Lesbók Morgunblaðsins - 09.07.1983, Blaðsíða 9

kínverska hirðkeramíkerinn
sem eyddi ævinni í að finna
upp rauðan glerung, en allt
kom fyrir ekki. í örvæntingu
sinni henti hann sjálfum sér
loks í ofninn, og viti menn,
þegar hann var opnaður,
blasti rauði liturinn allsstað-
ar við. Beinaaskan hafði
kallað fram efnaskipti við
brennsluna, sem dugðu til að
framkalla rauða litinn. En
það er samt ekki hlaupið að
því að ná fram rauðum lit.
Til þess þarf svokölluð re-
duktion (súrefnishvarf) að
koma fram á réttum stað í
efninu og á réttum tíma.
Það má segja að glerung-
arnir og skreytingin séu
langflóknasta svið starfsins,
þar sem mestrar kunnáttu er
þörf. Allir geta mótað, og
sumir hverjir fallega gripi,
en það er ekki á færi annarra
en kunnáttumanna að eiga
við glerunga og skreytingar.
Hér kem ég að greinarmun,
sem fæstir átta sig á, en
kemur fram í starfsheitun-
um leirkerasmiður og ker-
amiker. Leirkerasmiður er sá
sem lært hefur af meistara á
verkstæði, og er því iðn-
menntaður. Sumir þeirra eru
geysifærir rennarar. Keram-
iker hefur hinsvegar lært
sitt fag sem listgrein, þar
sem rík áhersla er lögð á
formfræði og efnafræðilegan
grundvöll hráefnisins. Ker-
amikerinn hefur því yfirsýn
hefur það lukkast? Loksins,
eftir hálfs mánaðar sköpun-
artíma sér maður hvernig til
hefur tekist. Hlutirnir kom
oft skemmtilega á óvart, en
það kemur líka oft fyrir að
þeir springa, glerungurinn
hefur runnið á þeim, eða þeir
eru einfaldlega hræðilega
Ijótir.
Eins og helgiathöfn
að opna ofninn
M: Það fylgir því ákveðin magía
að opna ofninn — líkt og at-
höfnin sé helgisiður. Enda
eru sumir ofnar góðir og
aðrir slæmir. í Japan, þar
sem árþúsunda hefð er í leir-
brennslu, brenndu þorpsbú-
ar aðeins eina lokabrennu á
ári, í risaofnum, og eins og
verða vildi, var brennslan
betri sum árin en önnur, al-
veg eins og með vínuppsker-
una. Hver brennsla hefur
sinn karakter.
Keramikgripir Japana eru
með mest metnu verkum í
þeirra menningararfi, og
þeir umgangast keramik
með virðingu, og allt að því
lotningu. Þegar Japanir
skoða keramik, skoða þeir
botninn fyrst, upphafið,
fæðingu gripsins. Þeir eru
ekki uppteknir af einhverj-
um perfektionisma, full-
komnunaræði, heldur skipt-
ir heild hlutarins máli:
hvernig hann stendur fyrir
Magnús Kjartansson, myndlistarmaður. Hann lauk
stúdentsprófi 1969 og námi frá Myndiista- og hand-
íðaskóla íslands 1972. í þrjú ár var hann rið nám
bjá prófessor Richard Mortenssen rið Listaaka-
demíuna í Kaupmannahöfn. Magnús hefur tekið
þátt í fjölmörgum samsýningum heima og erlendis.
Hann hlaut rerðlaun á alþjóðlegri myndlistarsýn-
ingu í Luxemborg 1972 og sýndi sama haust í Nor-
ræna húsinu í Reykjarík. Síðan befur hann haldið
einkasýningar: á Kjarvalsstöðum 1976, í Gallerí Sol-
on íslandus 1978, íDjúpinu 1979 ogí Listamunahús-
inu 1983. Þá hefur hann haldið trær samsýningar á
skúlptúr með Árna Páli Jóhannssyni í Djúpinu og
Nýlistasafninu. Magnús býr nú og starfar restur í
Búðardal.
