Lesbók Morgunblaðsins - 21.09.1985, Blaðsíða 14

Hann sá
fram í tímann
Einn allra óskiljanlegasti hæfileiki ófreskra
manna hefur ævinlega verið hvernig þeir
fara að því að skyggnast inní framtíðina.
Þrátt fyrir það að engum hafi tekist að gera
nokkra grein fyrir því, hvernig slíkt er
mögulegt, þá eru sannanir fyrir því, að til
séu og hafi verið menn gæddir þessari
undragáfu svo fjölmargar, að enginn dirf-
ist lengur að halda því fram að slíkt sé
hjátrúarþvaður.
Á tuttugustu öldinni hefur enginn fært
jafnskörulega fram sannanir fyrir þessum
sjaldgæfa hæfileika og hollenski sjáand-
inn Gerard Croiset, sem lést árið 1981.
Það ætti að auka mjög sannanagildi frá-
sagna um Croiset, að hann hefur frá upp-
hafi verið undir eftirliti og í rannsóknum
hjá frægasta dulsálfræðingi Hollands,
prófessor Tenhaeff, sem nýtur álits um
allan heim. i
Frægustu tilraunir sem Tenhaeff pró-
fessor gerði með Croiset voru hinar svo
kölluðu „sætistilraunir", sem fjölluðu um
hæfileika hans til þess að geta séð hvað
gerist í framtíðinni. Þessar frægu tilraun-
Um sjáandann
Croiset
eftir
ÆVAR KVARAN
ir voru síðan endurteknar með Croiset í
fimm öðrum Evrópulöndum og Bandaríkj-
unum og vöktu alls staðar stórfurðu.
Tilraunin fer fram með þessum hætti:
Valið er af handahófi sætisnúmer úr
grunnteikningu yfir sæti á fundi, sem
halda á síðar; segjum þriðja sæti í fimmtu
röð. Engin sæti eru tekin frá. Auk þess er
fundurinn stundum haldinn í annarri
borg, og er Croiset ekki skýrt frá því fyrir-
fram. Sætisnúmerið er valið af þeim, sem
stjórnar tilrauninni, einhverjum sem ekk-
ert er við fundinn riðinn eða Croiset sjálf-
um. Ýmist dregið út eða með frjálsu vali.
Hver sem aðferðin er við val á sætinu,
þá segir Croiset fyrir hver muni setjast í
umrætt sæti, og fyrirvarinn allt frá einni
klukkustund uppí tuttugu og sex daga
fyrir fundinn. Hljóðritaðar spár Croisets
eru settar í innsiglað umslag og læstar
inní peningaskáp, og ekki opnað fyrr en á
fundinum. Spárnar eru svo rannsakaðar
lið fyrir lið, eftir að fundargestir hafa
komið sér fyrir í sætum sínum, með því að
spyrja persónuna sem situr í sætinu vand-
lega undirbúinna spurninga. En fullyrð-
ingar Croisets hafa reynst svo nákvæm-
lega réttar, að alls ekki er hægt að útskýra
þær sem ásakanir eða tilviljanir.
Stundum kemur það fyrir, að Croiset sér
ekkert fyrir fundinn. Þá kemur ævinlega í
ljós síðar, að sætið var autt, þegar fundur-
inn hófst. Einr.ig kom það fyrir að sýnir
hans voru mjög óskýrar og stafar það af
því, að fléiri en ein persóna hafa setið í eða
snert sætið, en það hefur sömu áhrif og
þegar tvær ljósmyndir eru teknar hvor
ofaní aðra á filmu.
Croiset sá ekki einungis framtíð viðkom-
andi einstaklings, heldur einnig fortíö
hans. Þetta gerðist einkum, þegar Croiset
leyfði sér aö velja sjálfur sætið fyrirfram.
En skulum við nefna dæmi um slíkar til-
raunir.
Hjúkrunarkonan
Síðari hluta dags þann 6. mars 1950 var
hollenski blaðamaðurinn F.K. á snöpum í
Amsterdam eftir fréttaefni. Hann hringdi
þá til Gerards Croiset í Enschede og bað
um ótvíræðar sannanir fyrir dulrænum
hæfileikum hans, sem mikið orð hafði far-
ið af um allt Holland.
„Eftir tvo daga,“ sagði Croiset, „geri ég
sætistilraunir á fundi í Utrechtdeild sál-
arrannsóknafélagsins. Gerið þér svo vel að
velja sætisnúmer fyrir þann fund. Nefnið
hvaða númer sem yður kemur í hug.“
„Þriðja sæti frá hægri í sjöundu röð,“
valdi blaðamaðurinn.
„Gott,“ sagði Croiset. „Skrifið vinsam-
lega niður þessa lýsingu, sem ég læt yður
nú fá. Ég sé að á þennan stól mun setjast
kona nokkur gráhærð. Hún er grannvaxin
og mjóslegin. Hún hefur ánægju af því að
hjálpa fólki, en kallar allt sem hún gerir í
þeim efnum kristilegt þjóðfélagsstarf."
Þegar gengið var úr skugga um þessar
fullyrðingar undir stjórn dr. Tenhaeffs
kvöldið þann 8. mars kom í ljós, að í þessu
sæti sat hjúkrunarkona mótmælendatrú-
ar, systir L.B., sem vissulega helgaði sig
kristilegu þjóðfélagsstarfi. I lýsingu sinni
skeikaði Croiset hvergi. Lýsing hans gat
ekki átt við neinn annan viðstaddra.
Systir L.B. viðurkenndi að lýsing hins
skyggna manns á henni væri rétt. Sagði
hún, að minnstu hefði munað að hún sæti
heima og að val sitt á sæti hefði verið
algjörlega af handahófi.
