Lesbók Morgunblaðsins

Ulloq
Ataaseq assigiiaat ilaat
Saqqummersitaq pingaarneq:

Lesbók Morgunblaðsins - 13.11.1999, Qupperneq 10

Lesbók Morgunblaðsins - 13.11.1999, Qupperneq 10
>uisa með foreldrum sínum og systkinum um 1930: Elien, Matthías, Loulsa, María og Matthías. LOUISA Út er komin bók um Louisu Matthíasdóttur þar sem sagt er frá ævi he nnai rog listferli í má li og myndum. Islenskir og erlenc iir listfræðingar rita um verk Louisu og Sigurður A. Magnússon ritar æviágrip . Hér er gripið niður í kafla þar sem sagt er frá ætt lista- konunnar, uppvaxtar- og námsárum hennarog birt brot úr umfjöllun Jeds Perls um verk hennar. Nesútgáfan gefur bókina út, Louisa er komin af sterkum stofnum í báðar ættir. Faðir hennar var Matt- hías Einarsson yfirlæknir, fæddur 7unda júní 1879, dáinn 15da nóvem- ber 1948. Matthías var sonur Einars Pálssonar sem fæddur var að Myrká í Hörgárdal 5ta mars 1846. Einar I gekk í Latínuskólann í Reykjavík, en sagði sig úr honum á þriðja vetri og gerðist um hríð skrifari hjá Kristjáni amtmanni Krist- jánssyni á Akureyri. í ágúst 1875 gekk Einar að eiga Maríu Kristínu Matthíasdóttur frá Holti í Reykjavík og var þá orðinn verslunar- maður hjá Gránufélaginu á Oddeyri. Þar starf- aði hann lengstaf ævinnar. Seint á árinu 1907 fluttist Einar til Fáskrúðsfjarðar og gerðist bókhaldari hjá 0rum og Wulff. Þar var versl- unarstjóri bróðursonur hans, Páll H. Gíslason, síðar kaupmaður í Reykjavík. Á Fáskrúðsfirði bjuggu þau hjón til vors 1912. Þá hugðist Einar hverfa aftur til Akureyrar, en áðuren hann kæmist þangað andaðist hann hjá Matthíasi syni sínum í Reykjavik þann 17da maí 1912. Banameinið var sykursýki sem hann þjáðist af síðustu æviárin. Einar var ágætur skrifari og lipurmenni í flestu sem hann tók sér fyrir hendur, þótti meðal annars afbragðsgóður leikari og fékkst nokkuð við að leika í sjónleik- um á Akureyri á yngri árum. Einar var sonur sálmaskáldsins séra Páls Jónssonar (1812—89) frá Hvítadal í Dölum, sem á ekki færri en sextán sálma í Sálmabókinni frá 1972, þeirra á meðal ‘Ó, Jesús bróðir besti’ og ‘Sigurhátíð sæl og blíð’. Páll útskrifaðist með miklu lofi frá Bessastaðaskóla árið 1837, varð þvínæst skrifari hjá Bjama Thorarensen á Möðruvöllum, en vígðist árið 1841 aðstoðar- prestur til Gamalíels Þorleifssonar á Myrká, fékk veitingu fyrir því brauði árið 1846 og hélt það til 1858. Það ár fékk hann Velli í Svarfaðar- dal og 20 árum síðar Viðvík í Skagafjarðar- sýslu. Lausn frá embætti fékk hann 1886 og andaðist í Viðvík þremur árum síðar. Séra Páli er svo lýst: „Hann var vandaður maður og vinsæll, gáfumaður og fróður, þrek- mikill og þéttur í lund, góður kennimaður og skáld gott.“ Sálmar eftir hann birtust bæði í sálmabókunum 1871 og 1886. Hann var einn sjö manna sem sátu í útgáfunefnd þeirrar seinni. Séra Páll var tvíkvæntur. Fyrri konan var Kristín Þorsteinsdóttir frá Laxámesi í Kjós. Böm þeirra vora Snorri verslunarstjóri á Siglufirði, Jón skipstjóri (drakknaði ókvænt- ur), Gísli bóndi á Grund í Svarfaðardal, Einar faðir Matthíasar læknis, Gamalíel sjómaður á Völlum (dó nýkvæntur), Grímur amtsskrifari á Akureyri (dó ókvæntur úr mislingum 1882) og Kristín kona Einars dannebrogsmanns Guð- mundssonar á Hraunum í Fljótum. Seinni kona séra Páls var Anna