Kolbrún Björgólfsdóttir, keramiker. Hún stundaði
nám rið Myndlista- og handíðaskóla íslands
1969—1973 og rið Skolen for Brugskunst í Kaup-
mannahöfn 1973—1975. Kolbrún hélt einkasýningu
á Kjarvalsstöðum 1976 og í Gallerí Langbrók 1979,
en hefur auk þess tekið þátt íþessum samsýningum
hérlendis: íslensk nytjalist íNorræna búsinu 1975, á
Loftinu 1976, GalleríSolon íslandus 1976—77, Gall-
erí Langbrók 1976—83, og með Leirlistafélaginu
1982. Auk þessa hefur hún tekið þátt í mörgum
sýningum erlendis. Hún befur kennt rið Myndlista-
og handíðaskóla íslands, en býr nú í Búðardal þar
sem hún starfar á eigin verkstæði.
M.Kj.: Barnaleikfóng, 1983. Vatns- og akiýllitir.
yfir alla þætti verksins auk
þess sem hann hefur öðlast
þá sögulegu vitund um svið
sitt, sem hverjum listamanni
er nauðsynleg.
En svo við snúum okkur
aftur að hlutnum okkar. Nú
er hann tilbúinn í gljá-
brennsluna, sem stendur yfir
í sólarhring. Hitastigið er
mismunandi nú eftir því
hvaða leir á í hlut. Það gerir
mismunandi harka tegund-
anna, áferð og snerting.
Jarðleirinn er gljábrenndur
við 1020 stig, en steinleirinn
þarf að brenna við 1240—
1300 stig á Celcíus. Sama
gildir um postulínið.
Þegar þessi lokaofn er
opnaður, byrjar spennan:
sínu. Þá skipta jafnvel
sprungurnar ekki máli, ef
hluturinn heldur sínum
töfrum.
K: Nú er oft litið á leirmuni ein-
ungis út frá notagildi þeirra.
Það hefur oft stungið mig
heima hjá fólki, sem á falleg
heimili að sjá blómapotta úr
plasti. Blómið er fagurt, en
af hverju þarf að líta niður á
blómapottinn, bara vegna
þess að hann hefur nota-
gildi?
Mér finnst að það þurfi að
gera kröfur til hans svo að
heildin, blómið og potturinn,
fái notið sín.
M: íá, það ér þetta með að
draga línurnar hvað sé list
og hvað ekki. Þetta orð list
er bölvaður óþverri og hefði
aldrei átt að vera til. Sjálfur
er ég fúskari í mér, og finnst
það ekki vera niðurlægjandi,
heldur þvert á móti. Til að
verja mig stofnaði ég eitt
sinn félagið FÚSK: félag
ungra stórkúnstnera.
(Nú flissar Magnús.) Það
er um að gera að stofna fé-
lög. (Kolbrún hlær.) Mér
dettur í hug föðurbróðir
minn einn sem sagði við
mig: Ég hef ekki gefið út
neina hljómplötu, enga
sjálfsævisögu, og ekki get ég
málað. Ég verð bara að flytj-
ast úr landi. Eg er ekki Is-
lendingur.
Nei annars, næsta kynslóð
á eftir að hrista höfuðið yfir
þessu orði, list. Ef menn
nálgast eitthvað fallegt og
göfugt eru þeir að nálgast
einhver gildi en ekki sjálfan
sig ... Ef maður er heppinn
getur maður opinberað eðli
sitt sem listamaður. Til-
gangurinn, ef einhver er,
skiptir ekki máli. Við þekkj-
um öll feluleiki tilverunnar
Nú er að takast á
við Búðardalsleirinn
G: — Eruð þið í feluleik hér í
Búðardal?
K: Einmitt ekki. Hér gefst mér
vonandi tækifæri til þess að
nýta mitt nám með því að
vinna Búðardalsleirinn. Hér
stendur til að framleiða flís-
ar og annað byggingarefni úr
Magnús Kjartansson: Ástarljóð, 1983.
9