Nánari rannsókn dr. Tenhaeffs leiddi
eftirfarandi í ljós: Systir L.B. var ekki fé-
lagi í Hollenska sálarrannsóknafélaginu.
Það var hrein tilviljun að hún hlaut að-
göngumiða, sem hún þar að auki ekki fékk
fyrr en kl. 17.40 þann 8. mars.
Croiset veitti blaðamanninum upplýs-
ingar sínar áður en gestir viðstaddir til-
raunina fengu boðskort sín. Auk þess vissi
persónan, sem lét systur L.B. fá aðgöngu-
miðann ekkert um þær upplýsingar, sem
hinn ófreski maður hafði gefið fyrirfram.
Sjóliðinn
Kvöldið þann 15. nóvember 1949 var
Croiset staddur í höfuðstöðvum lögregl-
unnar í borginni Hengelo. Hann var að
vinna við sakamál. Þegar hann hafði lokið
störfum kl. 21.30 bað hann lögreglufor-
ingjann hr. S. að skrá niður hugmyndir um
sætistilraun, sem ákveðið var að halda
kvöldið eftir í Enschede fyrir kvenfélag
sveitarinnar í nágrenninu.
Að þessu sinni sagði Croiset fyrir níu
atriði: „Þetta er fjórða sætið í þriðju röð
frá hægri.
1. Þar sé ég grannvaxinn, ungan mann í
dökkum fötum með greitt uppfrá enn-
inu.
2. Hann er með lítinn vasaklút í brjóst-
vasanum.
3. Hann er sífellt að tala við unga stúlku,
um tuttugu og fjögurra ára gamla, sem
situr við hlið hans.
4. Þessi stúlka er með rósrauðar kinnar.
Hún er í rauðu vesti og ein nöglin á
fingri hennar er dálítið skemmd. Það er
nöglin á löngutöng hægri handar.
5. Vinstra megin við hana situr fullorðin
kona. Þessi kona er með skiptingu í hár-
inu. Hún er í svörtum kjól. Hún hefur
hvöss, blá augu og leikur ævinlega við
það, sem hún hefur i höndum sér.
6. Þetta fer í taugarnar á eiginmanni
hennar.
7. Eiginmaður hennar er digur, að verða
sköllóttur og notar gleraugu þegar hann
les.
8. Ungi maðurinn datt á vinstri fót og er
með ör fyrir neðan vinstra hnéð.
9. Fullorðna konan á son, sem er klæddur
einkennisklæðum flotans. Hann er að
minnsta kosti sjómaður. Ég sé tund-
urskeyti springa. Hefur þessi kona
misst ættingja í slíkri sprengingu við
strönd Atlantshafsins... í einhverri
höfn?
Þessar upplýsingar voru fengnar fund-
arstjóra í innsigluðu umslagi fyrir fundinn
þann 16. nóvember.
Hvernig bar þeim nú saman við sann-
reyndir? I hinu valda sæti sat maður sem
að útliti kom mj'ög heim við þrjú fyrstu
atriðin í lýsingu Croisets. Á fundinum
sagði hann við þennan unga mann: „Þér
eruð með ör fyrir neðan vinstra hnéð.“
Furðu lostinn viðurkenndi maðurinn að
þetta væri rétt.
Einnig kom það heim, að við hlið hans
sat ung stúlka, rjóð í kinnum, sem hann
var alltaf að tala við. Upplýsingar Croisets
um hana reyndust réttar, þótt hún væri
reyndar tuttugu og sex í stað tuttugu og
fjögurra ára gömul.
Vinstra megin við hana sat fullorðin,
bláeyg kona í svörtum kjól, sem einnig
viðurkenndi að lýsingin væri rétt. Auk
þess reyndist lýsing skyggna mannsins á
eiginmanni hennar einnig rétt. En nú kom
babb í bátinn. Þessi kona neitaði því í
heyrenda hljóði, að sonur hennar væri sjó-
liði sem hefði farist, þegar skip hans varð
fyrir tundurskeyti.
En ekki hafði hún þó fyrr lokið máli sínu
en önnur kona, ungfrú W.v.B. reis úr sæti
sínu og gaf þessar upplýsingar:
„Bróðir minn var sjóliði, slökkviliðsmað-
ur hjá landgönguliði flotans í stríðinu.
Hann dó, þegar skip hans varð fyrir tund-
urskeyti í árás nálægt Plymouthflóa."
Croiset botnaði hvorki upp né niður í
þessum ruglingi. Hann sagði við konuna:
„Getið þér hugsað yður nokkra ástæðu til
þess hvers vegna ég fékk þessa hugmynd
frá yður?“ Hún svaraði: „Ja, rétt fyrir
fundinn þá sendi ég hringinn minn uppá
sviðið og bað yður að segja mér eitthvað í
sambandi við hann.“
Croiset hafði tekið við hringnum hjá
henni og smeygt honum milli blaðanna í
minnisbók sinni og sagt við hana: „Ég get
ekki gert það núna, en vonast til að fá
tækifæri til þess síðar á fundinum."
Þótt furðulegt megi virðast,. þá hafði
hinn skyggni maður þannig fengið skýra
mynd í sambandi við þennan tengihlut
kvöldið áður en hann hafði tekið við
hringnum, enda þótt mynd þessi að vísu
blandaðist saman við önnur áhrif.
Hér verð ég plássins vegna að láta stað-
ar numið við að segja meira af undrum
Gerards Croiset. En ef einhverjir lesendur
kynnu að hafa áhuga á að heyra meira, þá
vil ég benda þeim á það, að til er á íslensku
bók um Croiset eftir Jack Harrison Poll-
ack, sem sá sem þetta hripar þýddi og gaf
nafnið Hugsýnir Croisets, og Víkurútgáf-
an gaf út. ->