Sigríður Jónsdóttir Bergssonar úr Svarfaðardal, af ætt séra Magnúsar Einarssonar á Tjörn. Áttu þau níu böm, en af þeim komust einungis tvær dætur á fullorðinsár, Sólveig kona Þorláks bónda Jónssonar á Kirkjufeiju í Ölvesi og Ingi- björg. Móðir Matthíasar læknis, María Kristín Matthíasdóttir, fæddist í Landlyst í Vest- mannaeyjum 20asta desember 1852. Foreldrar hennar vora Matthías Markússon smiður (1809-88) og Sólveig dóttir séra Páls ‘skálda’, fyrsta íslenska Ijósmóðirin sem lærði erlendis. Ung að aldri fluttist María með foreldrum sín- um til Reykjavíkur þarsem þeir reistu sér hús og nefndu Holt. Bjuggu þau hjón þar æ síðan. Matthías er sagður hafa verið vöxtulegur mað- ur og fríður sýnum, en með stórar ‘smiðshend- ur’. Hægur var hann og fáskiptinn. Uppúr fermingu réðst María til vandalausra. Var hún um hríð hjá Randrup lyfsala og eins hjá Torfa Magnússyni. Á þeim árum kynntist hún fyrst mannsefni sínu, sem einsog fyrr segir var við nám í Latínuskólanum. María er sögð hafa verið atgerviskona hin mesta í sjón og raun, mikilhæf, stjómsöm, hagsýn og vönduð til orðs og æðis. Hún andaðist árið 1920 hjá Sól- veigu dóttur sinni á Akureyri þarsem hún hafði dvalist lungann úr ævinni. Böm þeirra Einars Pálssonar og Maríu Kristínar Matthíasdóttur vora Sólveig (1876- 1960), Matthías (dó ársgamall), Matthías lækn- ir (1879-1948), andvana fætt sveinbarn, Kristín (1882-1907), Snorri trésmiður í Winnipeg (1886-1966), Höskuldur (1887-1899), Hildi- gunnur (1889-1891), Hildigunnur (1891-1904) og Páll kaupmaður og sýsluskrifari á Akureyri (1893-1983). Hinn 7unda júní 1906 gekk Matthías Einars- son að eiga Ellen Ludvíku Matthíasdóttur Johannessen, fædd lOnda apríl 1883, dáin 29nda október 1964. Foreldrar hennar vora Matthías Johannessen kaupmaður í Reykjavík (1845-1900) og kona hans Helga Magnea Jóns- dóttir Norðfjörð (1862-1932). Matthías Johannessen var norskur að upp- rana, fæddur í Olav den kyrres gate í Björgvin og uppalinn í Knpsesmpget sem er elsta gata Björgvinjar. Foreldrar hans vora Johannes Mathiesen Askevold og Berta Simonsen, en faðir Johannesar var Matthias bóndi í Aske- vold, sem var einn af 37 bændum á stjómlaga- þinginu á Eiðsvelli í aprfl 1814, þarsem mættir voru 112 fulltrúar norsku þjóðarinnar til að semja Noregi stjómarskrá og lýsa yfir sjálf- stæði landsins. Eftir seinni heimsstyrjöld fór Haraldur son- ur Matthíasar til Björgvinjar í leit að ættfólki sínu, sem ekki hafði spurst til síðan 1935, en varð einskis vísari. Það var ekki fyrren Magn- ús Stefánsson söguprófessor í Björgvin tók sér fyrir hendur að kanna málið, að réttar upp- lýsingar komu í ljós. í húsinu í Knpsesmoget bjó frændi Matthíasar Johannessens kaup- manns, dóttursonur einkasystur hans sem dáið hafði af bamsföram. Hann hét Dagfinn Berle. Eftir fráfall hans afréðu borgaryfirvöld, senni- lega í samvinnu við norska þjóðminjasafnið, að varðveita það sem í húsinu var, vegna þess að öll efsta hæðin var undirlögð járnbrautartein- um með bæjum og sveitabýlum og brautar- stöðvum, allt búið til úr blikkdósum. Matthías skáld Johannessen segist sjaldan hafa augum leitt aðra eins hagleikssmíð, enda hafi verið ævintýri líkast að litast um á efstu hæðinni. I beinan karllegg var Helga Magnea komin af Magnúsi Bjömssyni, sýslumanni