Lesbók Morgunblaðsins - 07.02.1981, Blaðsíða 4

ÁRNI HELGASON, STYKKISHÓLMI
Merkllegt
ævistarf
lagt í rúst
Af athafnamanninum
STEFÁNIP. JAKOBSSYNI
Austfiröirnir um aldamót, — ennþá ber
Ijóma af þeirri tíö. Uppgangur þorpanna,
innflutningur nýrrar tækni og manna sem
yfirgáfu heimkynni sín til aö ryöja nýjar
brautir t fjarlægu landi gleymast ekki.
Síldarævintýriö um aldamótin kom mörg-
um manninum til góöa. Norömenn þeir
sem komu meö landnótina (nótabrúkið
sem kallað var), botnnótina og verkunina
komu umróti á líf Austfirðinga. Enn standa
húsin sem þeir reistu og þaö er ekki langt
síöan sömu aöferöum var beitt viö síldveiö-
ar. Straumur fólks víöa aö af landinu lá
austur í atvinnu og ævintýraleit. Þaö var
vissulega mikiö líf fyrir austan. En þeir sem
komu frá Noregi vissu að á Austfjöröum
bjuggu dugandi menn, sem nýttu sér
tækifærin sem komu til þeirra. Áöur en
þessi kafli hófst í sögu Austfjaröa, var ekki
glæsilegt um aö litast og margt fólk flúöi
vestur um höf til að afla sér og sínum
viðurværis. Þá voru og miklar siglingar til
íslands og fyrir Austurlandi var urmull af
skútum sem leituöu hinna fengsælu fiski-
miöa. Þetta var árvisst.
Fransmenn settu svip sinn á Austfirðina
og þá hvaö helst á Fáskrúösfjörð, þar sem
þeir meöal annars reistu stærsta sjúkra-
húsiö á Austurlandi. Þegar ég var aö alast
upp voru Fransmenn aö miklu leyti hættir á
skútunum, en þó kom þaö fyrir aö viö sáum
þær. En jjeir, sem höföu verið um
aldamótin og framúr á Fáskrúösfiröi og
hrærst með hverri hreyfingu þar voru
margir og minningar þeirra ævintýraríkar.
Oft fór svo aö þegar frá var sagt uröum við
drengirnir spurningarmerki. Á þessum ár-
um byggöust kauptúnin fyrir austan. Og
þaö þannig aö ég man ekki eftir neinum
moldarkofa í minni æsku. Ekki má heldur
gleyma hvalveiöistöövunum sem voru bæöi
í Mjóafirði og Reyöarfiröi.
Aldamótaljóö Hannesar var sungiö og
þótt ýmsir sæju þaö í óra fjarlægö fór ekki
hjá því aö þaö haföi sitt aö segja í aö efla
kjarkinn til uppbyggingar á fjöldamörgum
sviðum. Þegar ég var í bernsku, voru þessir
frumherjar á miðjum aldri. Kynntist ég
mörgum og tel þaö til mikils gildis í lífi
mínu. Þessir brautryðjendur höföu ótrúleg
áhrif. Og það svo mikil aö fjöldi íslenskra
athafnamanna spratt þar upp og ótrúleg
orka varö leyst úr læöingi.
Á þessum vormorgni byrjar Stefán
Jakobsson, sjómaöur, skipstjóri, kaup-
maöur og útgeröarmaöur, sína starfsævi.
Hann var fæddur aö Kolfreyjustaö 7. maí
1880 og er því á árinu 1980 öld liöin frá
fæöingu hans. Foreldrar hans voru hjónin
Ólöf Stefánsdóttir og Jakob Pétursson,
sem þá bjuggu þar. Jakob, faöir Stefáns,
var fæddur 8. maí 1852 á Oddsstööum í
Presthólasókn í Núpasveit, sonur Péturs
Jakobssonar og Margrétar Hálfdánardótt-
ur, sem þar voru búandi. Ólöf Stefánsdóttir
var fædd aö Hjaltastað 30. ágúst 1852,
dóttir séra Stefáns Jónssonar þar og síöar
aö Kolfreyjustaö og konu hans, Guöríöar
Magnúsdóttur. Ólöf og Jakob bjuggu aö
Brimnesi og þar ólst Stefán upp.
Stefán hneigöist snemma aö sjónum,
enda var hann aðalbjargræöisvegur þá
ásamt landbúnaöi. Einnig var hann í
búskapnum á búi foreldra og þótti snemma
liötækur. Hann var ekki langt kominn yfir
fermingaraldur þegar hann varö formaöur
á opnum báti. Var róiö frá Brimnesi og
Skálavík, en þar út frá voru alls staöar
gjöful miö og ekki mjög langsótt. Eins og
fleiri varö hann aö treysta á veðurglögg-
skyggni því aö þá voru engin þau tæki til
sem til leiöbeiningar væru, og þokurnar á
Austfjöröum eru alkunnar. Var oft undra-
vert hve menn rötuöu um sjóinn og höföu
þá engin kennileiti. En menn litu í loftiö og
tóku eftlr hverri hreyfingu. Ekki er mér
kunnugt um hversu mörg ár Stefán var á
árabát, en þau voru mörg. Hann var á
besta aldri þegar vélbátaútgeröin hófst
fyrir austan og hann sem aðrir varö
hugfanginn af þessari nýjung: Aö láta
vélarafliö knýja bátana fremur en aö róa
höröum höndum, berja í mótvindi. Þaö
reyndi á. Aö vísu voru segl mikiö notuö og
menn læröu snemma aö fara með þau.
Vélarnar voru aö vísu á byrjunarbraut, en
þó uröu þáttaskil í útvegi er þær komu.
Vélbátarnir voru ekki búnir aö vera lengi á
Austfjörðum þegar Stefán fékk mikinn
áhuga á þeim. Þaö segja mér kunnugir
menn aö marga feröina, hafi hann farið til
aö kynna sér þessa nýjung og sjálfur reri
hann sem formáöur á vélbáti, áöur en hann
hóf útgerö, allt frá 18 ára aldri.
Þaö mun hafa veriö fyrir fyrra stríö,
líklega fyrst á árinu 1914 aö hann réöist í

Athafnasvæði
Stefáns P. Jak-
obssonará Fá-
skrúösfiröi. Hvíta
byggingin er ís-
hús sem hann
reisti ásamt öðr-
um útgeröar-
mönnum.
Stefán P.
Jakobason,
Fáskrúösfiröí.
Mb. Katla
Mb. Hekla
©