Lesbók Morgunblaðsins - 23.02.1980, Blaðsíða 13

Yamani er vinnuhestur og vinnudagurinn er ad minnsta kosti
12 timar. Skemmtana- og samkvæmislíf stundar hann lítid.
Yamani verdur oft ad vera á ferdinni á Vesturlöndum og þá er
hann klæddur á vesturlandavísu. A einni af ferdum sínum
sídasta ár, tók hann eiginkonu sína med sér, — klædda eins
og myndin ber med sér. og braut þar med arabíska venju.
breytinga sé hógværar og skynsamlegar
fortölur.
Harður samningamaður —
en hvíslar fremur en
skerpa róminn
„Vamani hvíslar, en hótar aldrei,“ segir
einn af andstæöingum hans. „Skæöasta
aöferð hans er aö leita aö veilum í
röksemdafærslum manna meö því aö
endurtaka rólega hverja spurninguna á
fætur annarri, þangað til menn eru svo
þreyttir, aö þeir gefast upp. Hann er
harðasti samningamaöur, sem ég hef
nokkru sinni glímt við.“
Viö fyrstu kynni viröist ekki svo vera.
Fundi hans í Riyadh skipuleggur ungur,
skýrmæltur Saudi-Arabi, sem hefur hlotið
menntun sína í Bandaríkjunum. Svo
mikiö er sótzt eftir viötölum viö Yamani,
aö stundum viröist þessi ungi maður
halda öllum heimsins sendimönnum í
hæfilegri fjarlægö.
Yamani stundaöi nám viö nokkra
háskóla í Bandaríkjunum í samanburðar
lögfræöi og geölæknisfræöi, sem veitti
honum hagnýta þekkingu á mannlegum
veikleikum og hvötum. Hann er sagður
kunna vel aö notfæra sér þá þekkingu.
Þó aö starf Yamanis hljóti aö vera
lýjandi og erfitt, er það þó aöeins lítill
hluti af þeirri byrði, sem á honum hvílir.
Hann hefur orðiö persónugerfingur þeirr-
ar vonar, aö hægt sé að brúa bilið milli
tveggja ósambærilegra menningarsviöa,
svo aö hin hagsýnu, peningasinnuðu
Vesturlönd fái skiliö deyfð og sinnuleysi
lands, sem varö ríki fyrir minna en 50
árum úr sundurleitum ættflokkum, lands,
sem hefur oröiö auöugt og mikilvægt án
teijandi eigin tilstillis eöa atorku og hefur
þá heimspeki aö leiöarljósi og einfaldri
trú, að Guö muni sjá fyrir öllum.
Þessi trú, sem skýra má meö arabiska
orðinu „Insha'allah" (traust á Allah), á
sinn þátt í persónuleika Yamanis sjálfs.
„Alla kveöur á um framtíð okkar. Ég þarf
ekki aö hafa áhyggjur," segir hann, en
eftir aö hann var tekinn höndum af
alþjóðlegum hryöjuverkamönnum undir
stjórn Carlos á OPEC-fundi í Vín 1975,
hefur hann þó hjálpað Allah viö aö gæta
framtíðar sinnar meö því aö gæta fyllsta
öryggis og hafa lífverði.
í arabískum
kufli eða jakkafötum
frá Chardin
Hann trúir því einnig, aö lífsskeið sitt
sé skráð í stjörnunum. „Tunglið og
stjörnurnar hafa vissulega áhrif á hegöun
okkar," segir hann. En þó getur hann
samræmt slíkt, sem er órannsakanlegt,
og hiö kaida raunsæi vestrænna stjórn-
mála. Hann er jafnrólegur ot stilltur í fasi,
hvort sem hann klæðist arabískum kufli
eöa Chardin jakkafötum. Hann kann eins
vel aö meta skáldskap og grófar sögur
olíumanna. Hann hlustar á Mozart og
austræna hljómlist meö jafnmikilli
ánægju og heldur uppi samræöum reip-
rennandi á mörgum tungumálum.
Hann veit, aö framtíöin ber mörg
vandamál í skauti sér. „Það veröa miklar
breytingar á næstu árum, þegar náms-
menn snúa heim frá haskólum erlendis,"
sagði hann viö mig. „Umfram allt megum
viö ekki missa þróttinn. Sjáum, hvaö kom
fyrir þá í Kuwait. Þeir hafa oröiö allt of
slappir. Enginn þeirra vinnur. Þannig má
ekki fara fyrir okkur. Viö veröur aö halda
fast við hluti, sem eru jákvæðir eins og
lýöræði okkar. Já, þaö er raunverulegt
lýðræði. Hver sem er getur farið á fund
konungsins og sagt: — Sko, Khalid,
þetta er ekki rétt."
