Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1983, Blaðsíða 9

Ragna S. Gunnarsdóttir
Bernskujólin
Langt inn til fjalla lifði ég bernskujólin,
löngum ég þeirra minnist, með birtu og yl,
þegar á lofti lægst var skammdegissólin
ljómandi var þá gaman að vera til.
Jólasveinar læddust í giljum og lautum
svo langt frá bænum var vissara að fara ei,
þeir slæddust í búrið, stálu þar skyri og grautum
sleipir þeir voru, en meinlausir, þessi grey.
Það vildi til að ég vorkenndi þessum skinnum,
sem voru svangir og kaldir í myrkri og bil,
af lystugum mat þá leifði ég stöku sinnum,
mig langaði að eitthvað væri handa þeim til.
Það var vissara að vera þægur um jólin,
það voru fleiri en jólasveinarnir til,
því Leppalúði og Grýla, þau gömlu fólin,
gerðu oft bylmingshögg í bæjarins þil.
Mamma sagði okkur söguna um jólabarnið,
er sent var af guði að veita mönnunum skjól,
birtu og frið það veitti og hverskonar varnir,
það væri í minningu þess er við héldum jól.
Og því ættu allir við aðra að vera góðir
einkum á jólunum, sagði móðir mín þrátt,
því Jesú var öllum mönnum sem besti bróðir
bar þeirra syndir og líknaði á allan hátt.
Hljóð við sátum og horfðum á kertin brenna
og hugurinn fylltist dýrðlegum jólafrið.
Upp í loftið við augum fórum að renna
hvort englana á flugi í hringi þar sæjum við.
Bernskujólin þau ber fyrir sjónir mínar
sem besta og helgasta ævinnar tímabil.
Börnin í dag með glæstu gjafirnar sínar
ei glaðari eru en ég var með kerti og spil.
Stundum er ljúft að láta huga sinn dreyma,
við lifum í borg, þar sem allt er svo hlýtt og bjart,
en kertaljósin úr lága torfbænum heima
þau lýsa mér enn gegnum skammdegismyrkrið svart.
Naínagt Einn kann rcl á ísum herja íta UJOffJ
Annar brrjar riku hrerja UhVI
l’ridji gjörir að húsum hlúa !JJ01
Hinn fjórði hét á Guð að trúa UUIJSUfl
Fimmti hefur ásjón ýta , juuijjq
Ei má skarn á sjötta líta uuidJjj
Sjöundi rið það sýnist dottinn jnnm
Attundi það er meiri spottinn mjrna
Níundi ei dauðann nálaaetyAi jnSiojo
Nauða tíundi þyrfti um snot luvj.ioíx
Hjá ellefta stendur heimskan hátt jnJIV
Heima í þeim tólfta, sá hefur hátt jnitjýfj
Þrettándi fýsir fjöri að granda snjSfA
Ejórtándi sýnir mér skipan landa UOM
Eimmtándi á himni fæðist og derr jnSBQ
Fleygir sextándi hrössum geir ’Sofl
Seytjandi er árangur unaðs tíða Hæsjy
Átjándi má í saurnum skríða UVd
Eg þeim nítjánda á eldinn kasta jnpuvjfl
Með andanum finn ég þann tuttugasta mtjo'j
Runólfur Guðmundsson í Ölversholti í Flóa hefur sent
Lesbókinni þessa nafnagátu, sem margir kannast ugglaust
viö. Runólfur telur að gátan sé eftir.Guðríði Sigurðardóttur
frá Merkisteini, en kveðst ekki kunna deili á henni. Gátuna
skrifaði hann upp vestur í Dölum eða á Snæfellsnesi fyrir
meiru en 50 árum.
mamma hafði einu sinni fengið að gjöf
frá múmínpabba.
Öll komu þau með það fallegasta sem
þau áttu, til þess að milda vetrarins
óskiljanlegu ógn.
Þegar þau voru búin að skreyta tréð
fór frænka hemúlsins aftur framhjá á
skíðasleðanum sínum. Nú ók hún í hina
áttina og var ennþá meira að flýta sér í
þetta skiptið.
