Lesbók Morgunblaðsins - 03.05.1997, Blaðsíða 17

Morgunblaðió/Þorkell
AÐSTANDENDUR Tunglskinseyjunnar: Stefán Baldursson, Sigurður Pálsson, Kristfn
Jóhannesdóttir, Loftur Erlingsson, Ingveldur G. Ólafsdóttir, Atli Heimir Sveinsson, Signý
Sæmundsdóttir og Guðmundur Emilsson.
Drottins, styrjöld, átök, pólitík.“
Á einum stað í verkinu er ákaflega falleg
Maríubæn. Hvers vegna þetta kristna minni?
„írarnir voru kristnir, til dæmis Paparnir og
Auður djúpúðga. Maríubænin er þar sem Auð-
ur og Unnur eru í sjávarháska, skip þeirra að
sökkva. Osjálfrátt syngja þær Maríu til dýrðar
og það gerist kraftaverk og þær lenda á þess-
ari eyju.“
En hvaðan kemur sagan?
„Þetta er hluti af hugmynd sem er fengin
úr Sólarskipinu eftir Jón Gunnar; þessi enda-
lausa ferð í gegnum lífið og dauðann og tím-
ann.“
Þegar óperan var sýnd í Peking, þótti Kín-
vetjum hún að vonum nýstárleg, þar sem flutn-
ingur á framúrstefnuverkum hefur ekki verið
leyfður áður þar í landi. En þú hefur sagt að
hún _sé líka nýstárleg fyrir okkur. Hvað áttu við?
„Ég reyndi í þessari óperu að gera nýjan
stíl, sem ég held að sé á margan hátt aðgengi-
legur. Tunglskinseyjan er nýstárleg fyrir alla
sem heyra hana í fyrsta sinn. Verkið er nýstár-
legt í uppbyggingu og formi.
í henni er til dæmis hljóðfæramillispil sem
er alveg eins mikilvægt og aríur söngvaranna.
Millispilið segir hluti sem aríurnar segja, en á
annan hátt. Þetta er sambland af leikhúsi og
kammertónleikum.
Kínvetjar sögðu að þetta minnti þá á sína
hefðbundnu kínversku óperu og það er kannski
áherslan á þetta tímalausa, sem er öllum sam-
eiginleg - og manneskjuna sjálfa. Það er eng-
in leikmynd í sýningunni, heldur mynda búning-
at', ljós og örsmáir leikmunir umgjörð hennar."
Þú talar um aríur söngvaranna. Þær eru
nokkuð ólíkar því sem við eigum að venjast,
því söngvaramir stökkva upp í háa tóna, renna
sér niður raddstigann og jafnvel beina leið í
talað mál.
„Það er mjög erfitt fyrir söngvara að syngja
þessa tónlist, hún er það ný af nálinni. En þau
Signý Sæmundsdóttir, Loftur Erlingsson og
Ingveldur G. Ólafsdóttir uxu við hvetja raun.
Frammistaða þeirra í Peking var í einu orði
sagt, frábær. Það er erfitt að læra þetta verk
utan að og finna tónlistinni túlkunarmáta, en
það leystu þau öll frábærlega af hendi. Þau
tóku miklum framförum með hveni æfingu og
ég held að allir sem tóku þátt í uppfærslunni
hafi unnið mikinn listasigur."
Hvers vegna var Tunglskinseyjan frumsýnd
í Kína?
„Það var einkum fyrir tilstilli sendiherra
okkar í Kína, Hjálmars W. Hannessonar, og
kínverskra menningaryfirvalda, sem veittu
þessu lið, auk þess sem menntamálaráðuneytið
hér veitti styrk til fararinnar. Ennfremur var
uppfærslan unnin í samvinnu við Þjóðleikhúsið
og drifíjöðrin í öllu var Guðmundur Emilsson,
hljómsveitarstjóri, sem hefur staðið með okkur
Sigurði Pálssyni í þessu frá upphafi. Hann
hefur verið eins konar veraldlegur fram-
KÍNVERSKl aðstoðarmenntamálaráðherr-
ann óskar tónskáldinu til hamingju eftir
frumsýningu á Tunglskinseyjunni í Peking.
kvæmdastjóri, ljósmóðir og fæðingarlæknir við
samningu verksins, auk þess sem hann stjórn-
aði tónlistinni mjög örugglega."