Snæfell- inga, sem lést í Stórabólu 1707. Foreldrar hennar vora Jón Magnússon Norðfjörð (1827- 1878), verslunarmaður í Reykjavík, og kona hans Vilhelmína Sophía Sigurðardóttir (f. 1832). Foreldrar Jóns voru Magnús Jónsson Norðfjörð (f. kringum 1800), beykir í Reykja- vík, og kona hans Helga Ingimundardóttir (f. kringum 1800). Foreldrar Magnúsar vora Jón Magnússon Norðfjörð (f. 1766), beykir á Reyð- arfirði, og kona hans Sigríður Jónsdóttir (f. um 1766). Foreldrar Jóns voru Magnús Einarsson (1734-1799), prestur að Gufudal og Kvenna- brekku, og kona hans Helga Oddsdóttir (um 1739-1791). Magnús missti hempuna árið 1796 og bjó á Stóra-Skógi eftir það. Foreldrar Magnúsar vora Einar Magnússon (1703-1779), sýslumaður á Bæ í Hrútafirði, og kona hans Elín Jónsdóttir (1699-1752). Einar lét af sýslu- mannsembætti árið 1757. Foreldrar Einars voru Magnús Bjömsson (1668-1707), lögsa- gnari í Strandasýslu frá 1691 og sýslumaður Snæfellssýslu frá 1696, og kona hans Þórunn Einarsdóttir (1675-1707). Foreldrar Magnús- ar vora Bjöm ‘gamli’ Jónsson (1615-1681), prestur á Hvanneyri, og kona hans Þórey Bjamadóttir (1642-1703). Matthías Einarsson og Ellen Johannessen eignuðust bömin Matthías (1907-1969), Maríu (1911-1975) og Louisu (f. 20asta febrúar 1917). Matthías var tvíkvæntur. Fyrri kona hans var Helga Kristín Helgadóttir Pjeturss (1909- 1944), og eignuðust þau tvo syni: Matthías (f. 1937) og Einar (f. 1942). Seinni kona Matthías- ar var Asgerður Einarsdóttir (1913-1997), og er þeirra sonur Haukur (f. 1948). María giftist Sverri Ragnars stórkaupmanni á Akureyri (f. 1906) og eignaðist með honum dætumar Ellen (f. 1933) og Rögnu (f. 1935). Louisa giftist árið 1944 bandaríska listmál- aranum Leland Bell (1922-1991). Dóttir þeirra er Temma Bell (f. 1945) listmálari og húsfreyja í Bandaríkjunum, sem gift er Ingimundi Kjar- val (f. 1950) búfræðingi og leirkerasmiði. Dæt- ur þeirra era Úlla (f. 1978), Melkorka (f. 1981), Nína Sóley (f. 1986) og Vala (f. 1991). Uppvöxtur og námsár Louisa fæddist í fallegu steinhúsi, Hverfis- götu 45, sem hýst hefur Söngskólann á undan- fömum áram. Þar var áður tómthúsbýli og nefndist Hlíð eða Amljótskot, en steinhúsið var reist árið 1914. Þar var lengi skrifstofa aðalræðismanns og síðar sendiráðs Noregs. Nokkru síðar seldi Matthías faðir hennar húsið og fluttist með fjölskylduna í Kirkjustræti 10. Kirkjustræti 10 hafði Kristján Ó. Þorgríms- son reist árið 1879 og opnað þar bókabúð, en hann var einskonar þúsundþjalasmiður í höf- uðstaðnum, verslaði líka með ofna og eldavélar, og rak „Skrifstofu almennings“ sem tók að sér málflutning „fyrir væga borgun“, innheimti skuldir og veitti aðstoð við bréfaskriftir. Kri- stján var bæjarfulltrúi og um skeið bæjargjald- keri aukþess sem hann var lengi sænskur ræð- ismaður. Kunnastur er Kristján fyrir hlutdeild sína í leiklistinni í höfuðstaðnum, þótti afburða- góður gamanleikari og kom fram í fjölmörgum sýningum Leikfélags Reykjavíkur. Seinni kona hans var Helga Magnea Jónsdóttir, ekkja Matthíasar Johannessens kaupmanns, sem um skeið rak verslun í Aðalstræti 12. Meðan Krist- ján bjó í Kirkjustræti 10 vora tvö herbergi hússins lögð undir Náttúrugripasafnið í nokk- ur ár, Á árunum 1913-14 var í húsinu skrifstofa borgarstjóra, sem þá var Páll