En staöreyndin er sú, að hann hefur
aflað sér óvinsælda meöal margra trúar-
leiðtoga lands síns fyrir það aö kunna aö
meta vestræn gildi og viðhorf, en þeir líta
á hann sem arabiskan „Tom, frænda".
Dætur hans, Mai og Kaha, og sonur hans,
Hani, hafa gengiö á skóla í Evrópu og
Bandaríkjunum.
Windlesham, nálægt Ascot, sem hann
keypti í fyrra fyrir halfa milljón sterlings-
punda. Þegar hann er í London, býr hann
yfirleitt í íbúö í Knightsbridge. Hann er
sagöur drýja opinberar tekjur sínar meö
hyggilegum viöskiptum, en hann er ein-
stakur aö því leyti — í Saudi-Arabíu —
aö þaö hefur aldrei veriö ávæningur af
neinu misjöfnu í fjármálum í sambandi viö
hann.
Ef til vill var þaö þetta sambland af
heiðarleika í fjármálum og hagnýtum
gáfum, sem vakti athygli Feisals, kon-
ungs, á Yamani, en þessir eiginleikar eru
mikils virði í hverju þjóöfélagi. Þegar
Yamani kom frá námi í Bandaríkjunum,
setti hann upp lögfræðiskrifstofu í Jidd-
ah. Tveim árum síöar varö hann lögfræði-
legur ráöunautur ríkisstjórnarinnar. I
kringum konunginn voru margir ættingjar
hans ekki beint skarpgáfaöir, og konung-
ur geröi sér Ijóst, aö ættu framfarir aö
eiga sér staö í landinu, þyrfti landiö á aö
halda mönnum eins og Yamani, sem
heföu lært á Vesturlöndum, en þeir voru
tiltölulega fáir á þeim tíma. Eftir nokkra
mánuði var Yamani orðinn ráöherra án
-Stjórnardeildar. Hann var þá rítugur,
yngsti maður, sem nokkru sinni hafði
gegnt ráðherraembætti í Saudi-Arabíu og
einn fárra áhrifamanna, sem ekki voru
skyldir kónginum.
Þaö tók Yamani skamman tíma aö
uppgötva, hve land hans var háö öörum
þrátt fyrir þá staðreynd, aö þaö ætti aö
minnsta kosti einn þriðja af allri þeirri
olíu, sem vitað var um í heiminum utan
kommúnistaríkjanna. ARAMCO (Ara-
bisk-ameríska olíufélagiö), samtök vest-
rænna olíufélaga, gat hækkaö og hækk-
aö verö á olíu aö vild og jók meö því
ágóöa sinn, án þess aö Saudi-Arabía nyti
góös af aö neinu leyti.
Menn hlusta á
varnaðarorð hans
Jafnskjótt og Yamani var orðinn olíu-
málaráöherra, 1962, byrjaöi hann aö
reyna aö ná olíulindunum'undan stjórn
Bandaríkjamanna, fyrst meö þeirri stefnu
aö „eiga hlutdeild meö þeim“ og síðan aö
auka hana af hálfu Saudi-Arabíu. Það er
þessi stefna, afar einföld og augljós, sem
hefur fært landinu yfirráö yfir auölindum
sínum, en áöur var landiö nær óþekkt
ríki. Enginn hlær núna, þegar Yamani
segir: „Viö erum afskaplega áhyggjufullir
út af efnahagsástandinu á Vesturlöndum,
kvíöafullir vegna hugsanlegrar kreppu,
þróun mála í Bretlandi, ítalíu og jafnvel
Frakklandi...“
Og allir hlusta, þegar hann segir, eins
og hann geröi íjúní s.l., aö „kreppan, sem
kann aö dynja yfir, gæti oröiö slík, aö
núverandi ástand þætti smávægilegur
viöþuröur". Þetta er ekki aöeins viðvör-
un, heldur öllu fremur hollráð vinar.
Vissulega eru þetta varnaöarorö vinar,
en hversu langt duga þau? Yamani veit,
aö hans eigin staða er tvísýn og hann
óttast stundum, aö svo sé einnig um land
hans. Hann viöurkennir, „aö viö getum
ekki veriö einangraöir frá öörum þjóöum.
