Lesbók Morgunblaðsins - 01.10.1978, Blaðsíða 12

Arkitekt á faraldsfæti
Ulrik Arthursson Stahr
heldur áfram frásögn sinni
og segir nú af ferð frá
Alpafjöllum til Verona og
Feneyja, suður með Adria-
hafsströnd til Pescara, yfir
Ítalíuskaga til Napoli, Pom-
pei og Sorrento, — til
Brindisi, Korfu, Padras,
Peloponissosskaga og
Aþenu í Grikklandi, —
norður um Makedoníu, til
Serbíu í Júgóslavíu, til
Montenegro, norður Dal-
matíuströnd til Trieste.
Það sem hann gerir að
umtalsefni hér, er einkum
arfleyfðin í húsagerðarlist,
sem við blasir í þessum'
löndum.
í fyrri kaflanum „Meö Smyrli áleiöis til
Brazilíu" fjallaði ég meöal annars um
fjölbreytni evrópskrar byggingarlistar sem
hinir nýju landnemar fluttu meö sér alla
leið til Norður- og Suöur Ameríku.
í þessum pistli langar mig til aö skrifa
dálítið um seinni'afanga ferðar okkar um
nokkur lönd viö austurhluta Miðjaröar-
hafsins . ..
Flestir íslendingar eiga í dag kost á því
að fara á tiltölulega hagstæöu verði til
þessara landa í svokallaðar sólarferðir.
Einu sinni fyrir nokkrum árum las ég grein
eftir þekktan reykvískan borgara sem
hafði látið „plata" sig í slíka ferð og kom
vonsvikinn heim vegna þess hve leiðinlegt
það hefði verið að flatmaga á yfirfullri
baðströnd. Þessum góða manni hefði
verið nær að líta svolítið í kringum sig, þá
hefði örugglega farið öðruvísi fyrir honum
því nóg er að skoða og „uppgötva" á
þessum slóðum. Ef farið er aðeins út fyrir
aðalferðamannaleiðir, þarf enginn að bíða
lengi eftir ævintýrunum sem leynast svo
að segja í hverri vík við þetta sögufræga
haf.
Við vorum svo heppin að vera á okkar
eigin bíl, auk þess ferðuðumst við talsvert
á ferjuþátum, sem innfæddir nota, einnig
fótgangandi og síðast en ekki síst á litlum
gúmbáti sem hægt er að blása upp og
tekur 3 farþega. Það voru ógleymanlegar
stundir þegar viö sigldum undir snar-
brattri klettaströnd sem óaögengileg var
frá landi, flutum framhjá gömlum sjávar-
þorpum, tókum land inni á smávíkum og
könnuðum fótgangandi fjöll og píníuskóga
í grennd.
Borgir og bæir, sem falla inn
í umhverfið
Um leið og grænu túnin komu undan
snjónum á austurrísku Ölpunum í apríllok
yfirgáfum við Alpakofann okkar sem við
höfðum búið í veturlangt og fórum suður
Það sem búið er að
glata á steinsteypuöld
Gamalt bóndabýli í Alpafjöllum. Húsið er úr hlöðnu grjóti að hluta, en miklu mest úr
tré. Snjórinn liggur á Þökunum allan veturinn og kemur aö gagni sem einangrun.
yfir fjöllin til blómstrandi trjágarða Norður
ítalíu.
Eins og á leiöinni frá íslandi til
Miðevrópu haustið á undan kom tjaldið
sér að góöu gagni. Víst kann mörgum að
finnast þessi feröamáti nokkuð fyrirferða-
mikill en eins og ég sagði í upphafi fyrri
kaflans þá ætluðum við að breyta til í öllu,
þar með talið að sofa í húsum. Vorið er
sennilega heppilegasti tíminn til að ferðast
á þessum slóðum. Ferðamannastraumur-
inn er með minnsta móti, hitinn ekki
orðinn of mikill, tré og runnar í ferskum
grænum klæöum eða blómstrandi í
rauðum, gulum og bláum lit. Það sem í
júlí- og ágústmánuði er aðeins brúnt og
brunnið af sólskini er nú eitt ilmandi haf
af villtum blómum og hvarvetna heyrist í
næturgalanum, þessum litla söngfugli
sem að dómi margra syngur fallegast allra
fugla.
