Lesbók Morgunblaðsins - 08.03.1986, Blaðsíða 4

Prímadonnan
Hildegard Behrens
Sýningar hófust þann 11. marz sl. á óperunni
„Tosca“ eftir Puccini í Metropolitan-óper-
unni í New York í nýrri uppfærslu ítalska
leikstjórans Franco Zeffirelli. Með hlutverk
Floriu Tosca fer vestur-þýzka sópransöng-
Um vestur-þýsku sópr-
ansöngkonuna Hilde-
gard Behrens sem fór
með aðalhlutverkið í
óperunni „Tosca“ eftir
Puccini í Metropolitan-
óperunni í New York í
fyrra og vakti mikla
hrifningu óperugesta og
gagnrýnenda.
konan Hildegard Behrens. Will Crutch-
field, tónlistargagnrýnandi hjá The New
York Times, birti grein um söngkonuna í
blaðinu 10. marz undir fyrirsögninni:
„Behrens er greinilega dagsins príma-
donna." Þar dregur hann upp mynd af
hinni viljasterku listakonu, sem er ekki
síður leikkona en söngkona. Er hún, eins
og gagnrýnandi einn komst að orði, „ein af
þeim leikkonum vorra daga, sem syngur
bezt“ eða eins og annar sagði, „annars
flokks söngkona með fyrsta flokks leik-
hæfileika"? Hér birtist grein Crutchfields
í þýðingu lítið eitt stytt.
Það ríkir greinilega mikil eftirvænting í
tónlistarheimi New York-borgar vegna
sýningarinnar annað kvöld í Metropolitan.
Þá hefst ný sviðsetning óperunnar Tosca
með Hildegard Behrens í titilhlutverkinu,
en það hefur um langt skeið verið eftirlæt-
ishlutverk margra frægustu óperusöng-
kvenna heims.
Rafmagnar
Andrúmsloftið
Ný uppfærsla ítalska leikstjórans Zeff-
irellis er stórviðburður í orðsins fyllstu
merkingu á Metropolitan. Þá mæta þar
allir. Nærvera Hildegard Behrens hefur
aukið enn á hina venjulegu eftirvæntingu,
og hún er nú í hámarki. Hér er á ferðinni
sópransöngkona, sem er það lagið að hrífa
óperuunnendur með sér, að rafmagna and-
rúmsloftið í salnum, hetja, sem getur náð
fullkomnu valdi á áheyrendum, fjöldanum,
sem síðan getur hrópað sig hásan af hrifn-
ingu. Donal Henehan, sagði nýlega um
hana eftir sýningu á Metropolitan, í grein
í The New York Times, að hún væri „ein af
þeim leikkonum, sem syngju bezt á vorum
dögum".
Behrens er greinilega drottning dagsins
á því sviði, sem hún hefur valið sér. En
ýmsir tónlistargagnrýnendur hafa þó látið
í ljós efasemdir varðandi rödd hennar.
Sumir efast um, að í hinni dramatísku
sópranrödd hennar sé sá veigur, sem þeir
telja sig greina hjá Evu Marton og Ghenu
Dimitrova, sem báðar hafa á tiltölulega
skömmum tíma komizt í röð fremstu
söngkvenna heims. Þeir velta því fyrir sér,
hvort hún muni geta haldið sínu striki og
orðið óumdeild sóprandrottning í mörg ár
eins og Kirsten Flagstad eða Birgit Nils-
son.
Þeir óttast, að henni kunni að svipa
meira til Mörthu Modl og Astrid Varney,
sópransöngkvenna, sem túlkuðu frábær-
lega hetjuhlutverk Wagners, en hinar
hörðu kröfur tónskáldsins til radda þeirra
reyndu um of á þær. Sjálf hefur Behrens
engar slíkar efasemdir. „Mér hefur aldrei
dottið í hug að hlífa rödd minni, aldrei,"
segir hún.
Geislar af LÍFS-
KRAFTI OG ÞOKKA
Hún er hávaxin, sterkbyggð kona á
miðjum fimmtugsaldri og andlit hennar
geislar af lífskrafti og þokka. í því eru
djúpir drættir, sem bera vott um sterka
skapgerð og ástríðufullt líf. Hár hennar er
stuttklippt og stundum er eins og pönk-
stíll yfir henni.
Þegar hún er ekki á ferðalögum, býr hún
í New York í sambýli við Seth Schneid-
man, amerískan myndatökumann og kvik-
myndaframleiðanda. Á heimili þeirra er
einnig dóttir þeirra ung og sonur Behrens,
sem hún ól upp ein í Vestur-Þýzkalandi á
fyrstu árum söngferils síns. Það er óhagg-
anleg ákvörðun hennar að ræða ekki um
fjölskyldu sína og einkalíf. „Þau óska ekki
eftir frægð, og ég væri að þröngva henni
upp á þau, ef ég reyndi slíkt."
