Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1983, Blaðsíða 15

ast góðrar birtu og þá verður Leifur að
haga verki sínu þannig að slíkt markmið
náist einnig.
Glerlistamaður verður að taka tillit til
birtunnar, sem á að gefa verki hans líf, —
og birtan hér á landi er miklu kaldari en
á suðlægari slóðum. Leifur kveðst nota
heitari liti í glugga hér en hann mundi
gera úti í Evrópu. Glugginn í Fossvogs-
kapellu snýr að mestu leyti í norðaustur
og nýtur þar ekki sólar nema þá morg-
unsólar öðrum megin. Leifur tók tillit til
þess og lét gera sérstakt gulhvítt ópalgler
úti í Þýzkalandi og notaði það til að vega
á móti þessu kalda ljósi.
En það er ekki bara í kirkjugluggum,
sem taka verður tillit til þessa. Leifur
segir: „Sé um að ræða glugga, sem snýr í
sólarátt, get ég betur notað kalda liti,
blátt og grátt, en miklu oftar óskar fólk
eftir heitum litum til að vega upp á móti
köldu birtunni hér. Sé um útsýni að ræða,
nota ég glært gler með því litaða til þess
að útsýnið sjáist að einhverju leyti í gegn-
um myndina. Ég get nefnt dæmi úr
Prestbakkakirkju; þar sést í gegnum
gluggann út í kirkjugarðinn og landslag-
ið. Það sem gefur steindu gleri líf er það
sem sést í gegn og síður en svo að það
trufli sjálft myndverkið. Þarna er komin
þrívídd til skjalanna, sem frá upphafi er
gert ráð fyrir og er þýðingarmikill þáttur
í þessari listgrein."
Við ræddum um þetta til og frá og Leif-
ur hafði ekki lengur næði til að skera
glerið, en Sigríður óhagganleg með hníf-
inn, sem hún brá á blýið annað veifið.
Ólafur, litli sonur þeirra, 6 ára, dundaði
sér við teikningar á gólfinu, en Jóhann,
sem er 9 ára, var í skólanum.
Við komum að hugmyndafræðinni —
því frásagnarlega, sem stundum þarf að
vera með, eða öllu heldur: því sem myndin
á að miðla. Eigum við ekki að gera ráð
fyrir því, að myndin sé miðill; ekki fjöl-
miðill, en einhverju miðlar hún ef vel á að
vera.
„Hugmyndalega hliðin skiptir mig ekki
mestu máli — heldur það formræna; það
sem er hreint myndrænt,“ segir Leifur í
þessu sambandi og ennfremur: „Minna
skiptir hvort verkið segir einhverja sögu;
þó getur sú hlið komið upp á teningnum,
að verkinu sé beinlínis ætlað að segja
sögu og það gerðist einmitt hjá mér í
sambandi við gluggann í St. Giles-kirkj-
unni í Edinborg, þar sem hann átti að
vera helgaður minningu skozka skáldsins
Robert Burns.“
Sú ákvörðun kirkjuyfirvalda á staðnum
að fá Leif til verksins var verulegur list-
rænn sigur fyrir hann. Efnt var til sam-
keppni, sem Leifur tók raunar alls ekki
þátt í, en niðurstaðan varð sú að hafna
öllu sem fram kom í samkeppninni og var
að lokum leitað til níu listamanna á sviði
steindra glugga í Evrópu. Tveir voru
valdir úr þeim hópi og var Leifur annar
þeirra, en hinn er franskur og frægur á
þessu sviði. Segja má, að þeir tveir hafi
keppt um heiðurinn og varð Leifur end-
anlega fyrir valinu.
Leifur fékk frjálsar hendur um út-
færslu, en þáði vísbendingar og ráðlegg-
ingar og þau hjónin lásu heilmikið um
skáldið Burns og tíma hans í Skotlandi.