Veistu hvers vegna kínversk stjórnvöld, sem
ekki leyfa flutning á vestrænum nútímaverkum,
leyfðu flutning á Tunglskinseyjunni?
„Nei, ég hef ekki hugmynd um það. Atvinnu-
líf og verslun eru orðin mun fijálsari eri verið
hefur í Kína, en eftirlit með menningarlífi er
meira. En hver sem ástæðan er, tóku þeir
mjög vel á móti okkur. Kannski eru menn eitt-
hvað að prófa sig áfram.“
En þótt Tunglskinseyjan hafi verið frumsýnd
í óperuformi í Kína, hafði hún heyrst áður á
erlendri grund, nánar tiltekið í Þýskalandi.
„Við fluttum hana í konsertuppfærslu í Biel-
feld, Köln og Bonn fyrir tveimur árum,“ segir
Atli, „en það var styttri gerð. . .“ Ég get eigin-
lega aldrei hætt að breyta verkunum mínum.
Það verður að taka þau frá mér.“
Umgjörð sýningarínnar er mjög einföld; fal-
legir búningar, einföld lýsing og uppsetning
Kristínar Jóhannesdóttur er ákaflega stílhrein
og einföld. „Uppsetningin er miðuð við mikla
einbeitingu á persónurnar og verkið sjálft,"
segir Atli og bætir síðan við; „Það er kannski
einmitt það sem er svo líkt með kínversku
óperunni og gríska harmleiknum.
Það er svo gott að vinna með Kristínu og
Sigurði Pálssyni, því við þurftum svo lítið að
tala saman._ Við þurftum rétt að hittast yfir
kaffíbolla. Á meðan við Sigurður vorum að
semja verkið töluðum við lítið saman. Hann
skrifaði textann og ég gerði mjög litlar athuga-
semdir við hann. Sömuleiðis gerði hann litlar,
eða engar, athugasemdir við tónlistina. Það
voru engin fundahöld.
Mér líkar vel að vinna með svona fólki. Við
hugsum eiginlega eins. Textinn er laus við
útúrdúra; það er komið beint að efninu á fal-
legu máli. Við Kristín töluðum saman í upp-
hafi um hvers konar sýning þetta ætti að vera
og svo vann hún samkvæmt því.“
Eitt af því sem gerir Tunglskinseyjuna að
óvenjulegri óperu, er kyrrðin sem í henni felst.
Þrátt fyrir átök og styrjaldir, veðurham og
aðrar ógnir, eru kaflar sem gera kröfur til
ýtrustu einbeitingar. Þeir nálgast það að vera
hugleiðslutónlist.
„Já, þetta er svolítið eins og hugleiðsla. Allt
skraut sem á heima í hinni hefðbundnu óperu
er tekið í burtu; kór, hljómsveit, þrumur og
eldingar. Öll áherslan er á söngvara og það
gerir mjög miklar kröfur til áhorfenda. Það er
ekki hægt að hlusta á verkið með öðru eyr-
anu, eða njóta þess með öðru auganu. Menn
þurfa að hafa augun opin og meðtaka það sem
er að gerast á sviðinu. En þessi ópera er mjög
aðgengileg, vegna þess að allt sem sést og
heyrist er mjög skýrt.
Það er verið að segja mjög fallega og ein-
falda sögu, um leið og verið er að bjóða fólki
að setja sig í spor þess fólks sem verkið ijallar
um. Kannski er er þetta líkt því að koma á
stað sem maður hefur ekki komið á áður og
þarf að nota öll skilningarvit til að átta sig á
því umhverfi."
Hvernig fannst þér að koma til Kína?
„Það var auðvitað alveg frábært; mikið ævin-
týri. Að sjá þessa gömlu þjóð og nútímann
blandast þarna. Það var líka mikið ævintýri
að finna viðbrögð þessa fólks. Þetta var mikil
spenna, því það var ekki auðvelt að koma öllu
heim og saman. í leikhúsinu er talað um hvort ‘-v
frumsýning heppnist eða ekki. Þessi frumsýn-
ing heppnaðist mjög vel.
