Lesbók Morgunblaðsins - 31.08.1991, Blaðsíða 8

París er þó einn-
ar messu virði
ein er borg borga. Þessi París. Man ég þig
París minnar æsku vagga, orti ættskyldur
maður mér, Þingeyingurinn Kristján fjalla-
skáld, sem aldrei fór frá íslandi, og þótt hann
yrði ástsæll með þjóð sinni og gæfi henni dýr-
Þú ert aftur kominn til
þessarar borgar sem
kenndi þér svo margt, þar
sem ofgnóttin ógnar í
andlegum færum. Og þú
verður að læra tækni til
að koma því heim og
saman sem þér má nýtast
til að búa til skáldskap,
list handa þinni þjóð.
Rauða skeggið þitt er
orðið hvítt. Þú gengur
um sama svið, sömu
götur og enn býður
borgin þér hvarvetna
sjónaratlæti, áfengar
hugvekjur.
EftirTHOR
VILH J ÁLMSSON
ar gjafir, þá fór hann aldrei frá íslandi og
ærnar gáfur hans rættust aldrei að fullu;
og dó að lokum í eymd og vesöld af
brennivíni og sorg. Var þó lagið að gleðja
aðra eins og sagan sýnir af brúðkaupsveisl-
unni þar nyrða á hans slóðum í Norður-Þing-
eyjarsýslu ekki alllangt frá Dettifossi, sem
h ann ávarpaði í samnefndu Ijóði sem lýkur
svo:
Meðan sveit með sorgarhljóði
syngur döpur af annarra ná
í jórmunelfdum íturmóði
yfir mér skaltu hlæja þá.
Friðrik Guðmundsson sem flæmdist eins
og fleiri til Vesturheims þar sem allsnægt-
imar áttu að bíða þeirra sem hungrið var
að drepa á íslandi, hann segir í minningum
sínum frá því þegar boðsgestirnir biðu heima
á bænum, og ekki komu brúðhjónin, og
hvað getur dvalið brúðhjónin, og menn gerð-
ust fáir og áhyggjufullir, þá gengur þung-
lynda skáldið inn í hópinn með brostnar
vonir duldar í djúpu geði, og tók að skemmta
fólkinu og hafði ofan af því með slíkum til-
þrifum að stundin leið svo hratt þar til allt
í einu sást til brúðhjónanna sem komu svo
ríðandi inn í Ijómann og gleðina sem skáld-
ið hafði vakið, en hann reikaði einn niður
eftir túninu.
Man ég þig París minnar æsku vagga.
Þetta syngur í hug manns á löngum göngum
um þessa borg sem mér er engri lík. Það
er nú alllangt síðan heldur ungur maður
kom frá íslandi og stóð á öndinni því allstað-
ar bar eitthvað að augum og eyrum, hvar-
vetna var eitthvað svo stórt og mikið og
honum ofviða að ná tökum á og skilja, og
draumurinn vakti og þrá að ná svo miklum
feng að hann gæti borið þeim og fært sinni
þjóð en þú kemur engum erindum fram
nema þú öðlist tækni. Eg vona að sú tíska
sé fokin burt þegar það kom upp meðal
sumra sem kölluðu sig listamenn að það
væri eiginlega best að vita sem minnst,
læra ekkert til þess að haldast óspilltir,
hætta ekki á að verða fyrir áhrifum af neinu
stóru. Á ég að þora að segja að þá sé mest
hættan á að drukkna eða kafna í sínum
eigin skít? Jæja, tölum ekki um það.
Þú ert aftur kominn til þessarar borgar
sem kenndi þér svo margt, þar sem ofgnótt-
in ógnar í andlegum færum. Og þú verður
að læra tækni til að koma því heim og sam-
an sem þér má nýtast til að búa til skáld-
skap, list handa þinni þjóð. Rauða skeggið
þitt er orðið hvítt. Þú gengur um sama svið,
sömu götur og enn býður borgin þér hvar-
vetna sjónaratlæti, áfengar hugvekjur. Ég
ætla ekki að tala um söfnin nú, ekki um
leikhúsin nú, ekki um hljómleikana, allt
þetta sem býðst alla daga.
