Lesbók Morgunblaðsins - 01.10.1978, Blaðsíða 10
í tyrra kom út hjé sænska bókaforlaginu
Rabén & Sjögren bók sem ber heitió
„Astrid Lindgren — en ievnadsteckning"
og er ævisaga hins bekkta barna- og
unglingabókarithöfundar Astrid Lindgren.
Hún er okkur íslendingum aó góóu kunn,
enda hafa fjölmargar bóka hennar veriö
Þýddar i íslensku, lesnar í útvarp og
gefnar út á bók, auk þess sem framhalds-
myndabættir frá sænska sjónvarpinu, sem
paó hefur gert eftir nokkrum bóka hennar,
hafa verió sýndir hér í sjónvarpi, og
ennfremur hafa nokkur leikhúsanna leikið
eftir hana leikrit.
Þaó væri Því ekki úr vegi aó renna
augunum dálítiö yfir Þesaa ævisögu
Astridar, sem sænski sjónvarps- og
blaóamaðurinn Margareta Strömstedt hef-
ur skráó.
Flestar ævisögur greina frá fólki sem hefur
runniö sitt skeiö á enda, og hefur því ekki
möguleika á aö fara höndum um efniö, né
leiörétta þaö sem hæpiö getur talist, segir
Margareta í formála aö bókinni. Sú bók, sem
hér kemur fyrir sjónir almennings hefur þann
kostinn fram yfir slíkar ævisögur — og er þó
á engan hátt einstök hvaö þaö snertir í sjálfu
sér — aö aöalpersónan hefur sjálf átt
drjúgan þátt í gerö hennar. Þannig ætti aö
vera tryggt, aö ýmsir þeir þankar, sem á
borö eru bornir eru ekkl svo fjarrl þeim
raunveruleika sem reynt er aö draga fram og
miöla áleiöis til lesenda.
Margareta Strömstedt tók sér ennfremur
góöan tíma til aö feröast um f Vimmerby og
nágrenni f Smálandi, þaöan sem Astrid er
upprunnin, og leita til fólks sem þekkti hana
í „dentíö“, fjölskyldu hennar og ættingja,
skólafélaga, vina og kunningja og fyrrum
starfsfólks á æskuheimili Astridar, Nesi.
Þannig hefur sú mynd, sem Margareta reynir
aö draga fram væntanlega oröiö áreiöan-
BÖKMENNTIR
OG LISTIR
\]ull dt V
»rpa^
\«í lAiíiÞzdíiv&zj i ifi t)
atun
g ki 1 rrUsfltM Pd.y
iAiiö
ASTRID
LINDGREN
í nýútkominni
ævisögu, sem
Jakob S.
Jónsson
skrifar um
„Tilviljun ein réði því að
ég fór að skrífa af alvöru”
legri, fyllri, en ef hún heföi vit sitt frá Astrid
einni saman.
En þetta hefur þó ekki veriö gert
átakalaust. Samskipti æviskrárritarans og
þess sem ritaö var um, urðu afskaplega náin,
enda tók undirbúningurinn aö ritun bókar-
innar nokkur ár. Þannig afvopnast sá sem
skrifar bókina, hann verður hluttakandi í ævi
og örlögum þess sem hann ritar um, og
löngunin til að gefa „sanna" mynd stangast
á viö tilhneiginguna aö undanskilja einkamál
og óþægilega hluti. Hlutlægnin er í hættu.
Eöa eins og smálenski bóndinn sagöi:
— Það er ekki hægt aö segja að ég Ijúgi,
en ég fer spart meö sannleikann!
Astrid Lindgren fæddist í nóvember 1907
í gömlu rauöu húsi, annað barn Samuels
August Ericsson og konu hans, Hönnu
Ericsson, áöur Jonsson. Bærinn sem þau
bjuggu á hét — og heitir enn — Nes, og var
örskammt frá litlu þorpi í Smálandi,
Vimmerby: Nes haföi verið prestbýli allt frá
1411, en faðir Astridar var bústjóri á býlinu,
eins og faðir hans á undan honum og sonur
hans síðar meir.
Alls uröu systkinin fjögur, Gunnar elstur,
svo Astrid, Stina og Ingegerd yngst, og eftir
því sem Astrid segir sjalf, áttu þau lukkulega
Ólátagarðsæsku á Nesi, rétt eins og börnin
í Ólátagarði síðar meir.
Astrid byrjaöi í barnaskóla 1914. Þá var
stríöiö nýhafiö og dunaði í fjarska, og mátti
fylgjast meö gangi mála í dagblaöinu í
Vimmerby. Á sama tíma og almenningur í
borgum og iönaðarsamfélögum svalt heilu
og hálfu hungri, nutu börnin á Nesi þeirra
forréttinda aö hafa mat í hvert mál, frelsi og
öryggi. En vissulega var fátækt I sókninni,
sem birtist glögglega meöal barnanna í
skólanum. Einkum kom þaö fram I efnaleg-
um gæöum eins og fatnaði, en þegar Astrid
lýsir í bókum sínum þegar börnin taka nestið
Astrid Lindgren, — og alltaf eru blessuð börnin nálæg. Hér er hún á
góðri stund með barnabörnunum.
sitt úr malnum í ásýnd skólafélaga sinna,
verða lýsingar hennar hvaö naprastar og
átakanlegastar. Þau börn sem oftast voru
barin í skólatíö Astrid voru jafnframt börn
sem þjáðust af vansæld og fátækt á
heimilum sínum. Þaö var ekki óalgengt aö
börn voru barin í ásýnd alls bekkjarins.
Engu að síður hefur Astrid Lindgren gert
lítiö af því aö beina spjótum sínum aö
kennurum í bókum sínum. Þó hefur hún
skrifaö bók á borö við Línu Langsokk, sem
leggst gegn öllum valdboðum samfélagsins
og verömætamati. Ljna |endir einmitt í
árekstri við gömlu konurnar í kaffiboðinu
fræga, þar sem uppeldissjónarmið þeirra eru
teygö og toguö sundur og saman í
háðungarskyni. Línu tekst einnig aö gera
lögregluþjónana viti sínu fjær. En oröaskipti
Línu og kennslukonunnar í skólanum eru
tiltölulega væg og vingjarnlegs eölis.
„Ég magna ekki andúö gegn kennurum af
ásettu ráði“, segir Astrid. „Þaö eru svo
margir rithöfundar nú á tímum sem reyna aö
koma börnunum til viö sig meö því aö etja
þeim gegn öllum fullorðnum, og lýsa
kennurum sem hreinum óargardýrum. Þeir
reyna aö ala á ovild barnanna í garö skólans,
en varla er börnunum nein hjalp í því“.
Þaö leiö langur tími þangaö til Astrid
skrifaöi fyrstu bók sína, en áreiöanlega
hlýtur sænskukennara hennar í barnaskólan-
um aö hafa fundist eitthvaö til um
frásagnarhæfileika hennar, því gömul skóla-
systkini segja, aö smáritgeröir Astridar hafi
nær ávallt veriö lesnar fyrir bekkinn. Ein
þeirra birtist meira aö segja í dagblaöi
Vimmerby þegar hún var þrettán ára, og eftir
þann atburö var hún kölluö Selma Lagerlöf
Vimmerbæjar í gríni. Þá ákvaö Astrid
Lindgren aö veröa aldrei rithöfundur.
Þegar Astrid var sautján ára gömul,
bauöst henni starf viö dagblaö í Vimmerby