Einarsson. Kristján féll frá árið 1915, en ekkja hans bjó í húsinu frammyfir 1930. Má gera ráð fyrir að mægðirnar við seinni konu Kristjáns hafi átt sinn þátt í að Matthías læknir fluttist um sinn í Kirkjustræti 10. Þar átti Louisa heima til sjö ára aldurs. Fjölskyldan bjó á efri hæðinni, en lækningastofan var á neðri hæð. „Kannski var lækningastofan líka uppi,“ segir Louisa, „því ég man að pabbi bað sjúklingana að vara sig á stiganum." Matthías var bæði yfirlæknir á Louisa í vinnustofu sinni t New York árið 1971. Morgunblaðið/Budd Grasker á bláum dúk, 1987, olía á striga. NÚTÍMAKONA Málverk Louisu Matthíasdóttur eru svo ósegjanlega og himin- hrópandi tær að furðu sætir. Hvort sem hún málar sjálfsmynd, uppstillingu eða landslag - allt þetta hefur hún ítrekað málað með glæsibrag til jafns við það besta sem listamenn á þessari öld hafa sýnt af sér - vinnur hún afdráttarlaust og með skýr- um áherslum og djörfum litum. Henni er lagið að draga upp svo tæra mynd af hversdagslegum fyrirbærum að áhorfandinn fellur í stafí. Fyrir Louisu er hin tæra sýn grundvallaratriði skynjunar; á henni er reist sú listsýn sem markar öll hennar verk. Málverk hennar einkennast af kyrrlátum en þó fjörmikl- um heiðarleika. Jafnvel þverstæðum þeirra og margræðni - óljósu samspili hlutanna í einhverri uppstillingu eða heimul- legu augnaráðinu sem listamaðurinn sendir okkur í sjálfs- mynd - er komið á framfæri undanbragðalaust. Málverkin sem hér um ræðir, sum þeirra á þriðja metra á hæð eða breidd, túlka þau undur og stórmerki sem sjónin færir okkur. Ekki einasta fjalla þau um það hve undarlegt það er að geta yfírleitt séð fólk, staði og hluti, heldur einnig um það hve und- arlegt það er að sjá liti og myndverk, og að sjá hvernig fólk, staðir og hlutir breytast í Iiti og myndverk á töfrum líkan hátt. Þegar ég hugsa um verk Louisu, er það fylling þeirra, hið óhjákvæmilega í samsetningu þeirra, sem fyrst kemur upp í hugann. Hér lít ég til innri hrynjandi blátónanna í borgar- myndinni Vesturgata frá 1980, til þess hvernig nokkrir gulir, rauðir og bleikir Iitflekkir eru notaðir eins og greinarmerki í setningu, til áréttingar stemmningunni sem dimmblámi mynd- arinnar felur í sér. Mér verður einnig hugsað til dirfskufullrar nálægðarinnar í ótalmörgum uppstillingum hennar, sem og til ýmissa millikafla í myndum hennar: til handfangs á brúnni könnu í Grasker á bláum dúk, sem máluð er af svo dularfullri nákvæmni að liún verður eins og lykillinn að leyndardómi uppstillingarinnar. Ekki má heldur horfa framlijá sjálfsmyndunum þar sem listakonan stendur teinrétt í fullri líkamsstærð. Eða innilega raunsæjum andlitsmyndunum sem hún málar af Temmu dótt- ur sinni á unglingsaldri. Hvað þá limgerðinu sem gæðir mynd- ir hennar frá Maine næstum klassískri/riðsæld. Ekki má gleyma landslagsmyndum hennar frá íslandi, ýmist með kind- um á víð og dreif eða litríkum húsakrflum sem klúka undir dramatískri himinhvelfmgu. Að margra áliti, þar á meðal ófárra bandarískra listamanna, er Louisa Matthíasdóttir meðal merkustu myndlistarmanna vorra tíma. Að mínu áliti eru málverk hennar afgerandi fram- lag til bandarískrar myndlistar eftir heimsstyrjöldina síðari. Landakotsspítala og rak eigin stofu. Á þessu skeiði vora leiksystur Louisu telp- urnar