Signý Sæmundsdóttir hefur stórt hlutverk í
Tunglskinseyjunni. Hún syngur meira en hin
tvö til satnans. Hún er á blómaskeiði ferils síns
og það er dálítið merkilegt að fylgjast með
henni þessa dagana. Hún er að syngja Kátu
ekkjuna og leikur sér að því að fara á milli
þessara gerólíku verka. Loftur Erlingsson er
ungur en mjög þroskaður og öruggur söngv-
ari. Það kæmi mér ekki á óvart, þótt hann
ætti eftir að ná langt. Hann hefur raddfegurð
og góða menntun og á alla möguleika sem
söngvari. Ingveldur G. Ólafsdóttir er með
minnsta hlutverkið en hrærði mig mjög mikið,
sérstaklega í atriðinu þar sem konurnar eru
komnar til íslands og þernan er að deyja. Það
var gert af miklu næmi og innileik.
Svo fannst mér mjög gaman að hafa Sigurð
Pálsson sem sögumann, vegna þess að skáld
lesa oft ljóð sín svo vel sjálf. Sem sögumaður
er hann að segja frá, útskýra og gera athuga-
semdir við sitt eigið verk og það kom mér eigin-
lega á óvart hvað Sigurður er góður leikari.
En þarna myndaðist mjög góður hópur -
sem er nauðsynlegt, þegar verið er að takast
á við nýstárlega hluti og ferðast með þá yflr
í framandi menningarumhverfi og tungumál."
Og það er óhætt að segja að hópurinn hafí
lagt sig fram um að þessi kynning á menningu
okkar litlu þjóðar yrði okkur til sóma í því stóra
landi sem Kína er. Það var unnið frá morgni '
til kvölds dagana fyrir frumsýningu, æft af
kappi og farið aftur og aftur í gegnum smáatr-
iði til að fínpússa hvetja hreyfingu, hvern tón.
Og nú gefst okkur íslendingum tækifæri til
að heyra þessa nýju óperu, áður en hún heldur
til fleiri hafna, handan við önnur höf.
„Stundum þykir mér höfundar vera að
skrifa niður til krakkanna," segir Þorgrím-
ur, „en slíkt kemur niður á höfundunum
sjálfum því að krakkarnir sjá í gegnum þá.“
- Hvað þarf góð barnabók að hafa til
að bera?
„Ég hef löngum svarað því þannig að hún
þurfi umfram allt að vera skemmtileg," seg-
ir Illugi, „börn missa strax áhugann ef bók-
in er ekki skemmtileg. Bókin þarf að vekja
áhuga og halda honum. Börn falla ekki fyr-
ir einhverri pennasnilld, ef sagan er ekki
skemmtileg þá leggja þau bókina frá sér.“
„Einu sinni heyrði ég þekktan bandarísk-
an barnabókafræðing segja að það yrði að
vera von í barnabókum,“ segir Þorgrímur,
„og ég get alveg tekið undir það. Oft er
líka talað um að barnabækur þurfi að hafa
boðskap en að mínu mati má ekki reyna
að prenta neitt inn í börnin; mér þykir best
að reyna að vekja spurningar með sögunni
sem börnin þurfa sjálf að leita svaranna
við, fela boðskapinn í rás sögunnar án þess
að orða hann beint við lesandann. Annars
held ég að bók þurfi fyrst og fremst að
vekja efnislega forvitni hjá krökkunum í
upphafi svo þau vilji lesa áfram.“
Sá hópur sem þyrfti
aó sinna sem best
Þremenningarnir eru allir sammála um
að það þurfi að efla íslenska barnabókaút-
gáfu. „Það er öfugsnúið," segir Árni að lok-
um, „að það skuli vera jafn erfitt og raun
ber vitni um að gefa út barnabækur en
börnin eru einmitt sá hópur sem þyrfti að
sinna sem best. Barnabækur krefjast fleiri
lita og meira myndefnis en aðrar bækur og
eru því dýrari í vinnslu en aðrar bækur.
