Lesbók Morgunblaðsins - 21.12.1992, Síða 27

Lesbók Morgunblaðsins - 21.12.1992, Síða 27
ES^ i W' 'e 'JWF* mfsik 'aStSassr- næm^F': , i Kristur flytur krosstréð. hátt sem vettvang fyrir mannlega athöfn og einstaklinginn sem geranda og mótandi afl í sögunni í anda húmanismans og ólíkt því sem tíðkaðist meðal skólaspekinga mið- alda sem litu á manninn sem verkfæri fyr- ir vilja Guðs. 12 Brera-Madonnumyndin með helgum mönnum og hertoganum af Urbino kijúpandi í herklæðum er talin eina af síðustu myndum Pieros og jafnframt hans andlega testamenti. Hér kemur glögglega fram sú athygli fyrir smáatr- iðum sem varð áberandi í myndum Pie- ros á síðari hluta starfsferils hans sem málara og hefur verið rakin til flæm- skra raunsæisáhrifa. Piero tínir sér þó aldrei í smáatriðunum eins og flæmsku málararnir gerðu stundum, heldur þjón- ar hvert smáatriði hinni kristaltæru heildarsýn. Hér notar hann ljós og skugga til þess að fylla rýmið af lofti sem við getum næstum andað að okkur. Ljósið leikur um hina helgu menn og engla sem umlykja Guðsmóðurina með bamið, og fyrir framan krýpur hertog- inn af Urbino í öllum herklæðum. Hörpuskelin í hvelfingunni er gamalt tákn Venusar og hreinleikans og heil- agrar meyjar og eggið sem hangir niður úr skelinni er eins og hið fullkomna form sem jafnframt er endurtekning á höfuðformi Guðsmóðurinnar og efnis- kennd endurtekning á því holrými lofts- ins sem fyllir hvelfinguna; ljósið, loftið, efnið og formin í hinu smáa sem hinu stóra mynda eina órofa heild og órofa rökrænt samræmi þar sem ekkert er hulið sjónum augans og skilningi rök- hugsunarinnar. Þegar Piero hafði lokið þessari mynd dapraðist honum sjón og hann tók að leggja stund á stærðfræði í heimabæ sínum. Hann skrifaði ritgerð um það hvernig ætti að mála fjarvíddina og aðra „um margflötungana fimm“. Hann lokaði sig síðan inni við stærðfræðiiðk- anir eftir því sem blindan ágerðist. Ungur drengur fékk það hlutverk að leiða blinda meistarann á milli húsa í Sansepolcro. Seinna kaus þessi piltUF sér það starf að smíða ljósker fyrir sam- borgara sína. Kannski vildi hann breiða út það þós sem meistarinn hafði kveikt í fjarvíddarglugga sínum til þess að lýsa upp heim okkar eftirkomendanna. Heimildir: Giulio Carlo Argan: Storia dell’arte italiana, Flórens 1988. Erwin Panofsky: Die Perspektive als „symbolische Form“, Leibzig- Berlin 1927. Emst H. Gombrich: Reflections on the history of art: views and reviews, Oxford 1987. Carlo Ginzburg: Indagini su Piero, Torino 1982. Elenora Baiati: Piero della Francesca, Milano 1991. Þorsteinn Vilhjáltnsson: Heimsmynd á hverfanda hveli l-II, Reykjavik 1986. La nuova enciclopedia dell’arte, 1986. Höfundur er myndlistarmaður og hefur oft verið á Itaiíu, m.a. við fararstjórn. STEINGERÐUR GUÐMUNDSDÓTTIR Gránunnan (Ballaða) nunnan hrein? við klausturboga kertanna Við klaustur hliðið Þagnarnunna? fjöld — er kyrrt Nei — það er til kapellu og rótt frá! er gengið hann kemur þar Þarna kemur hún með Ijós einn nunnan þetta á jólanótt. grá. kvöld. í klukkustrenginn Hann skyggni Fasprúðar hann kippir á húfu nunnur þétt skekur í fylking það kveður við niður hljótt ómur og skuggarómi um fannbreiðu og fótspor um gisting sér hún létt biður. tifa á mjúkri Hún lýtur höfði ótt. snæþaktri og lykil Logarnir mjórrí velur blakta ei slóð af látúnshríng — í blænum um myrkan / hönd sér ■ kyrra — klausturgarð felur. berst henni líða að vitum hljóð. Þá feti nær reykelsi Er nunnan hún fæti °g gráklædd stígur mirra. hann nálgast hann fölnar snöggt - ótt á grúfu - - - við nálægð hennar ei verður hnígur. Þá næturþögnina rótt Hún opnar nauðsárt næturgesti hliðið. rýfur er norpinn Ekkert nístandi stendur fát. kvein. í nöpru frosti Að komumanni Til blæjunnar með særðar snýr með þrífur hendur. gát. fálmandi höndum Hann grípur Leggur eyra fáráð þunglega við liðið nunna. um gríndur hjarta „Faðir — svalar lyftir húfu vægðu þeim á gömlu hliði sér ennið sem unna.“ við bjarta. í andrá Drottin Augun brostin talar. ekki brýtur hún Um hijúfa vanga hrynja þekkir hin unga eið sinn og heit. tár — nunna. / hilling birtast Dauðinn Enginn liðin blekkir. um samvisku hennar ár: Hún signir veit — Hjá Jesúbarninu blíðlega því v' jötu sveininn flóttamanns við prúða heitmeyjan í jólaboðskap sveipar um hann fellur hann þáði stakkinn nár fríð lúða. á frostrósir sem ungur drengur. jarðar Nú eltur - - - með luktar smáður brár. einn Læðast ■ á flótta að henni — — — af sulti leyndar þjáður. kenndir? Er síðar Hjá líki — þá jólanótt — Er klaustursystirín hún grætur. saman krjúpa kemur Þögul systur nær sendir °g hann kennir sviða — heita bæn lík hennar það er hans um Mæjunni mær! himinfrið: hjúpa — Hann brosið „Heilög María — sjálfkrafa dylur veit oss klaustursins sú bjarta gríð. “ klukkur snót gjalla í blíðri minning Loks hraðar hún sem kalli vó öllu för til brúðkaups mót. yfir hjarnið veröld Mun hún yrða á bleikt alla! sinn mæta hjálpar svein? að leita Má hún — sér lýsa getur hún — veikt Höfundur er leikkona í Reykjavík. LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 21. DESEMBER 1992 27

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.