Lesbók Morgunblaðsins - 07.11.1998, Blaðsíða 7

upp í tímaröð, þannig að gesturinn gangi í
gegnum aldimar. En hvað um tæknina; vill
hann ganga langt í tæknibrögðum?
„Nei, alls ekki“, segir hann. „Ég hef séð
slíkt; brúður sem hreyfa sig og annað ámóta
og það vil ég ekki. Ég vil heldur ekki ganga
svo langt að sviðsetja atburði; setja til dæmis
upp sviðsmynd með vígi Snorra Sturlusonar
eða einhverju þvílíku. Þó ég sé leikmynda-
hönnuður, þá sé ég þetta ekki fyrir mér
þannig í Þjóðminjasafninu. Ljósmyndir má
hinsvegar nota meira en gert hefur verið. Við
gerðum það til dæmis á lýðveldissýningunni.
Tilgangurinn ætti að vera að skapa andrúm
liðinna alda án þess að fara út í miklar tilgát-
ur. Það er stundum hægt að nota hljóð til
áhrifaauka, til
dæmis tíðasöng
frá miðöldum í
tengslum við
kirkjuna. En
Þjóðminjasafnið
á ekki að vera
leikmyndasýn-
ing“;
„Ég skoðaði
sögusýningu í
Lillehammar í
Noregi sem Guð-
mundur Jónsson
arkitekt átti þátt
í“, segir Bjöm
ennfremur. „Þar
er rakin saga
Noregs frá ísöld
til okkar daga og
allt sagt með leikmyndum. Það er afskaplega
vel heppnað og áhrifamikið. En það er ekki
safn; ekki Þjóðminjasafn, heldur sögusýning.
Slíka sýningu mætti vel setja upp hér, en þá
gæti til dæmis Ferðamálaráð staðið að henni.“
Danska Þjóöminjasafnið
er fil fyrirmyndar
En hvernig á þessi öld okkar, sem brátt
heyrir til fortíðinni, að birtast á Þjóðminja-
safni? Hversu nærri samtímanum ættu fasta-
sýningar safnsins að ná? Bjöm kveðst ekki
viss um að þær ættu að ná nær samtímanum
en fram að lýðveldisstofnun 1944, enda teng-
ist stofnun safnsins þeim tímamótum, eða
jafnvel ekki
lengra en til
heimastjórnar-
innar 1904. Ann-
að verkefni, sem
bíður, segir hann
að sé Tæknim-
injasafn. Þar
yrði öllu því fyrir
komið sem
tækninni tilheyr-
ir, stóra stökki
íslendinga inn í
nútímann.
Safnið á ekki
eingöngu að
vera upplifunar-
sýning, segir
Bjöm, en samt
verður það að
vera skemmti-
legt. Það er
vandi að ganga
þannig frá sýn-
ingu að hún
verði ekki þuir og leiðinleg. En það eru til
fyrirmyndir, segir hann, og ein slík gæti
danska þjóðminjasafnið verið. Það hefur ný-
lega fengið andlitslyftingu; glerbyggingu j'fir
port sem fyrir var. Danir hafa leyst þetta vel.
Þarna er safnbúð, móttaka, veitingasala, fata-
geymsla og bamagæzla. I danska Þjóðminja-
safninu em bæði fastasýningar og lausar.
Sumar þær fóstu eru dálítið komnar til ára
sinna, en jafnt og þétt er verið að endumýja
þær. Danir eru smekklegir hönnuðir og þarna
fara vel saman munir, ljósmyndir, textaskýr-
ingar, kort og falleg framsetning. Athyglis-
vert er, segir Björn, hvernig farið er með
stóru eirlúðrana, sem fundust í mýmm og
hafa varðveizt vel. Þeir era sýndir í glerskáp,
en á bak við er stór, svarthvít ljósmynd af
mýrinni. Stóm rúnasteinamir sem þeir eiga,
standa í möl í yfirbyggðum garði. Birtan fell-
ur á þá þannig að letrið sjáist sem bezt og all-
ur texti er á glerplötum, en merkar framfarir
hafa orðið í allskonar upplýsingamiðlun, til
dæmis tölvum, merkiskjám, hljóðkerfum,
myndböndum o.s. frv.
„Mér finnst áhugaverðast það sem nú er að
gerast í söfnum í Noregi og í Englandi", segir
Björn. „Norðmenn hafa veitt vemlegum fjár-
munum til nýrra safna og sýninga og í
Englandi er lottóið látið fjármagna söfnin. Þar
er mikil uppsveifla í sýningagerð, til dæmis í
ljósatækni og leiðsögn. Menn geta, ef þeir
vilja, leitað sér viðbótar upplýsinga og sé gest-
urinn þreyttur getur hann tyllt sér niður í sér-
stök afdrep og skoðað sérefni á tölvuskjám.“
RÓÐUKROSS
frá Kaldaðarnesi.
Wmj&j
ÚR LJÓSMYNDASAFNI Þjóðminjasafnsins. Að ofan: Vopnafjörður um 1880. að neðan: Jarð-
arför Bernhöfts bakara í Reykjavík. Báðar myndirnar tók Sigfús Eymundsson.