Leiðin okkar lá fyrst um Gafdavatnið og
Verona til Feneyja, síðan suður með
Adriahafsströndinni til Pescara, þaöan
þvert yfir ítalíuskaga um Abruzzofjöllin til
Napoli, Pompei og Sorrento. Þaðan fórum
við til Brindísi syðst á skaganum um
Appennino Lucano fjöllin. Frá Brindísi var
siglt á ferjuskipi til eyjarinnar Korfu og
áfram til Patras í Grikklandi. í Grikklandi
vorum við á ferð á Peloponisos skagan-
um, í Aþenu og á eyjunum Poros og
Euboea, en fórum svo norður um
Makedóníu til Serbíu í Suöur Júgóslavíu.
Síðan lá leið okkar um hrikalegan fjallgarð
til Montenegro, þar sem menn eru
Múhammeðstrúar, að Skútarivatni á
landamærum Albaníu og Júgóslavíu við
Adriahafiö, og svo norður Dalmatiu-
ströndina til Trieste.
Síðasti áfangi feröarinnar var um
Austurríki, Þýzkaland, Danmörk og Sví-
þjóð til Björgvinar í Noregi, en þaðan
sigldum viö heim til íslands með Smyrli.
Hér við Miðjarðarhafið er talsvert af
bæjum og borgum frá miðöldum sem
varðveitzt hafa nær óbreytt fram á okkar
daga.
Það fyrsta sem aðkomumaðurinn tekur
eftir er á hve sjálfsagðan hátt þær falla
inn í landið, verða hluti af umhverfinu. Ég
lýsti þessu lítillega með dæminu Ouro
Preto í Brazilíu en hér endurtekur sig
nákvæmlega sama saga. Hér á ég ekki
einungis við borgir á borð við Flórenz,
Feneyjar eða Dubrovnik heldur fyrst og
fremst við það sem mætti kalla „hvers-
dagsarkitektúr", þaö eru hús alþýðunnar
svo sem bændabýli, lítil þorp, bú- og
vinnustaðir iðnaðarmanna svo eitthvað sé
nefnt. Það fylgir þessum mannvirkjum
eitthvaö sem við á steinsteypuöld erum
búin að glata og er í raun og veru
sjáanlegt hvar sem er í heiminum. Gott
dæmi er íslenzki torfbærinn sem vex út úr
landinu undir grasþökum sínum, með
grjótveggjum og tjargaða timburklæön-
ingu á framhliöinni. Þannig verður
byggingarlist þessara tíma eins og opin
bók um lifnaðarhætti og lífsvenjur þessa
fólks í baráttu við umhverfið og veðurfar.
Svo háð var fólkið byggingarefnum sem
fyrirfundust á hverjum stað að stíllinn
breyttist oft frá einum dal yfir í þann
næsta.
Útkoman er undravert lítið
listaverk
Gott dæmi um þetta eru þorpin í
Abruzzofjöllunum á Mið-ítalíu. Af ótta við
bófaflokka voru þau yfirleitt byggð hátt
uppi á klettanefum eöa illaðgengilegum
fjallshlíðum. Húsin standa þétt við
krókóttar götur — oft tröppugötur,
byggingarefnið er náttúrusteinn í veggj-
um, en þaktígulsteinar úr brenndum leir
í rauðbrúnum lit á þökunum. Vegna þess
að jarðýtur voru til allrar guðslukku ekki
til, fylgir byggðin hverri bugðu í landinu og
útkoman er undravert lítiö listaverk, allt
eins og úr einni og sömu hendi.
Nokkrir nútímaarkitektar hafa fengið
tækifæri til þess að reyna að ná fram
svipaðri „stemningu" með nútímaaðferð-
Klausturkirkja í Mistras á Peloponnesos-skaganum í Grikklandi. Hér er allt úr steini og mikið.„landslag“ í þökunum.