Lesbók Morgunblaðsins - 07.02.1981, Blaðsíða 19

Krossgáta
Lesbókar
Morgunblaðsins
Lausn
á síðustu krossgátu
I 7 — UPP-i Þot Kerl- ING. bK' Hoafa X Ruvc-: KoRN
1 B llBTR UM 'o\ s K A- HHEMti s\c, S V A L A i> /
i r-i t > 5 K e Gl T J A U R 1 V
g| f/ V & L ± 0IIU.D 'a L A R /■«r- Þ !
£2 ei&ur irurr- (JVtxT- l*NtA TÓC, £ p L 1 t\<F 0. NCtlR K A a H
.4^ & 5 L D K K K fl Vi'lid £ K .1 L Skor DVR. F L b
s£ V A i A T A Rritv- CMI 3 V L Pe/v- sri n A U R U M
V*TL- AOl Á1 Gl A B l íilflS TAf P- K A & A L S PUka 'trv'RUi C.Q UKi A ft A
Qel- JPitC- ft u A ft H l R FuM- IO tUimiK F 'A T 1 © froKC AR f?
D R L *K- 2*/Ni E Ð L 3 / ÍKII- A Ð A L ILCiR AWD-
A IWW- yrci ir^r- T L b a kvæsh £nt>- Ihtá. 'o © fuul úíein /« o ft N ss? O-Q*. A A
Jop <k A T If-Vn Kveik- u«. ’D L U M VÍRK- w. A L *Xt>- tANb A K U R
I f o. 'a 1 l Ð A ft Ct D - i tXUD A ft 1 N- H Pit». UNR Æ © 1 N A
UR A K A R H Swófr EV5 N Æ 6, T P u S A R
tkj T L A K A, |L>Aft A 2L A Fuc. c- AR A ft £] R I
bT' U-Ð- \jeiUA u (ý~o$- \|ovd' \ M M Bfút'cr SJÓÐft AmBÁTt
KvetWft- INUM
VIéRK' CL.L l FiíkuR All
\oovc íA -+■ ► Súrpi FÆRI
LÍ F LVKT
Re\ð- 1 1 FTACfl MftMNÍ- NAFfl F ■
ÍRRftSiN FÉLAO.
CkíAtL Pemni.w
1 E> '’o K -ró k ÓTU KT- ftfl- Le^Al^
££-£> 1 R EFrifL SVC- AKKT
FRUffl- e.fH\ ÆTT- memn i Ft/cr E:N D- ./ N Ek i H lXí -
SKfíEF- UNUM \. Kx/e c VC - UR ÓDÆL Lj,
ENb- IM L. UoRÐlF f\b*hS- MflftKl DREP- U(L ■ FL- aEC,
—>
Í.ÆRÐI u'\ tc- H 1» UT 1
nÐPvrsí TAIOI LÁR ÚEt-T SPoTr
hev- (Tft\OCUR
OVR. ^TÆÐIR BÁRAN frtérr/i SToFff
t y<3- A-n* I 1 'Cé.hl-
HflFM- AfL m&' A©4\T
Töíra-
flautan

Fá tónverk eru sveipuð þvílíkum Ijóma
og Töfraflautan og í heimi óperunnar
hefir hún sérstöðu, erlda oft talin kórónan
í þessari listgrein. Bruno Walter telur aö í
Töfraflautunni getum viö kynnst mannin-
um Mozart betur en í nokkru öðru verki
hans, lífsskoðun hans og mannlegu eöli.
Ólíkir eðlisþaettir komi fram í mismunandi
hlutverkum, hann hafi átt sitthvað sam-
eiginlegt með Tamino, Papageno oa
uy meo þvT áð kynna sér eöli,
boöskap og hlutverk þeirra í óperunni, sé
kostur á að kynnast hinu innsta eðli
snillingsins sjálfs. Walter bendir einnig á
að í einu síöasta leikriti Shakespeares —
Óveðrinu — tali skáldið skýrar en nokkru
sinni frá eigin brjósti í hlutverki Prosper-
os, svipað og Mozart í Töfraflautunni.
Efniö í Töfraflautunni er aö því leyti
frábrugöiö efninu í öörum óperum Moz-
arts, að það er í minni tengslum við
veruleikann en gerist í öörum óperum
hans, þar hafa menn mikinn hug á að
fleka telpur og fínar frúr og flest sem í
mannlegu eðli býr er þar aö finna líkt og í
leikritum Shakespeares og persónusköp-
un Mozarts hefir oft verið jafnaö við
Shakespeare. Hvergi tekst Mozart betur
persónusköpunin en þegar persónan er
samsett og blendin og þaðan af verri eins
og Don Giovanni. Mozart á það sam-
merkt við mörg skáld og andans menn að
þær persónur sem þeir hafa mest dálæti
á veröa oft svipdaufar og viðrinislegar og
það er engu líkara en Mozart hafi lúmskt
gaman að því á stundum aö láta þær fara
halloka fyrir þeim sem verr eru innrættir
og tortíming þeirra sem ódæðin fremja
verður fyrir tilverknað æðri máttarvalda. í
Töfraflautunni vantar mikiö af þessum
veruleika en boöskapurinn settur fram í
formi ævintýrsins.