sem áttu heima uppá lofti í Baðhúsi Reykjavíkur, steinsteyptu bakhúsi með háu risi við Kirkjustræti 8b, og telpa sem átti heima í næsta húsi, Kirkjustræti 8a. Leiksvæðið var Austurvöllur og nálægar götur og garðar, og þótti Louisu hafa verið þröngt um sig og ónæð- issamt í innilokun og argaþrasi miðbæjarins borið saman við það sem í vændum var. Árið 1924 festi Matthías kaup á Héðinshöfða og lét gera húsið upp. Meðan beðið var eftir að verkinu lyki bjó fjölskyldan um eins árs skeið í Tjarnai-götunni. Þar var sjónhringurinn víðari austuryfir Tjömina og Vatnsmýrina allt til Öskjuhlíðar. Árið 1925 var síðan flutt í glæsileg húsa- kynnin við sundin blá þarsem fjölskyldan bjó til 1937. Matthías breytti nafni hússins í Höfða, og hefur sú nafngift haldist. Mörgum bæjarbúum þótti Höfði vera langt frá bænum, e'nda vora eiginleg bæjarmörk við Hringbrautina, sem seinna fékk heitið Snorra- braut, þó stöku hús stæðu innar við Laugaveg- inn. Sumir Reykvíkingar sögðu: „Ég hef aldrei komið að Höfða að vetrarlagi." Strætisvagnar voru ekki komnir til sögunnar, svo postulahest- arnir voru látnir duga, enda ekki nema hálf- tímagangur niðrí miðbæ. Þegar Matthías læknir og fjölskylda hans fluttust að Höfða var umhverfið allt annað en nú. Á báðar hendur voru stór stakkstæði, móar og víðáttumikil tún Rauðarár. Á björtum dög- um blasti við í vestri og norðri litskrúðugur fj allahringurinn: Snæfellsnesfj allgarður, Akrafjall, Skarðsheiði, Esja, Skálafell, Mosfell, Lágafell og Ulfarsfell, en á sundunum Ijómuðu óbyggð Örfirisey, Engey með reisulegu bónda- býli og Viðey með lítilli kirkju og stórbúi í Við- eyjarstofu. Handanvið sundin gnæfðu marglit og formfögur hamrabelti Esjunnai’, og blómleg sveitabýlin vora einsog djásn við rætur hvann- grænna fjallshlíða. Á hægri hönd þegar horft var útá sundin gat að líta Laugamestangann með hátimbruðum Holdsvefia-aspítalanum, stærstu byggingu í landinu. Á hólnum fyrir ofan hann trónaði stað- arlegt Laugamesbýlið og gnæfði yfir umhverf- ið, en nær blöstu við lágreistar byggingar fisk- verkunarstöðvanna á Innri- og Ytri-Kirkjusandi, umluktar víðáttumiklum stakkstæðum þarsem verkakonur í skærlitum svuntum iðjuðu daginn langan allt sumarið. Sunnanvið Kirkjusanda kúrði býlið Kirkjuból við Laugarnesveg og teygði iðjagræn túnin niðrað Fúlalæk og Fúlutjöm, en næst Höfða niðrivið ströndina reis fiskverkunarstöðin Defensor. Við Laugaveginn, rétt hjá afleggjaranum niðrað Höfða, var lítið bóndabýli, kennt við Gísla silfursmið. Gísli hafði kúabúskap í hjá- verkum og seldi mjólk til nágrannanna. Þaðan fékk fjölskyldan á Höfða mjólkina sína. I nánasta umhverfi Höfða vora engin börn, en innarlega á Laugavegi bjó skólabróðir Matthíasar, Þorkell Þorkelsson veðurfræðing- ur. Móðir Louisu hringdi í hann og spurði hvort þau hjónin ættu dætur á aldur við Louisu sem hún gæti leikið sér við. Þau reyndust eiga dótt- urina Sigríði sem var meiren fús til að eignast nýja leiksystur. Kom hún daglega að Höfða og þær stöllur léku sér endalaust saman. Vora það fyrst og fremst dúkkuleikir með dúkkuhúsum og öðru tilheyrandi. Daglangt undu þær við brúðumar sínar og umbúnað þeirra, en íyrir kom líka að þær lékju sér með leggi og kjálka. Dúkkuleikirnir voru samt einskonar tóm- stundaiðja, því Louisa varði