Það lá þó alla tíð ljóst fyrir, að Leifur
ætlaði ekki að nota gluggann til að mynd-
lýsa lífi Burns eða sýna það í einhvers-
konar myndasöguformi. Eins og löngum
fyrr, sat það formræna og myndræna í
fyrirrúmi, en auk þess þurfti Leifur að
gera sér Ijóst það ljósmagn, sem glugginn
hleypti inn í kirkjuna. Þarna var gamall
gluggi fyrir, sem verður fluttur annað;
hann er mjög dökkur og með glugga Leifs
mun birta til muna í kirkjunni. Þegar
litið er á mynd af útfærslu Leifs á glugg-
anum, tekur áhorfandinn eftir manns-
mynd fyrir miðju neðantil. Undir henni
stendur nafn skáldsins og ættu þá Skotar
að minnsta kosti að skilja, hver þarna er
á ferð. En annað í glugganum, sem meira
er stílfært, stendur meðal annars fyrir
hugsjónir Burns um samstöðu og jöfnuð
meðal manna. Skotar halda mjög í heiðri
þetta skáld og athyglisvert, að glugginn
er kostaður af alþjóðlegum félagsskap,
sem heitir The International Burns Soci-
ety og er samband eitt þúsund klúbba,
sem Skotar búsettir utan föðurlandsins
eiga einkum aðild að.
Stærsti hluti verka Leifs Breiðfjörð í
opinberum byggingum er í kirkjum. Þeir
sem hafa þurft að kveðja sína nánustu í
Fossvogskapellu, hafa tekið eftir glugg-
anum þar, sem sýnir píslargönguna. Það
er afburðaverk, sterkt í byggingu og
hrynjandi, hrifmikið í lit — og hefði
gjarnan mátt láta vera að byrgja sýn að
því utanfrá með þéttum skógarlundi, sem
plantað var út nýlega og meira af kappi
en forsjá.
Ennþá stærri er þó glugginn í Bústaða-
kirkju, sem veit út að Bústaðaveginum og
mún einnig njóta sín þaðan. Hann hefur
verið að koma upp í áföngum og mun
fullgerður bregða stórum svip á þessa
glæsilegu kirkju, enda 65 fermetrar. Sam-
tals veröa gluggar eftir Leif í Bú-
staðakirkju upp á 156 fermetra. Þar að
auki má nefna fjóra nýja glugga í Flat-
eyrarkirkju, en þar eru fjórir gluggar
fyrir, — en einnig í Njarðvíkurkirkju,
Kapellu kvennadeildar Landspítalans,
Prestbakkakirkju, kapellu í Heilsuhælinu
í Hveragerði og Ingjaldshólskirkju.
Kynni Leifs af Edinborg hófust ekki
með glugganum í St. Giles. Hann nam í
The Edinburgh College of Art eftir að
hafa lokið námi frá Myndlista- og hand-
íðaskólanum hér, — og nú er hann orðinn
prófdómari við skólann í Edinborg og fer
utan árlega til þess að leggja mat á ein-
kunnagjafir í glerlist. Sjálfur hefur Leif-
ur orðið brautryðjandi þessarar list-
greinar á íslandi; segja má, að hann hafi
komið að lítt numdu landi, þar sem fyrir
voru einungis steindir gluggar í nokkrum
kirkjum. Um þessar mundir er ein íslenzk
stúlka, Sigríður Ásgeirsdóttir, við nám í
glerlist við þennan sama skóla; hún er þar
á 5. ári.
Þetta er góður skóli, segir Leifur.
Tæknilega hliðin er annars ekki erfið,
segir hann, og í Ameríku er hægt að læra
það tæknilega á námskeiðum. Sú kunn-
átta ræður engum úrslitum, þegar til
kastanna kemur, enda þótt hún sé
nauðsynleg. Mestu máli skiptir alhliða
listnám og sú geta við myndsköpun, sem
menn afla sér annaðhvort í skólum eða
með sjálfsnámi. Svo er eitt og annað, sem
vefst fyrir mönnum á byrjunarstigi, jafn-
vel þótt þeir séu útskrifaðir úr skólum.
Það eru hlutir, sem einnig heyra til því
tæknilega, en lærast af reynslunni.
Persónulegur stíll þykir skipta miklu
máli í myndlist almennt og til eru þeir,
sem fara út á yztu þröm í viðleitninni að
vera sér á báti og ávinna sér stíl sem
þekkist auðveldlega. Óhætt mun að segja,
að Leifur Breiðfjörð hefur persónulegan
stíl, en hann kveðst samt yfirleitt ekki
hugsa um það. Eins og aðrir hefur hann
orðið fyrir sínum áhrifum og teiur Þjóð-
verja og Bandaríkjamenn fremsta í flokki
í þessari listgrein, en í Bandaríkjunum
hefur glerlist blómstrað mjög á fáeinum
árum. En Japanir sækja fast fram á
þessu sviði eins og fleirum og má mikils
vænta af þeim.
