Lesbók Morgunblaðsins - 07.02.1981, Blaðsíða 9

Púsjkin var eitt ástsælasta
skáld Rússa og átti atburðaríka
ævi að baki, þegar hann fór sér að
voöa í tilefnislitlu einvígi, aöeins
38 ára gamall.
Ilið mikla skáld Alexander
Púsjkin — snillinjiur, spila-
maður og kvennabósi.
t • t
og samsœmmenmmir
Aiexander Púsjkin, eitt frægasta
og ástsælasta skáld Rússa, var mjög
óvenjulega ættaður. Faðir hans var
af einni af elztu ættum Rússlands, en
móðir hans var sonardóttir negrans
Abrahams Hannibals, sem Pétur
mikli hafði með sér til Rússlands frá
Hollandi. Negrar voru þá mjög í móð.
Hann var af furstaætt í Abyssiníu og
hafnaði í Hollandi eftir aö hafa verið
seldur sem herfang á þrælamarkaði í
Istanbul. Pétur lét skíra hann og var
guðfaðir hans, svo að pilturinn hét
fullu nafni Abraham Hannibal Petro-
vitsj. Hann var prýðilega vel gefinn,
lærði fljótt rússnesku og fékk mikinn
áhuga á verkfræði og vopnabúnaði
stórskotaliðs.
Abraham Hannibal kvæntist dóttur
þýzks höfuösmanns, en þar sem hún
var lúterstrúar, vildi rétttrúnaðar-
kirkjan rússneska ekki viðurkenna
hjónabandið, fyrr en úrskurður var
felldur í málinu á æðstu stöðum. En
á því varö bið í 21 ár. Á þeim tíma ól
hin þýzka kona honum níu börn, en
árið 1759 var hjónabandið svo löggilt
í öllum atriðum.
Abraham Hannibal var aðlaður,
gerður aö hershöfðingja og yffir-
manni verkfræðistofnunar ríkisins,
fékk landareign og margar orður og
dó 84 ára gamall 1781.
Dökkt hörund
og góðar gáfur
Sonardóttir hans, Nadesjda Ossip-
ovna Hannibal, giftist lífvaröarforingjan-
um Sergej Púsjkin, og í hinu fallega
timburhúsi þeirra í Moskvu fæddist
fyrsta barn þeirra 6. júní .1799. Þaö var
sveinbarn og var skírt Alexander. Hann
hlaut aö erföum eigi aöeins hinn dökka
hörundslit frá langafa sínum, heldur og
sitthvaö af gáfum hans.
12 ára gamall var Alexander settur í
hinn keisaralega menntaskóla í Tsar-
skoje Selo, 20 km frá Pétursborg, þar
sem börn rússnesku yfirstéttarinnar
hlutu menntun sína. Skólastjórinn var
baltneskur og geröi sér far um aö víkka
sjóndeildarhring nemenda sinna, eins
og kostur var. Námiö var stundað af
kappi, en einnig var ort, málaö og leikið
á hljóðfæri. Einn af skólabræðrum
Púsjkins var barón von Delwig, sem átti
þýzkan fööur og rússneska móöur.
Hann talaöi bæði málin, orti hinar
fegurstu sonnettur og varö mikill vinur
Púsjkins. Annar náinn vinur hans var
Wilhelm Kúchelbecker, baltneskur, eld-
heitur hugsjónamaöur, sem orti falleg
kvæöi, en skrifaöi einnig magnþrungin
ádeilurit. Kúchelbecker vildi afnema
einveldi keisarans, veita hinum ánauö-
ugu frelsi og berjast fyrir rétti þjóðarinn-
ar til aö hafa áhrif í stjórnmálum.
Á dögum Púsjkins gerðust sögulegir
viöburðir, sem höföu afar víötæk áhrif.