ríflegum tíma til að teikna og mála. Myndlistaráráttan sagði snemma til sín og varð æ áleitnari. Fátt var telpunni hugleiknara en fá að vera í friði og láta hug og hendur framkalla á pappírnum það sem gripið hafði athygli hennar í umhverfinu eða orðið til í ímynduninni. Friðsældin á Höfða og óviðjafnanleg útsýnin vöktu henni bæði ánægju og sterka löngun til að tjá það sem inni- fyrir bjó og leitaði áþreifanlegi-a forma. Náfrænka Louisu, Unnur Bjarnadóttir (1910-1997), sem alin var upp á Akureyri, kom ekki til Reykjavíkur fyn-en árið 1925 og dvald- ist þá sumarlangt á heimili Matthíasar frænda síns. Þá var Louisa átta ára gömul. Unni var efst í huga hve hlédræg og hljóðlát Úlla litla var. Það fór aldrei neitt fyrir henni, enda var hún síteiknandi. Samt átti hún til saklausar glettur. Á heimilinu var litill og skemmtilegur hundur, en Unni var hreint ekki um slíkar skepnur gefið. Einhvem dag var hún rúmföst og Louisa kom inn til að vita hvernig henni liði. Alltíeinu fann Unnur að kominn var hundur undir sængina hjá henni og varð helduren ekki hverft við. Louisa hafði laumað honum þangað svo lítið bar á. Þótti þetta uppátæki telpunnar þeim mun fyndnara sem hún var að jafnaði svo stillt og dagfarspráð að hvorki datt af henni né draup. Unni var hugstætt hve góð og indæl Úlla litla var, og einstaklega falleg. Að sögn Unnar var Louisa að því leyti óvenjulegt barn, að hún bað aldrei um neitt. Móðir hennar sagði Unni, að einhverntáma hefði hún farið með þær systurnar, Maju og Úllu, uppí Borgarfjörð og gefið þeim hvorri fimm krónur. Maja var búin að eyða sínum fimm krónum sama dag, en þegar þær komu aftur til Reykjavíkur skilaði Úlla sínum fimm- kalli. „En þú átt hann,“ sagði móðir hennar. „Já, en hvað á ég að gera við hann?“ spurði Louisa. Kunnugir segja þær systur, Maríu og Lou- isu, hafa verið einkennilega sundurleitar. María var opinská, glaðlynd, fjörug, félagslynd og ræðin, en Louisa dul, rólynd, stillt, ómann- blendin og fámál. Matthíasi bróður þeirra svip- aði meir til Louisu, átti að vísu til góðlátlega stríðni, en var hægur og hlýr í viðmóti. Þær mæðgur Ellen og Louisa voru frá öndverðu ákaflega samrýndai-. Louisa var mikið mömmubarn meðan báðar lifðu. Heimilið á Höfða var glæsilegt menningar- heimili, enda var Ellen húsfreyja orðlögð fyrir listfengi og smekkvísi, hafði verið góður teikn- ari á yngri áram og var leikin í höndunum við hverskyns hannyrðir. Matthías var mikill áhugamaður um listir og keypti verk eftir ís- lenska málara. I sambandi við uppvöxt Louisu er vert að hafa í huga, að verk eftir erlenda listamenn voru svotil óþekkt á íslandi, nema kannski á einstaka grónu menningarheimili - ekkert listasafn, engir sýningarsalir, listaverkabækur fágætar - og hérlend myndlist var rétt að byrja að slíta barnsskónum. Matthías hafði samt keypt erlendar listaverkabækur sem Louisa fékk að fletta í bemsku, en ýmislegt bendir til að það sem fyrst og fremst mótaði hana á ung- um aldri hafi verið nakin og stórskorin náttúra landsins, skærir og fjölskráðugir litir umhverf- isins ásamt tærri og síbreytilegri birtu norður- hjarans. Þegar Louisa var komin á skólaaldur var hún send í Landakotsskóla við Túngötuna, meðþví ekki var neinn skóli í Austurbænum. Sex daga vikunnar fór hún fótgangandi