Eins og aö líkum lætur fýsir alla
mikilhæfa tónlistarmenn að flytja og túlka
þetta frábæra og einstaka snilldarverk,
jafnt í óperuhúsum og á hljómplötum. Sá
sem síðast hefir látiö gera upptöku af
Töfraflautunni er Herbert von Karajan og
er þetta fyrsta „digital“-upptaka hans og
jafnframt fyrsta „digital“-upptaka af
óperu. Það er Berlínarfílharmónían sem
leikur, óperukórinn í Berlín syngur, en
það vekur athygli að margir söngvaranna
eru ungir og lítt þekktir, af þekktum
nöfnum er helst að nefna José van Dam
sem syngur Sarastro, Edith Mathis syng-
ur Paminu og Anna Tomova-Sintov er ein
af konunum þremur. Þetta unga fólk
gefur verkinu ferskan blæ og það er að
KV. iQ'ýtr liivi og leirinrt sem myndasmiður-
inn mótar, að Karajan getur mótaö það
eftir sínum hugmyndum líkt og vax.
Karajan hefir einu sinni áður hljóðritað
Töfraflautuna. Sú útgáfa kom á markaö-
inn 1952 og þótti hafa sér margt til
ágætis. Þessi nýja útgáfa er á margan
hátt með líku svipmóti, en þykir ferskari
og öfgalausari og er að því leyti jafnað við
HLJÓM-
PLÖTUR
eftir AÐALGEIR
KRISTJÁNSSON
gamla upptöku frá því fyrir seinni heims-
styrjöldina sem Sir Thomas Beecham
gerði, Victor LCT 6101. í upptöku
Karajans frá 1952 lék Vínarfílharmónían,
en meðal söngvaranna voru Wilma Lipp,
Irmgard Seefried, Anton Dermota og
Erich Kunz SLS 5052, sem mörgum þykir
fróðlegt aö bera saman viö söngvarana
sem Karajan hefir nú valið.
í hljóörituninni er farið inn á nýja braut
meö því að nota „digital"-tæknina. Allir
eru á einu máli um að hljóöritanirnar séu
skýrar og hljóðfæri og raddir renni ekki
eins saman og áður, en á móti komi að
hrAX/tinnor A -*■ - • * -- ~ r
—a siyrxieika og annað sem
gefur flutningnum reisn og svip sé flatt út,
þannig aö tónlistinni hætti til að veröa
sviplaus eins og vel hefluö fjöl, sem si'ðan
hefir verið máluð eöa lökkuð, samt er
þessi upptaka talin betri en margar aðrar
að þessu leyti. Nú kynni einhver að spyrja
serri svo, hvort þetta væri ekki besta
upptakan sem nú er völ á þegar á allt er
litiö og um þaö hefir verið gefið jákvætt
svar. Samt er rétt aö geta þess að
Hansgeorg Lenz sem hefir næstum tekiö
Karajan í guöatölu notaöi ekki öll lýs-
ingarorð í hástigi, þegar hann skrifaði um
þessa útgáfu af Töfraflautunni, enda eru
auk þeirra sem áður eru nefndar 2
útgáfur, sem hafa mikiö sér til ágætis.
DGG 2709017 er orðin 15 ára gömul, en
hefir t.a.m. þaö sér til ágætis að Fritz
Wunderlich syngur Tamino og það hafa
ekki aðrir gert betur í seinni tíö, en öll er
upptakan sérlega vel heppnuö, svo að
enginn er svikinn sem hana hreppir. Hinni
útgáfunni stjórnar Otto Klemperer HMV
sls 912 og hljómsveitin Philharmonia
leikur meö og Philharmoniukórinn syng-
ur. Klemperer hefir dregið til sín ágætar
söngkonur eins og segulstál. Sagt hefir
veriö að Boehm hafi verið fengsælli á
karlaraddirnar, en Klemperer á kvenfólk-
iö og útgáfan sem hann stjórnar er árinu
eldri, en mjög vel hljóörituö, en hitt
verður að játa að hjá Klemperer kunna
menn að sakna léttleikans sem er mjög
einkennandi fyrir tóniist Mozarts í túlkun
flestra þeirra sem taldir eru kunnáttu-
menn í meöferö verka hans. En hjá
Klemperer er ekkert yfirborðslegt og því
má segja um þessa upptöku að hún batni
eftir því sem lengra líður og menn
kynnast henni betur; þó að hann velji
hæg tempo á stundum er ómaksins vert
að kynnast meöferð hans á verkinu.
Gundula Janowitz syngur Taminu og á
betra verður vart kosið.
Nýrri upptaka Decca set 479/81 var
gerö undir stjórn Soltis. Þar leikur
Vínarfílharmonían og kór Vínaróperunnar
synqur. Þó marnt nr,tt-------=
/------------•—-ywn- mcyi xim pessa
hijóöritun segja, vantar hana þann
þokka, sem er aðalsmerki tónlistar Moz-
arts og verður því ekki jafnað við þær
upptökur sem hér hafa verið nefndar án
þess að hallist á.
Niðurstaðan hlýtur því að veröa sú að
hin nýja útgáfa Karajans DG 2741001 sé
sú sem best er í dag og hana er t.a.m. að
fá í Fálkanum.