En nokkrum dögum eftir frumsýning-
una á óperu Alans Berg, „Wozzeck", í
Metropolitan í janúar sl. ræddi hún þó um
áhrif fjölskyldu sinnar á störf sín og feril.
Það var að morgni dags eftir svefnlitla
nótt og hún var með bauga undir augum.
Schneidman var með slæmt kvef og bæði
börnin með inflúensu. „Ég held, að ég fái
ekki þessa flensu. Ég er mjög hraust, en í
rauninni hefur hugarorka og viljastyrkur
sitt að segja: Ég hleypi ekki flensunni að.
Ég hef sungið svefnlaus, ég hef gert það
úrvinda af þreytu. Ég get skilað öllu mínu
á sviði við aðstæður, sem eru bókstaflega
hlægilegar stundum. Orkan kemur ein-
hvers staðar að. Það er um algera einbeit-
ingu að ræða, eins og hjá búddatrúar-
mönnum. Það eina, sem dugar, er skýr
hugsun."
SlGUR HlNNAR
HRJÚFU ÁSTRÍÐU
Hálfum mánuði síðar hleypti hún flens-
unni að. „Það var ömurlegt!" Engu að síður
var ákveðið, meðan hún var veik, að hún
syngi með Chamber Orchestra of Europe í
New York og Boston. Hún stóð við það. í
febrúar söng hún verk eftir Beethoven og
Mahler í Carnegie Hall.
„Það var hræðilegt," sagði hún. „Þetta
var sigur hinnar hrjúfu ástríðu," sagði
Bernard Holland í „Times" og hældi henni
fyrir tilfinningahita og dásamlega, veika
tóna.
14. febrúar, er hún var nærri búin að ná
sér, mætti hún til æfinga á „Tosca" i
Metropolitan og átti sína fyrstu fundi með
Zeffirelli og stjórnandanum Giuseppe Si-
nopoli. „Þetta var mjög skemmtilegt. Si-
nopoli er mjög snjali og veit mikið um
röddina. Hann er mjög einlægur og
hreinskilinn. Við reynum hlutina á ýmsa
vegu. Hann myndi ekki vilja fá mann til að
gera eitthvað, sem manni líkaði ekki.“
En Sinopoli vildi ýmsar breytingar
samt, og sópransöngkonan var reiðubúin
að reyna þær. „Honum líkar ekki við sum
af þessum hefðbundnu ópum og gremju-
hljóðum," sagði hún. „Svo að við reyndum
að ná sömu tilfinningum með skærum,
skörpum tónum ... Það er alveg rétt, að
maður getur auðveldlega valið helzt til
einfalda leið, eins og þegar Tosca rekur
Scarpia í gegn og hrópar: „Muori, muori
damnato" („Deyðu, deyðu, bölvaður").
„Þetta kostar mikla vinnu, og það er eins
og að leggja niður góðar og gamlar aðferð-
ir, sem hafa dugað mér mjög vel. En ég er
reiðubúin að hlíta þessu, því að það er
gaman að glíma við þetta." Sinopoli sagði,
að sér hefði fundizt hún „fús til að láta
sannfærast".
En þótt hún haldi mjög fast við sínar
skoðanir og sjónarmið varðandi listræna
túlkun, hefur hún það orð á sér að tjalda-
baki, að hún sé góður félagi, holl hópnum.
Hún ver túlkun sína á hlutverki, en þó fer
því fjarri, að hún sé hrokafull prímadonna,
sem móðgist við ábendingar. „Það sem
henni er ómögulegt," segir James Levine,
sem oftast hefur verið stjórnandinn, þegar
hún hefur sungið á Metropolitan, „er að
standa upp og gera eitthvað, bara af því að
henni hafi verið sagt það. Hún verður að
vera fullkomlega sannfærð. Allt hennar
mikla skap beinist að verkefninu, vinn-
unni. Hildegard er eins og söngvari í hópi,
hún ætlast ekki til, að allt snúist um sig.“
Við æfingu á „Wozzeck" er hún alúðleg
og blandar auðveldlega geði við starfsfé-
lagana. í samræðum bíður hún eftir, að
röðin komi að henni. Hún notar tyggi-
gúmmí, er ekki með andlitsfarða og lætur
sér á sama standa, þótt hún sjáist í kjól,
sem hún hefur þegar verið í tvisvar áður
við sömu æfingarnar. Hún syngur fullum
rómi á morgunæfingunum og sparar sem
sagt ekki röddina.
