Lesbók Morgunblaðsins - 17.01.1987, Blaðsíða 9

lantia.
Washington: Mynd á sýningu Elmers Bischoffs, sem kominn er í afstraktið aftur
eftir þijá áratugi.
andi þróunar, en án nokkurrar kúvendingar.
Einkum og sér í lagi er mér minniss„ætt
verk hans úr mörgum lögum af plexigleri
á High listasafninu í Atlanta. Glerið skarað-
ist misjafnlega og á hverja plötu hefur hann
ýmist teiknað eða silkiprentað, svo heildin
varð stórfengleg.
Svo er að sjá, að gömlu poppararnir séu
annars einir manna við gamla heygarðs-
hornið, enda leyfir markaðurinn þeim
ugglaust ekki að skipta um stíl. Nýleg verk
þeirra voru sumstaðar til sölu á galleríum
fyrir svimandi upphæðir og munurinn var
sá helztur að sumt, þar á meðal teikni-
myndafígúrur og pensilstrokur Roi Licht-
enstein höfðu verið skornar með leisigeisla
í málm og voru nú seldar sem skúlptúr.
Wesselman, sem þekktur er fyrir nektar-
myndir sínar: The Great American Nude,
hefur á sama hátt gripið til þess að útfæra
þetta efni í málm.
Ofurseldir Valdi
Galleríanna
Það var fróðl :gt að ræða við bandaríska
myndlistarmenn og heyra um aðstöðuna,
sem þeim er búin. Að sjálfsögðu kom ekki
á óvart að heyra, að þeir eru yfirleitt svo
að segja ofursejdir kaupahéðnunum, sem
reka galleríin. Án þeirra milligöngu fæst
enginn markaður. Menn sem búnir eru að
koma ár sinni þokkalega fyrir borð, eru
gjarnan á samningi við eitt gallerí í New
York og kannski tvö eða þijú í öðrum borg-
um. Ég ræddi m.a. um þetta við Phyllis
Bramson, fertuga konu, sem orðin er vel
þekktur málari í Chicago og þekkir listalífíð
þar mjög vel.
Hún kvaðst vera á samningi við þekkt
Chicago: Dansinn, 1985, eftir Phyllis Bramson. Sjá nánar um hana í grein.
gallerí þar í borginni og tæki það í sinn
hlut 60% af söluandvirði. Það virðist ærin
nauðung að verða að undirgangast slíkt og
hún sagði nánast enga möguleika að kom-
ast þar framhjá. Svo strangir eru þeir
kaupahéðnar, að þeir banna alveg, að mál-
ari tali við hugsanlegan viðskiptavin. Hringi
einhver slíkur í málarann, ber honum um-
svifalaust að vísa á umboðsmann sinn. Bjóði
viðskiptavinur málaranum út í hádegisverð,
er bannað að þiggja slíkt boð, nema umboðs-
maðurinn komi með eða þá einhver frá
galleríinu. Sumir hafa reynt að selja í laumi,
en í því felst veruleg áhætta. Komist gall-
eríið að því, er Iistamaðurinn útskúfaður
þaðan og jafnvel settur á svartan lista, svo
erfitt gæti orðið fyrir hann að finna sér
annan umboðsmann, nema þá í annarri
borg. En listamenn geta flutt sig til milli
gallería; það telst ekki saknæmt.
Sú óheillaþróun hefur átt sér stað í sum-
um stórborgum, til dæmis í Chicago, í
Atlanta og Houston, að galleríin hafa orðið
að flæmast í burtu úr miðborgunum, vegna
þess að þau réðu ekki við sífellt hækkandi
húsaleigu. í þessum borgum eru þau veru-
lega útúr og vandfundin, sem varla er
örvandi fyrir viðskiptin. Hvergi hafði ég
spumir af því að til væru sýningarsalir á
borð við Norræna Húsið hér eða Kjarvals-
staði, þar sem listamenn gætu einfaldlega
San Fransisko: Uppstilling, 1986. Eftir
Kaliforníumálarann MannyFarber
haldið sýningar sjálfir. Aðeins sá ég vísi að
því í Nexus listamiðstöðinni í Atlanta, þar
sem borgin hefur látið listamönnum í té
gamalt vöruhús. í hluta þess er rekinn lista-
skóli, en stærsti hlutinn hefur verið tekinn
undir vinnustofur, þar sem ungt fólk starfar
og borgar væga leigu. Og þar var salur,
nokkuð minni en salurinn í ASÍ-safninu, þar
sem hægt var að halda sýningu á eigin
spýtur fyrir vægt gjald.
Samfélög Undir Sama Þaki
Á fleiri stöðum hafði sami háttur verið
hafður á; gömul verksmiðja eða vöruhús,
sem hætt var að nota, verið tekið í þágu
listarinnar; stór geimur stúkaður niður í
vinnustofur með meira og minna frumstæð-
um aðferðum og efnum og dagsbirtan hjá
sumum af skornum skammti. Þannig var
þetta bæði í Houston og Seattle og á “loftun-
um“ á svokölluðum Waterfront í New York
hafa listamenn lotið að sömu lausn.