Höfundar bera auk þess lítið úr býtum og
útgefendur einnig en um leið skattleggur
ríkið þessa útgáfu. Þetta er ekki í lagi og
þyrfti að skoða betur.“
Morgunblaðið/Ásdís
SIGRÍÐUR Ásgeirsdóttir myndlistarmaður.
LJÓÐALESTUR í
STÖÐLAKOTI
INGIBJÖRG Haraldsdóttir skáld mun á
morgun, sunnudag, lesa ljóðin sem mynda
kjarnann í níu af verkunum á sýningu Sigríð-
ar Ásgeirsdóttur í Stöðlakoti sem lýkur á
morgun. Lesturinn hefst kl. 16.00 en hann
er endurtekinn frá opnun sýningarinnar.
Verkin á sýningunni eru þrívíðar teikning-
ar sem eiga sér rætur í vangaveltum um tján-
ingu og skilning, óljós skil orðs og myndar,
að því er fram kemur í máli Sigríðar. „Ólæs
maður skynjar skrifaðan texta sem ákveðið
form án þeirrar merkingar sem læs maður
skilur; á sama hátt skynjar maður sem ólæs
er á blindraletur texta á því letri sem ákveð-
ið form en ekki sem skrifaðan texta.“
Arnþór Helgason hjá Blindrabókasafninu
sá um prentun verkanna á blindraletri.
VORTÓNLEIKAR
í GRAFARVOGI
ÞRENNIR vortónleikar á vegum Tónlistar-
skólans í Grafai-vogi verða haldnir í Grafar-
vogskirkju í dag, laugardag.
Tónleikar yngri deildar skólans verða kl.
10 en kl. 11 fyrir eldri deild. Tónleikar nem-
enda sem eru lengra komnir verða kl. 14.
FJÓRIR KÓRAR
SYNGJA í 10 TÍMA
FJÓRIR skólakórar í Kársnesskóla í Kópa-
vogi syngja á maraþontónleikum í Félags-
heimili Kópavogs í dag. Sungið verður frá 9
að morgni til 19 að kvöldi og markmiðið er
að safna í ferðasjóð fyrir Stórakór Kársness.
Stjórnandi kóranna er Þórunn Björnsdóttir.
VORTÓNLEIKAR
TÓNSKÓLA
SIGURSVEINS
VORTÓNLEIKAR almennrar deildar Tón-
skóla Sigursveins D. Kristinssonar verða
laugardaginn 3. maí kl. 14 í Hraunbergi 2
og kl. 17 í Listasafni Siguijóns Ólafssonar.
SAMKÓR SEL-
FOSS SYNGUR í
SELFOSSKIRKJU
SAMKÓR Selfoss heldur sína árlegu vortón-
leika í Selfosskirkju í dag, sunnudag, kl.
20.30. Flutt verða hefðbundin kórlög og
dægurlög. Stjórnandi kórsins er Jón Kristinn
Cortes, undirleikari Þórlaug Bjarnadóttir.
Morgunblaðið/Þorkell
DANSAÐ í Kátu ekkjunni.
Káta ekkjan
kveður
NÚ fer hver að verða síðastur til að
heimsækja gleðifellurnar á Maxím í Is-
lensku óperunni. í kvöld hefur Óperan
auglýst allra síðustu sýningu á gaman-
óperettunni Kátu ekkjunni eftir Lehár.
Sýningar hafa nú staðið yfir frá febrú-
arbyrjun og hafa aðsókn og undirtektir
verið góðar, segir í tilkynningu.
Með hclst.u hlutverk í óperettunni
fara Signý Sæmundsdóttir, Garðar Cor-
tex, Marta Halldórsdóttir, Þorgeir
Andrésson, Sigurður Björnsson og Jón
Þorsteinsson. Auk þeirra koma fram
margir söngvarar og leikarar í smærri
hlutverkum, m.a. Magnús Jónsson,
Kristinn Hallsson, Sieglinde Kahmann
og Arni Tryggvason.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 3. MAÍ 1997 1 7