— Sjáðu grenitréð okkar, hrópaði
múmínsnáðinn.
— Hamingjan hjálpi mér, sagði
frænkan. En þið hafið nú alltaf verið hálf
skrítin. Jæja, ég verð að hala áfram ...
Ég á eftir að laga matinn fyrir jólin.
— Matinn fyrir jólin, endurtók múm-
ínsnáðinn undrandi. Éta jólin líka?
En frænkan heyrði ekki — Haldið þið
að hægt sé að komast hjá því að elda mat
fyrir jólin? spurði hún óþolinmóð og
renndi sér niður brekkuna.
Það sem eftir var dagsins var mamma
eitthvað að bardúsa. Og í rökkurbyrjun
var matur jólanna tilbúinn og framreidd-
ur í smáskálum og bollum í kringum
grenitréð. Þar var bæði saft og skyr,
bláberjaterta og eggjatoddy og allt
mögulegt annað sem múmínfjölskyldunni
þótti gott.
— Haldið þið að jólin séu mjög svöng?
spurði manna óróleg.
— Tæpast svengri en ég, sagði múm-
ínpabbinn og horfði löngunarfullum aug-
um á allan matinn. Hann sat í snjónum
og hríðskalf með ullarteppi sveipað um
sig alveg upp að eyrum. En við smælingj-
arnir verðum alltaf að vera mjög tillits-
samir við hin miklu náttúruöfl.
Niðri í dalnum tendruðust ljós í öllum
gluggum. Það lýsti undan trjánum og úr
hverju búi í greinum þeirra, og flöktandi
ljós þutu fram og aftur yfir snjóbreiðuna.
Múmínsnáðinn leit spyrjandi á pabba
sinn.
— Jú! sagði pabbinn og kinkaði kolli.
Jú, í öryggisskyni. Þá fór múmínsnáðinn
inn og tíndi saman öll kerti sem hann
fann.
Hann stakk þeim niður í snjóinn
hringinn í kringum grenitréð, kveikti
varlega á þeim einu af öðru þar tii öll
loguðu og lýstu til þess að blíðka myrkrið
og jólin. Smám saman varð alveg kyrrt í
dalnum, líklega voru allir farnir heim til
sín og sátu og biðu eftir stóru ógninni.
Bara einn einmana skuggi flökti ennþá á
milli trjánna. Það var hemúllinn.
— Hæ! kallaði múmínsnáðinn hljóð-
lega. Kom þau bráðum?
— Truflaðu mig ekki, sagði hemúllinn
reiðilega með trýnið á kafi í löngum lista
þar sem næstum allt var yfirstrikað.
Hann settist við eitt kertið og fór að
lesa. — Mamma, pabbi, gaffsan, tuldraði
hann. Allir frændurnir, elsti broddgölt-
urinn ... þeir litlu þurfa ekkert. Og Sniff
gaf mér ekkert í fyrra. Mísan og homsan
og frænka ... ég verð galinn af þessu
öllu saman.
— Hvað er, spurði snorkstelpan
áhyggjufull. Hefur eitthvað komið fyrir
þau?
— Gjafir, hreytti hemúllinn út úr sér.
Fleiri og fleiri gjafir um hver jól.
Hann gerði fljótfærnislegan kross á
listann og þau af stað.
— Bíddu! hrópaði múmínsnáðinn. Út-
skýrðu þetta betur ... Og vettlingarnir
þínir ...
En hemúllinn var þegar horfinn út í
myrkrið, hann var eins og allir aðrir að
flýta sér og var utan við sig vegna komu
jólanna.
Þá gekk múmínfjölskyldan hátíðlega
inn í húsið til þess að leita að gjöfum.
Pabbinn valdi bestu laxafluguna sína
sem var í mjög fallegri öskju. Á hana
skrifaði hann „Til jólanna“ og setti hana
síðan út í snjóinn. Snorkstelpan tók af
sér ökklahringinn og andvarpaði dálítið
um leið og hún vafði honum inn í silki-
pappír.
Mamman opnaði leyniskúffuna sína og
tók fram bókina með öllu litmyndunum,
einu myndskreyttu bókina í öllum daln-
um.
