Var farið til Finnlands og í kjölfarið var
Gullna hliðið leikið um 35 sinnum í Iðnó.
Lárus setti upp Gullna hliðið í Þjóðleik-
húsinu 1951 og voru Brynjólfur og Arndís
enn í aðalhlutverkum. Þau léku enn aðal-
hlutverkin í afmælissýningunni árið 1955 er
24 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 18. DESEMBER 1999