Lesbók Morgunblaðsins - 09.07.1983, Blaðsíða 2

Almenningstölvan
3. hluti
Tölvan,
rafeindakofinn
og sveitasælan
Alvin Toffer ímyndar sér tölvubyltingu leiða til þess, sem
var fyrir iðnbyltinguna, að fjölskyldan lifði í friði og ró í kofa
sínum úti í sveitinni, nema nú verður það „rafeindakofi", þar
sem tækin sjá fyrir allri vinnu og fjölskyldan hefur lært að
nota tímann sér til ánægju við hugðarefni sín, leiki og
skemmtanir (og uppfyllingu draumsins um græn grös, biá
vötn og heiðan himin).
Það eru fleiri sem sjá þessa framtíð fyrir sér en Alvia
Toffer. Louis H. Mertis, varaforseti Continental Illinois
Bank, sem er svo ákafur tölvudýrkandi, að hann bannar að
það sjáist pappírssnepill inni á hans skrifstofu, en leyfír
nokkrar skrár lokaðar niðri í því borðinu sem fjærst honum
er á skrifstofunni. Mertis segir: — Við erum ekki lengur að
tala um hvort hann komi, heldur hvenær hann komi, fjalla-
kofinn rafvæddi.“
Hópvinnudýr eins
og maurarnir
í þessum banka, Continental
Bank hafa einmitt verið gerðar
tilraunir (sjá fyrr John Watk-
ins) með slík heimili fjarri
vinnustað. Bankinn lét hálfri
tylft starfsmanna í té tölvu til
vinnu heima hjá sér. Control
Data gerði svipaða tilraun en
lenti strax í vanda með hana.
Nokkrum af þeim 50 mönnum,
sem um var að ræða, fannst þeir
vera einangraðir, sviptir öllu fé-
lagslífi. Fyrirtækið reyndi að
bjóða þessum hópsálum í hádeg-
isverð og á samkomur einu sinni
í viku, en þess er ekki getið,
hvort það hefur nægt þeim.
Hins vegar segir Dean Scheff,
stjórnarformaður og, stofnandi
CPT Corporation, sem er rit-
vinnslufyrirtæki í nánd við
Minneapolis: „Fólk er almenn
hópvinnudýr eins og maurarnir.
Það þarf að vinna saman til þess
að sköpunargleði þess njóti sín.
Fáir okkar mannanna eru að
eðlisfari einsetumenn."
Sú könnun, sem Yankelovich
gerði fyrir Time staðfestir þessa
skoðun. 73% af þeim, sem létu
álit sitt í ljósi töldu víst að tölv-
an færði vinnuna heim á heimil-
in eða ge'rði fleirum en nú er
fært að stunda vinnu sína
heima, en aðeins 31% óskaði
þessa fyrir sig.
Þeim störfum fer sífækkandi í
nútíma þjóðfélagi, sem eru
óþrifaleg og krefjast mikil lík-
amlegs erfiðis en afturámóti
gefa nútíma störf unnin við
þægilegar aðstæður tækifæri til
mikilla mannlegra samskipta.
Sálfræðingurinn Abraham
Maslow hefur skilgreint vinnu-
samfélagið sem einskonar
þrepasamfélag. Neðsta þrepið
eða undirstaðan er að það veitir
fæðu og húsaskjól, en síðan ör-
yggi, vináttu og óskir. Þetta
virðist ekki útí hött, ef litið er til
þess, að miklu fleiri stofna til
kunningsskapar og vináttu á
vinnustað en við nábúa sína.
Þessu svara þeir sem trúa á
rafbúna kofann með því að þetta
breytist smám saman á þann
veg sem var í sveitum að sam-
skiptin verða við nábúana, þegar
fólk er almennt farið að vinna
heima. Þá geta og myndast alls-
konar samkomustaðir með
þessu heimavinnandi fólki og þá
þarf það ekki inní stórborgina
til að leita að félagsskap. Þá er
og þess að geta, að eins og nú er,
er fullt af fólki bundið við heim-
ili sín, svo sem húsmæður með
börn og fjarskiptakerfi þau sem
tölvuvæðingin gerir möguleg
létta þessu fólki lífið. Það má
því ekki miða einvörðungu við
skoðanir þess fólks, sem nú
vinnur í góðum félagsskap inní
borginni og á erfitt með að
hugsa sér að hverfa heim og
stunda vinnu sína þar.