/Eskuár hans liöu á þeim tíma, þegar
Napóleon haföi lagt undir sig nær alla
Evrópu. Margir Prússar leituöu hælis í
Pétursborg, eftir aö Napóleon haföi
neytt konung þeirra til aö gera viö sig
bandalag og Ijá sér herafla. Þeir bund-
ust samtökum um aö frelsa Prússland
að austan og settu á fót „Þýzk-rússn-
esku herdeildina“, sem átti að berjast
meö rússneska hernum.
Þeir komu heim
breyttir menn
Allt „ættjaröarstríöiö“, eins og Rússar
kölluðu þaö, fram til þess aö Napóleon
var kominn í sína endanlegu útlegð á St.
Helenu, uppliföi menntaskólaneminn
Púsjkin í gegnum frásagnir rússneskra
hermanna, sem sneru heim vegna sára
eða af öörum ástæöum. En margir vinir
hans og skólabræöur, sem voru sumir
litlu eldri en hann, fengu reynslu sína af
stríöinu á vígstöðvunum. Þegar þeir
ráku flótta franska hersins í blóöugum
átökum í áttina til Frakklands, fóru þeir
um Þýzkaland og uröu vitni aö því,
hvernig æ fleiri ríki losnuðu undan oki
Frakka og æ fleiri ungir menn tóku
virkan þátt í frelsisbaráttunni.
Nýr heimur laukst upp fyrir þeim. Þeir
litu lönd, þar sem engin ánauö var
lengur né barsmíöarefsing, og þar sem
barnaskólar voru einnig í litlum þorpum.
Þeir fóru um frjáls borgríki, sem um
aldir höföu haft lýðréttindi í heiöri.
Mörgum Rússum var brugöiö við
fyrstu kynni af lífsháttum í Mið-Evrópu,
en þjóö þeirra haföi um langan aldur
veriö vandlega innilokuð og þar meö
algerlega meinaö að geta gert saman-
burð. Þaö voru breyttir menn, sem
komu aftur til heimahaganna og litu þá
öörum augum. Þaö gat ekki farið hjá
því, aö þeir tækju aö efast um þá, sem
þeir höfðu áður talið óskeikula.
Heimkynni þeirra höföu einnig
breytzt. Kornakrar höföu oröiö aö
orrustuvöllum og mjólkurkýr aö slátur-
gripum. Herir Napóleons höföu fariö illa
meö landið. Og Moskva! Allt, sem verið
haföi úr tré, haföi eyözt í brunanum
mikla. Aöeins Kreml stóö eftir upp úr
endalausri öskubreiöunni.
Endurreisn var orö dagsins. Og hún
gat ekki einskoröazt viö akra og hús,
hún varö aö vera víðtækari og ná til
byggingar ríkisins og samfélagsins.
Þeir, sem ólu meö sér hugsjónir um
framfarir á þessum tíma í Rússlandi,
voru fyrst og fremst ungir liösforingjar.
Vegna fæöar sinnar skiptu stúdentarnir
minna máli. Háskólinn í Moskvu var ekki
stofnaöur fyrr en 1755 og var í hálfa öld
hinn eini í Rússlandi. Á ríkisstjórnarár-
um sínum stofnaði Alexander 1. þrjá
háskóla, í Kasan, Karkov og Pétursborg
(1819), en kennslustofur þeirra voru
hálftómar lengi, því aö þaö vantaði
menntaskóla, þar sem menn gætu
fengiö nauösynlega undirbúnings-
menntun.
En aftur á móti hlutu hinir ungu
liösforingjar í herskólanum í Pétursborg
staögóöa undirstööumenntun. í Rúss-
Eftir hið hörmulega undanhald frá Rússlandi um hávetur er vegur Ástarævintýrið með hinni fögru greifynju, Vorontzov, kostaði
Napóleons á enda. Skopmyndin frá 1812 sýnir Frakkakeisara í Púsjkin stöðu hans sem scndifulltrúa í Odessa.
smækkaðri mynd í hendi Alexanders 1. Rússakeisara.
©