Það sem múmínsnáðinn gaf var svo
fínt og svo persónulegt að enginn fékk að
sjá það. Ekki einu sinni seinna, um vorið,
sagði hann frá því hvað hann hafði gefið.
Svo settust þau öll í snjóinn og biðu
eftir ógninni.
Tíminn leið en ekkert gerðist.
Bara krílið sem hafði fengið teið gægð-
ist fram undan viðargeymslunni. Það var
með alla ættingja sína með sér og alla
vini og kunningja ættingjanna og allir
voru jafn smáir og gráir og kaldir og
aumkunarverðir.
— Gleðileg jól, hvíslaði krílið feimn-
islega.
— Jahá! Þú ert sannarlega sá fyrsti
sem þykir jólin gleðileg, sagði múmin-
pabbinn. Ertu ekki hræddur við það sem
kann að gerast þegar þau koma?
— Þau eru komin, tautaði krílið og
settist i snjóinn ásamt ættingjum sínum.
Megum við sjá? Þið eigið svo einstaklega
fallegt grenitré.
— Og allur maturinn, sagði einn ætt-
ingjanna dreyminn.
— Og alvörugjafir, sagði annar ætt-
ingi.
— Mig hefur alltaf dreymt um að sjá
svona nokkuð, sagði krílið og andvarpaði.
Svo varð allt hljótt. Kertaljósin
brunnu stilltum loga í næturkyrrðinni.
Krílið og ættingjarnir sátu hreyfingar-
laus af aðdáun. Loftið titraði af hrifn-
ingu og þrá. Að lokum mjakaði múmín-
mamman sér örlítið nær pabbanum og
hvíslaði: Ættum við?
— Jú, en ef? maldaði pabbinn í móinn.
— Og hvað með það? sagði múmín-
snáðinn. Ef jólin reiðast getum við bjarg-
að okkur upp á svalirnar.
Svo sneri hann sér að krílinu og sagði:
Gjörið svo vel, þið megið eiga þetta allt.
Krílið ætlaði varla að trúa sínum eigin
eyrum. Það gekk hikandi að grenitrénu
og á eftir fylgdu allir ættingjarnir og
vinir, með veiðihárin titrandi af eftir-
væntingu.
Þau höfðu aldrei fyrr átt sín eigin jól.
— Nú er víst eins gott að við forðum
okkur, sagði múmínpabbinn órólegur.
Þau flúðu í hendingskasti upp á svalirnar
og földu sig undir borðinu.
Ekkert gerðist.
Loks tóku þau í sig kjark og gægðust
útundan borðinu. Krílin sátu í snjónum
og átu og drukku og opnuðu gjafirnar, og
skemmtu sér betur en nokkru sinni. Að
lokum klifruðu krílin upp í grenitréð og
festu logandi kerti á hverja grein.
— Það ætti nú eiginlega að vera stór
stjarna í toppnum, sagði frændi krílsins.
— Finnst þér það, sagði krílið og leit
hugsi á rauðu silkirósina hennar múm-
ínmömmu. Er það nú svo stórmikill mun-
ur ef hugsunin er rétt?
— Við hefðum átt að útvega stjörnu
líka, hvíslaði múmínmamma. Þau horfðu
til himins. — En það er þó öldungis
ómögulegt. Himinninn var fjarrænn og
svartur, en með ógrynni af stjörnum,
þúsund sinnum fleiri en á sumrin. Og
stærsta stjarnan var beint upp af greni-
trénu þeirra.
— Eg er nú orðin dálítið syfjuð, sagði
múmínmamman. Og ég get alls ekki
hugsað meira um þetta eða hvað það á að
þýða. En það lítur út fyrir að ganga vel.
— Ég er að minsta kosti ekki hræddur
við jólin lengur, sagði múmínsnáðinn.
Hemúllinn og gaffsan og frænkan hljóta
að hafa misskilið þetta á einhvern hátt.
Þau lögðu gulu vettlingana hemúlsins
á svalahandriðið þar sem hann hlaut að
taka eftir þeim, og svo fóru þau inn til
þess að halda áfram að sofa meðan þau
biðu eftir vorinu.