AÐ GERA ÞJOÐAR-
SÖGUNA SÝNILEGA
SIGURJÓN JÓHANNSSON leilcmyndahönnuður er
áhugamaður um muni og menningu fyrri alda og
hefur fengizt við sýningahönnun. Hann setti á blað
nokkra punkta um breytingar sem hann sér fyrir sér
að gætu orðið í Þjóðminjasafninu.
ÞJÓÐMINJASAFN ætti
eftir mínum skilningi fyrst
og fremst að vera sögusafn
íslenskrar þjóðar, sögu bú-
setu í landinu, en hún yrði
gerð sýnileg með híbýlahátt-
um, verkmenningu, búskap-
arháttum, menningu og trú-
arbrögðum.
Sigurður málari, annar
tveggja fmmkvöðla og
stofnenda Þjóðminjasafns-
ins og fyrsti starfsmaður
þess, setti á svið lifandi
myndir, byggðar á köflum
úr Islendingasögunum í stað
þess að mála sögulegar
myndir, sem var ætlunar-
verk hans. Þessa gömlu hug-
mynd mætti taka upp og
framkvæma í dag með öllum þeim
tækninýjungum sem „visual commun-
ication" býr yfir.
Gera má siglingaafrek fornmanna á vík-
ingaöld sýnileg í heimsmynd þeirra tíma
og þar með landafundi á Norður-Atlants-
hafi: landnám á Vínlandi sem mistókst,
landnám á Grænlandi sem leið undir lok
og landnámið hér sem enn heldur velli.
Húsakostur er mjög sýni-
legur mælikvarði menningar
sem vitaskuld yrði gerður
með eftirlíkingum. Líkön af
Flóabardaga eða öðrum
stóratburðum lokaskeiðs
þjóðveldis gæti aukið mönn-
um skilning á merkilegri at-
burðarás.
Islenska þjóðveldið stóð
lengur en Bandaríki Norð-
ur-Ameríku hafa staðið í
dag. Kaþólska kirkjan stóð
hér í 500 ár og var ríki í rík-
inu. Hús Þjóðminjasafnsins
er byggt í einskonar stíl
basilíku sem er tilvitnun í
byggingarlag dómkirknanna
á Hólum og í Skálholti og
býður uppá eftirlíkingu. Nóg
á safnið af kirkjumunum til að prýða það
umhverfi. Leifar helgimynda frá Möðm-
felli eða Flatartungu mætti fella inn í stór-
brotna umgjörð dómsdags- eða postula-
mynda.
Þannig mætti lengi telja en höfuðmark-
miðið er að gera þjóðarsöguna sýnilega,
skiljanlega og áhugaverða. Góðir gripir og
fáséðir gera það trauðlega einir sér.
INGÓLFUR
STEINSSON
AÐ HUGSA
HEIM
Afhverju er það að hugsa heim
alltaf tengt sömu fjallshlíðinni
sem mætir heiðinni, aflíðandi
og fellur í stöllum
niður á skagann fram úr klettunum
þarsem við hlóðum virkin
og héldum til í sól og regni
langt fram á ágústkvöld
sem voru full af þessu hlýja húmi
sem hvergi er einsog þar?
Af hverju er heima alltaf þar
þó að ég hafí lifað af í átján löndum
og séð hálfan heiminn
og allan eftir kóngs dag
og kynnst svo mörgum
og týnt fíestum aftur?
Af hverju þar,
sem æskan glataðist
og ástin dó,
heimurinn hrundi;
- og baktalið,
og svo þetta kurteislega
afskiptaleysi
þegar maður er ekki lengur til?
Afhverju er það að hugsa heim
þessi tregi og söknuður
einsog heima sé þessi yndislegi
staður
sem maður hefur glatað
þarsem suðvestan golan hvíslar
í birkinu
og fjöllin hvolfast yfír
og ég stend í fjörunni
og læt hnúkaþeyinn baka mig
og mig dreymir hús
þarsem enginn býr lengur?
Höfundur er ritstjóri hjó
Nómsgagnastofnun.
SÓLVEIG K.
EINARSDÓTTIR
FRUM-
KVÆÐI
Hún raðaði rauðum laufum
á rykuga arinhilluna
lagaði súpu
Við glasaglaum liðinnar tíðar
gaspraði hann
um frumkvæði karla
að kærleiksmálum:
„Því taka ekki konur oftar
ögrandi frumkvæði?“
Ein þeirra kímdi kankvís
því kjarkinn
vantaði ekki
Brosandi blá kampavínsflaska
barmastór glös
bhk í auga
töfrandi tónar
tælandi klæði
tætast í burtu
Hún ók í hlað
hárauðum trylU
graskerjasúpan
rann ljúflega
niður
þóttist þá vita
að þar værí komin
frumkvæðakonan
Leikur að laufum
leikur
að bleikum laufum
Höfundurinn er rithöfundur og býr í Ástralíu.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 7. NÓVEMBER 1998 7