Túlkaði Brynhildi
Á SlNN HÁTT
Menn komast fljótt að raun um, að
Hildegard Behrens veit sínu viti. Hún hef-
ur sinn eigin mælikvarða til að leggja á
uppfærslur á óperum: „Ég var ekki beðin
um að gera neitt andstætt mínum skiln-
ingi á hlutverkinu," sagði hún um upp-
færslu nýlega, „svo að fyrir mig var þetta
sigur.“ Þannig talar varla meðfærilegur
samverkamaður. Og söngkona, sem er eins
og „ein í hópi“, getur varla sagt um ágrein-
Veruleikans
kalda ró
Smásaga eftir Guðjón Guðmundsson
au gengu hægt niður
tröppur sjúkrahússins.
Hún hélt á Iítilli ferða-
tösku í hægri hendi og
með þeirri vinstri studdi
hún hann um olnbogann.
Hann skimaði í kringum
sig eins og hann væri
staddur á ókunnum slóðum, en þetta hafði
nú samt verið útsýni hans í næstum sex
mánuði. Bílastæðið, gulleit grasflötin og
fjær lá svört hraðbrautin sem hafði verið
honum uppspretta bæði hugsvölunar og
ógnarleiðinda allt eftir því hvenær dags
var, marga langa dagana.
Fjærst, í bakgrunninum lá vogurinn og
hafið. Þessi mynd var að vonum óafmáan-
leg úr huga hans því hún gein við honum
daglangt þar sem hann sat með hálsinn í
stífkraga við gluggann og hugsaði.
Og þegar þau gengu út að bílnum var
eins og hann kannaðist ekki við sig.
„Eg hef verið að velta því fyrir mér,“ hóf
hann máls um leið og þau óku af stað. En
hann þagnaði strax. Það reyndist honum
erfitt að orða hugsanir sínar. Reyndar
voru það ekki hugsanir, þessi vanstilltu
börn sem neituðu að láta klæða sig í orð.
Það var einhver djúp og ólgandi kennd,
djúpt niðrí honum. Stífluð. Af hugsunum.
(Allt stafaði þetta af slysinu.)
„Finnst þér ég breyttur Helga?"
„Hvað meinarðu elskan?"
„Finnst þér ég breyttur?" endurtók hann
af þrjósku.
„Ég veit ekki. Jónas læknir sagði að það
væri ósköp eðliiegt að fólk væri niðurdreg-
ið eftir svona slys. Hann sagði að það
mætti búast við að þú yrðir dálítið inn-
hverfur fyrstu dagana, þar til þú kemst
almennilega á ról. Sannaðu til, þegar þú
ert byrjaður að vinna aftur og hitta fólk
þá fellur allt aftur í góðan jarðveg, sann-
aðu til.“
„Ég fer ekki aftur í vinnuna," sagði hann
eftir langa þögn. Þetta hljómaði eins og
hann væri að bera til hennar löngu gleymd
og lítilvæg skilaboð. Hann sá það um leið
og bætti því við:
„Ég ætla aö taka mér frí um óákveðinn
tíma. Ég ætla að fara eitthvað, ég þarf að
vera einn.“
„Fara hvert? Ég skil þetta ekki alveg,
allt í einu ertu farinn að tala um að fara
eitthvað. Það sem þú átt að gera ástin mín
er að taka því rólega heima í eina tvær
vikur og safna kröftum. Ég ætla að hugsa
um þig eins og kornabarn, ég ætla að
hjúfra þig upp að mér og láta þér batna á
mettíma." Hún lagði höndina á læri hans
en hann kipptist við eins og hann hefði
brennt sig. Hún greip aftur um stýrið.
„Lífið gengur sinn vanagang þrátt fyrir
allt svona Oddur minn.“
Já, einmitt, það gengur sinn vanagang
og það er engin leið til að stöðva það um
eitt sekúndubrot, ekki einu sinni hægja á
því. Það gengur svo miskunnarlaust
áfram, einsog föstudagsumferðin á
hraðbrautinni. Blint og villt en án þess þó
að hvika nokkru sinni af hinni einu réttu
stefnu, hugsaði hann.
„Ég held að það sé allra best fyrir þig að
komast sem fyrst aftur inn í daglega rút-
ínu. Reyna að gleyma þér í verkefnum.
Þannig færðu fljótt fulla heilsu og allt
verður eins og áður. Og auðvitað getum við
alltaf skroppið eitthvað, ég frestaði loka-
ritgerðinni í eitt ár svo við gætum verið
meira saman þegar þú útskrifaðist. Við
getum farið norður og verið í sveitinni hjá
mömmu og pabba í nokkrar vikur. Við get-
um jafnvel athugað hvort Villi bróðir þinn
í Kaupmannahöfn geti hýst okkur í nokkra
daga.“ Það sáust engin viðbrögð hjá hon-
um, það var eins og hann væri að hugsa
eitthvað allt annað.
„Ég þarf að vera einn Helga," svaraði
hann loks, „ég þarf að vera einn og komast
burt um stundarsakir og það verður aldrei
aftur neitt „áður“.
„Einmitt það sem Jónas sagði ..."
„Hvaða Jónas?"
„Jónas Halldórsson, læknirinn þinn
4