Enn rennur Signa söm sem fyrr nema
hún hefur breytt um lit, hún er orðin svo
menguð en fögur sem fyrr. Á kvöldin sigla
glyslýstir prammar með japanska ferða-
menn í torfum sem allir taka myndir á sömu
stöðum af því sama, þýska karla og kerling-
ar í flóandi holdum sem þegja allir meðan
leiðsögumaðurinn flytur þeim staðlaðan
fróðleik og staðlaða fyndni og hlæja allir í
senn, og hugsa sér að gott væri að hafa
eina krús af öli og Mutters Bratwurst. Og
þú heyrir í gjallarhorninu en þú reikar hugsi
yfír brúna og hafðir stansað til að hlusta á
manninn sem stóð hinum megin á brúnni
einn og flestir gengu framhjá, og hann var
að spila Bach á flautuna sína. Og sjálfur
stendur þú hinum megin og þykist vera að
horfa í öndverða átt og þiggur tónlistina frá
þessum manni sem stendur með flautuna
sína hinum megin á brúnni. Þar til þú ert
sviptur leynd 'þinni af skæru ljósinu frá
bátnum þar sem byrðingurinn er skarðaður
flennibirtunni sem virðist hörð í mýkt
kveldsins. Og hvell rödd ristir sundur töfr-
ana sem þér höfðu áskotnast og þú leggur
á flótta.
En bjarminn frá þessum bátum hann er
annar þegar hann kemur á vegginn sem
þú sérð út um gluggann þinn í íslensku
vinnustofunni kenndri við Kjarval sem
kenndi okkur að sjá landið okkar. Þá kemur
bjarminn frá bátnum sem fer um Signu

Útivistarsvæði nærri Forum.
fyrir neðan og hinum megin við vegginn.
Og þú snýrð baki við Signu í þessari stóru
stofu þinni þar sem þér leyfíst að vera gest-
ur um sinn í Kstaborginni Cité des Arts.
í þessum stóru byggingum er urmull af
samskonar íbúðum og fólk frá öllum þjóðum
heims, hver að starfa að sinni list. Allar
stundir berast tónarnir frá þeim sem eru
að æfa sig eða semja tónverk. Og í minni
stofu stendur ennþá píanóið frá því hér
voru vinir mínir Atli Heimir og Ingibjörg
kona hans. íslendingum veitast tveir mánuð-
ir hveijum í senn. Aðrar þjóðir eiga margar
vinnustofur eins og Norðmennirnir sem fá
heilt ár hver, eins og Kjell Pahr Iversen frá
Noregi sem oft kom mér á óvart og varð
mikill vinur minn. Skarpgáfaður og
víðmenntaður maður sem bjó tveim hæðum
fýrir ofan mig; og málar myndir sem leita
hátt og rista djúpt, hnitmiðaðar í byggingu
og búa yfír litglaðri og bjartri dul. Þessi
maður hefur þekkt mikið myrkur, og notar
styrk sinn og gáfur til að reyna að skapa
birtu. Hann gælir ekki við myrkrið sem
hann þekkir en neytir þess sem hann á til
þess að láta ljós flæða yfír okkur. í því sem
hann er að mála um þessar mundir ríkir
guli liturinn, og aðrir litir eru sveigðir til
að hlýða honum með fjölbreyttri hrynjandi
sem er tamin í innri baráttu ög átökum við
frumöfl. Þetta er hlýr maður og furðu vel
heima á alþjóðlega vísu í bókmenntum og
menningu. Sem ekki verður sagý að ein-
í Luxemburgargarðinum.
Lengst til vinstri: Höfundur
minnir á Flaubert og Madame
Bovary. í miðju: Við styttu af
skáldkonunni George Sand og
til hægri: Hugsað til Baudela-
ire.
8