Heimurinn þarfnast stööugleika. Þiö þurf-
iö olíu. Við viljum verða aö liöi — ef þið
viljið setjast niöur meö okkur og hjálpa
okkur aö leysa vandamál okkar."
En vandamál Saudi-Arabíu eru svipuö
þeim, sem blasa viö manni, sem hefur
hlotið stórkostlegan vinning í happdrætti:
of miklir peningar meö of lítilli fyrirhöfn.
Yamani hefur tekizt að draga úr óþolin-
mæöi þeirra, sem eru sannfæröir um, að
peningar tákni vald. í mörg ár hefur
Yamani mistekizt fátt. Á Vesturlöndum
hefur honum verið sýnd viröing, og þaö
hefur næstum veriö smjaörað fyrir hon-
um. Þaö hefur haft áhrif á dóma margra.
Ef til vill er hann innst inni aöeins
„óbreyttur Bedúíni", sem að óverðskuld-
uöu hefur komizt í aöstööu til aö hafa
heimsáhrif.
Ef til vill ekki. Kannski að stjörnurnar
geymi svariö.
—Sv. Ásg. þýddi úr Telegraph
Sunday Magazine —
Höf.: Andrew Duncan.
Veitir áfengi — en landar
hans eru hýddir ffyrir að
hafa áffengi með höndum
Þó að Yamani sé sannur múhameös-
trúarmaður, hefur hann lítinn tíma til
hinna ströngu trúariökana, sem prestarn-
ir, ulemas, hafa komið á i Saudi-Arabíu.
Hann telur ennig mikiö af því vera til aö
sýnast. Hann minnist þess, aö hljómlist
var bönnuð í Mekka, þegar hann var
strákur, en það kom ekki í veg fyrir aö, að
hann og vinir hans færu í hella til aö iöka
tónlist og dans. „Innan fárra ára veröa
trúarbrögð okkar hluti af skemmtana-
haldi, eins og alls staöar annars staöar,"
spáir hann meira af óskhyggju sennilega
en raunsæi.
Vissulega er hann tilneyddur aö taka
þátt í þeirri hræsni, sem er svo hættu-
legur þáttur í þjóðlífi Saudi-Arabíu. Meö-
an ég sötraöi gin og sóda, sem Beres-
ford, lávarður, reiddi fram úr ríkulegum
barskáp Yamanis, voru þeir að hýöa aðra
óheppnari gesti fyrir aö hafa haft áfengi í
fórum sínum. Sjeik Yamani viöurkennir
mótsögnina í þessu, en vonast til, aö
þetta sé eitt af því sem eigi eftir aö lagast.
Sjeik er titili, sem notaöur er fyrir kurteisi
sakir og merkir í rauninni „gamli rnaður",
en táknar ekki höfðinglegt ætterni.
Meðan viö spjölluöum, sat hin 24 ára
gamla kona hans og horföi á amerískan
vestra í sjónvarpi af myndsegulbandi, en
þaö er lítiö annaö hægt fyrir unga konu
aö gera í hennar sporum, meöan karlar
tala saman. Viö fætur henni lágu tveir
svartir smáhundar, sem Yamani tók upp
annaö veifiö og stauk þeim.
Fyrri kona hans var frá írak, og henni
kynntist hann, er þau voru bæöi við nám
í New York. Þau höföu verið skilin í mörg
ár, þegar hann kynntist sinni núverandi,
Tamman, dóttur auðugs kaupsýslumanns
í Saudi-Arabíu. Þau giftust fyrir fjórum
árum. Hún er óvenjufögur af eiginkonu
„óbreytts Bedúína" að vera.
Ekki ríkur á
saudi-arabiskan
mæiikvarða
Enginn vafi er á því, að Yamani er vel
efnaður maöur, en hann er ekki ríkur á
saudi-arabiskan mælikvaröa. Hann hefur
ekki aflað sér vinsælda meðal pólitískra
starfsbræöra sinna meö því aö leggja
þaö til, aö aö allir opinberir embættis-
menn eigi aö telja fram eigur sínar árlega.
Hvar væru margir þeirra staddir.ef þeir
fengju engin „umboöslaun" í gegnum hiö
flókna skrifstofubákn ríkisins?
Auk húseigna sinna í Riyadh og Taif á
hann skothelda og vel varöa húseign í