til og frá skóla og þótti ekki í frásögur færandi. Að vísu var stundum hvasst og votviðrasamt, segir hún, en aldrei verulega kalt einsog víða erlend- is. „Ég man helst eftir mér í regnkápu og stíg- vélum,“ segir hún. Varla verður samt dregið í efa, að oftlega hafi þessar löngu göngur verið einmanalegar og jafnvel ónotalegar, en telpan var snemma einbeitt og hörð af sér, lét sér vel líka að arka endilangan Laugaveginn í öllum veðram, enda kom aldrei neitt fyrir á leiðinni sem henni þótti sérstaklega markvert. Af kennurum í Landakotsskóla varð henni minnisstæðust systir Klemensía eldri, sem féll frá meðan Louisa var í skólanum. Hún var dönsk og ákaflega barngóð. Sumar kennslu- stundir fóru fram á dönsku og þótti fullkom- lega eðlilegt, enda voru ýmsar kennslubækur á því máli. Louisa hélt á sínum tíma að þetta ætti bara við um Landakotsskóla, en frétti síðar hjá Unni frænku sinni að þegar hún var í skóla á Akureyri hefðu kennslubækur oft verið á dönsku. „Maður lærði dönsku einsog hún væri íslenska," segir Louisa. Af öðrum kennuram man hún best eftir syst- ur Delfínu og fröken Guðrúnu, sem ekki var nunna og hafði á hendi íslenskukennsluna. Meulenberg biskupi varð tíðfóralt í kennslu- stundir, vildi fylgjast með hvað börnin vora að læra og gera. Hann var líflegur maður og skemmtilegur, en börnin kynntust honum ekki að ráði. Ein af bekkjarsystrum Louisu var Lilla Guðmunds sem síðar gerðist nunna og tók sér nafnið Klemensía. I Landakotsskóla var lögð áhersla á að láta nemendur teikna og mála. Biskupinn var ein- lægt að koma og líta á ‘listaverkin’. Nunnumar í Landakoti vora hæstánægðar með frammi- stöðu Louisu. Þær fengu hana meiraðsegja til að segja hinum börnunum til. Ári eftir fullnaðarpróf sendi Matthías dóttur sína til Tryggva Magnússonar sem kenndi unglingum teikningu í einkatímum heima hjá sér. Vai' hún hjá honum tvo vetur. Tryggvi var afskiptalítill um verk Louisu, enda teiknaði hún og málaði samviskusamlega það sem fyrir hana var lagt. Einsog fyi-r segir var Louisa síteiknandi frá fyrsta fari og virðist hafa orðið fyrir sterkum áhrifum á mótunarárunum þegar fjölskyldan bjó á Höfða. Matthías bróðir hennar var kunn- ur hestamaður, en reiðlistin höfðaði aldrei veralega til hennar, enda fór hún sárasjaldan á hestbak. Seinnameir, þegar hún var orðin stálpuð, fór hún eittsinn með bróður sínum og konu hans í vikulangan reiðtúr uppá Mýrar og var orðin ögn skárri þegar heim kom, en hún varð aldrei jafndugleg og eldri systkinin tvö, Maja og Matti. Áfturámóti má vafalaust rekja hestamyndir hennar á seinni árum til minninga frá Höfðaár- unum. Henni hefur alla tíð fundist áratugurinn, þegar hún bjó á Höfða, hafa verið ævin öll, enda fer ekki milli mála að hún hefur æ síðan verið að ausa af óþrjótandi brunni bjartra bernskuminninga. Sjálf segir hún um Esju- mótífið í myndum sínum: „Það eru vitanlega ekki síst minningar frá Höfðaárunum. Eg horfði á Esjuna dagsdaglega í tíu ár, svo hún hlaut að festast í mér. Ég er enn að mála þessi mótíf: Esjuna, Skarðsheiðina, Akrafjallið og allt það.“ 1 O LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 13. NÓVEMBER 1999 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 13. NÓVEMBER 1999 1 1

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.