Við ræddum sérstaklega um afstöðuna
til kirkjulistar og hvort Leifur setti sig í
sérstakar stellingar svo að segja, þegar
það kemur upp að skapa kirkjuverk.
Hann neitar því. En það er samt hægt að
ýta undir trúarleg hughrif með litanotk-
un í kirkjulist og stundum er unnið með
tákn. Það hefur Leifur gert í Flateyrar-
kirkjuglugga til dæmis, þar sem blá lilja
stendur sem tákn fyrir Maríu guðsmóður.
Annað í gluggum Flateyrarkirkju er
svo stílfært, að trúlegt er að það muni
vefjast fyrir kirkjugestum vestur þar að
heimfæra formin uppá Frelsarann og
annað, sem þar kemur fyrir, en mottóin
fyrir vinnuteikningunum þremur eru:
Leyfið börnunum að koma til mín — Yður
er í dag frelsari fæddur og Jesús læknar
sjúka.
Við ræddum einnig þá spurningu, hvort
trúaður listamaður hefði að öðru jöfnu
betri forsendur til að vinna áhrifamikið
kirkjuverk. Leifur taldi, að það væri varla
aðalatriði, en ugglaust heldur betra.
Það er mjög sérstakt að hjón vinni
saman á þann hátt sem þau gera Sigríður
og Leifur, — ekki bara í einni listgrein,
heldur tveimur og þeim harla ólíkum.
„Við köllum þetta stundum allt til sam-
ans glerull," segir Sigríður. Það eru nú
orðin 13 ár síðan hún hóf að blýleggja hjá
Leifi og í þeim mæli síðan 1977, að það
hefur verið hennar aðalstarf. Og um
sama leyti fóru þau að standa sameigin-
lega að vefmyndunum. Hún hefur komið
víða við á menntunarbraut veflistarinnar;
byrjaði á sínum tíma í Svíþjóð, en lauk
síðar námi frá Myndlista- og handíða-
skólanum í Reykjavík. Hún nam síðar í
Noregi, Danmörku og Finnlandi og sér-
hæfði sig alveg í veflist þar til hún fór að
fást við blýlagningar. Blýlagningarverk-
stæðið við Sigtún er það eina sinnar teg-
undar hér og þau vinnubrögð, sem Sigríð-
ur og Leifur stunda þar, eru einstæð hér á
landi.
Það er svo annað mál, að auk þeirra er
til fólk hér, sem fæst við að setja saman
gler og búa til glermyndir á þann hátt, að
þlýræmur eru límdar ofan á heilt glerið
og það síðan litað. Það er önnur aðferð
sem alvöruglerlistamenn nota ekki, en
getur ugglaust verið skemmtileg iðja
fyrir því.
En vinnutíminn; hvernig ætli hann sé
hjá listafólki, sem ræður hvenær það
vinnur og er hvorki háð opnunartíma né
stimpilklukku? Kannski ætla einhverjir,
að þesskonar fólk sofi til hádegis og dundi
sér svo eitthvað frameftir deginum. Ekki
er það nú samt á þeim nótum hjá þeim
Sigríði og Leifi. Þau telja að vinnutíminn
á verkstæðinu í Sigtúni sé frá 9—5. Þegar
heim kemur er oft unnið í skyssum og
teikningum. Og eftir kvöldmatinn þarf að
spá í þetta allt saman: dagsverkið og það
sem er á döfinni og rétt komið á pappír.
Áður stundaði Sigríður kennslu í veflist
við Myndlista- og handíðaskólann. Nú eru
aftur á móti engin önnur störf, sem tefja
þau frá áhugamálunum, sem yfirgnæfa
allt þar á heimilinu. Ekkert sport eða
tómstundaiðja eða eftirsókn eftir innan-
tómum skemmtunum. Ekkert tefur þau
frá listinni nema þetta venjulega heimil-
ishald og svo að ala upp synina tvo.
Lífið, segir Leifur Breiðfjörð, er sam-
bland af skemmtun og vinnu.
G.S.
15