Það var eftirminnilegt að koma á þessa
vinnustaði og ræða við fólk, sem er að
bjástra við að lifa af listinni eftir fremsta
megni. Sumir áttu reyndar maka, sem var
fyrirvinna og aðrir voru hluta úr deginum
að kenna í listaskólum eða vinna önnur
störf. Þetta fólk virtist hafa talsverðan sam-
gang; það hittist til að ræða málin; - samt
var ekki hægt að sjá merki um sameiginleg
áhrif. Sumir voru að vinna í risastærðum,
aðrir í smámyndum, allt niður í póstkorta-
stærðir; sumir voru að tjá sig um háska
nútímamannsins og sumir að mála afskap-
lega hefðbundnar landslagsmyndir. Mér
fannst eftirtektarvert, að hvergi sá ég neinn
vera að mála þetta manngerða umhverfi,
sem er hinn daglegi veruleiki og ekki sést
útúr.
Þetta var yfirleitt fólk á bilinu milli
þrítugs og fertugs og sameiginlegt með
þeim yngri, að þeir virtust sækja sér fyrir-
myndir í listatímaritin eins og við þekkjum
hér. Nokkra eldri listamenn heimsótti ég
einnig. Svo sem að líkum lætur, höfðu þeir
í mun ríkari mæli sitt eigið svipmót og allir
voru þeir með sínar eigin vinnustofur. Einn
þeirra, Derec Boshier í Houston, er raunar
Breti og hafði hvorki gengið hjá honum né
rekið fyrr en hann sagði skilið við sitt ást-
kæra Bretaveldi og fluttist vestur um haf
til Houston. Hann hafði náð í „búmmið“í
Texas áður en olíuverðið lækkaði; þá höfðu
menn þar um slóðir gras af seðlum og draup
þá í mun drýgra mæli til listamanna. Nú
er talað um alvarlegan samdrátt á þessum
olíuslóðum og listamenn selja minna en
áður, en þar fyrir heldur ferlíkið Houston
áfram að vaxa og er nú sú borg í Banda-
ríkjunum, sem er í hröðustum vexti.
MlKIL GERJUN í SEATTLE
Af þeim borgum sem ég gisti fyrir utan
New York virtist mér mest fjör í myndlist
í Seattle, þar sem talað er um sérstakt svip-
mót eða skóla: The Pacifíc Northwest
School, og hefur það fyrirbæri raunar feng-
ið sérstaka umfjöllun nýlega í tímaritinu
Art in America. Hver þessara borga hefur
dálítið sinn eigin myndlistarsvip; það er til
dæmis einnig talað um Chicago—skólann,
enda virtist mér að sérstaðan væri mest
þar. Þessi munur er fólginn í hugblæ og
efnisinnihaldi og verður ekki auðveldlega
útskýrður með orðum. Af markverðum
Chicago-listamönnum má nefna Robert Lo-
stutter, sem hefur tileinkað sér afar ein-
kennilegan og persónulegan sffl eins og sjá
má af forsíðumyndinni á Lesbók; hún er
dæmigerð fyrir Lostutter, sem fæddur er í
Kansas 1939, en gekk í skóla í Chicago og
settist þar að. Einnig má benda á mynd sem
hér er prentuð eftir Phyllis Bramson og
skýrir þetta að einhveiju leyti; hún taldi sig
vera dæmigerðan fulltrúa fyrir þennan
skóla.
I Seattle hafa sýningarstaðimir ekki þurft
að flýja til úthverfanna. Þeir em margir og
yfirleitt í hjarta borgarinnar. Þar var ber-
sýnilega eitthvað að gerast; mun meira um
góðar sýningar og geysileg fjölbreytni. Eng-
inn virtist kunna svar við því, hversvegna
listamenn hafa laðazt að Seattle og komast
þokkalega af þar. Þeir hafa meira að segja
verið að flytjast þangað frá New York.
Borgin er nokkuð falleg, einkum borgar-
stæðið sjálft, jafnast þó ekki á við fegurðina
í San Fransisco. Loftslagið er svalara þama
norðurfrá þótt ekki geti það talizt til norður-
hjarans; Seattle er á sömu breiddargráðu
og París. Ekki kemur það listinni við, en
þess má geta „i forbifarten", að landar vor-
ir kunna vel við sig í Seattle. Þótt ótrúlegt
megi virðast, em þar til lengri eða skemmri
tíma um 5 þúsund íslendingar og em þeir
víst hvergi fleiri í útlendri borg, nema ef
vera kynni í Kaupmannahöfn.
Niðurlag greinarinnar birtist í næstu
Lesbók.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 17. JANÚAR 1987 9