2
Nú er því velt fyrir sér, hvort venjulegir vinnustaðir
geti orðið óþarfir, en í stað þess að fara langar leiðir til
vinnu, hafi menn bara nauðsynlegan tölvubúnað heima hjá sér
til að sinna því, sem þeim er ætlað.
Þetta fólk kæmi til með að
una sér heima ekki síður en á
vinnustaðnum inní borginni
segja tölvutrúarmenn, því að
fljótlega yrðu það nágrannarnir
sem yrðu félagarnir í stað
vinnufélaganna áður.
Það er efalaust, að tölvan og
þær vélar og vélmenni, sem hún
verður látin stjórna, á eftir að
losa okkur enn við margvísleg
störf, ekki sízt við þau, sem eru
erfið, óþrifaleg eða hættuleg.
Vélmenni eru þegar farin að
lakka bíla á færiböndum, og
vinna ýmsa járnavinnu í smiðj-
um og vinna hættuleg verk eins
og að flytja geislavirk efni í
gámum stað úr stað og tölvu-
stýrð geta vélmennin tekið að
sér miklu fleiri og vandasamari
verkefni. Við skulum hugsa
okkur að þig vanti ný föt. Þá
tekur tölvan þín af þér mál og
sendir tölvustýrt vélmenni, sem
sníður þau með leisergeislum og
þú færð heimsend eftir stuttan
tíma fötin passandi á þig eins og
þau hefðu verið saumuð á þig af
konunglegum breskum klæð-
skera. Sjálfsagt tekur tölvan
tengd vélmenni að sér öll eld-
húsverk og flest önnur húsverk.
Þá er það einn af kostum tölv-
unnar, að hún gerir fötiuðu fólki
fært að vinna ýmis störf, sem
það áður gat alls ekki unnið.
Vandamálin eru mörg
í framtíðarsýn tæknimanna
bregður vissulega fyrir ýkjum
og óskhyggju. Þótt breytingar
gerist sérlega hratt, þá er svæð-
ið sem þær þurfa að Ieggja undir
sig mikil víðátta. Það hefur
venjulega tekið nýja tækni 20 ár
að ná fótfestu og þess vegna er,
draumur sölumannsins um tölvu
í hvers manns hús ekki líklegur
til að uppfyllast á næstunni. Ef
þá nokkurn tíma.
Sannarlega er almennings-
tölvan ekki gallalaus. Væntan-
legir kaupendur finna fljótt
fyrir því, til dæmis þegar þeir
fara að stauta sig fram úr leið-
beiningum, sem fylgja þeim, svo
sem þessari, sem fylgir Apple-
tölvunni:
„Þetta tákn hindrar að skrift-
in rjúfi straumlínuna út, þegar
hún snertir ritskipunina í ihn-
straumnum." (Það er líkast til
rétt að taka enga ábyrgð á þýð-
ingunni á þessari klausu og láta
því enska textann fylgja: „This
character prevents script from
terminating the currently form-
ing output line when it encount-
ers the script command in the
input stream." Þeir, sem efast
um mína þýðingu geta nú haft
þetta eins og þeim sýnist. ÁJ.)
Það má nefna sem ekki lítinn
ókost, að þegar allur búnaður
kemur saman þá er tölvan miklu
dýrari en oft á tíðum má marka
af auglýsingum. 100 dala model-
ið gerir ekki mikið gagn eitt sér
og sama má reyndar segja um
1000 dala tölvurnar. Til þeirra
þarf oft að kaupa prentara eða
tölvuplötur eða miðlara. Þar
sem enn er eftir að staðla ýmis-
legt í framleiðslu þess sem til
tölvanna þarf, hverrar gerðar
um sig, svo að þær komi að
gagni, þá getur farið svo, að
tölvueigandi, sem ekki er enn
ýkja klár á tölvuna sína, kaupi
ýmislegt til sinnar tölvu, sem
alls ekki reynist svo passa fyrir
hana.
Meginvandræðunum í notkun
tölvu geta prógrömmin valdið.
Þeir fyrstu sem keyptu sér al-
menningstölvu, voru menn, sem
höfðu áhuga og ánægju af því að
fást við tölvu og leika sér við að
semja í hana prógrömm eða
spekúlera í gerð hennar. En það