Lesbók Morgunblaðsins - 01.10.1978, Blaðsíða 5

flæmi og hafa aldrei fengizt til aö lúta
formlegri stjórn.
Aðeins 10 af hundraði
eru Múhameðstrúar
Á þessu fjölbreytilega, frjósama og
fagra landi — Churchill kallaði þaö
„Perlu Afríku" — hafa átt sér staö
þrætur og illdeilur, sem hafa haft .mikil
áhrif á þróun mála í Uganda undanfarin
ár. Til dæmis hefur verið fjandskapur
frá fornu fari milli konungdæmanna
Bunyoro og Buganda í suöri og
hliöstæð dæmi mætti nefna úr norðri.
Þegar Evróþumenn komu, bættust
þrjú önnur fyrirbæri við þjóölíf Uganda.
Eitt var evróþsk trúarbrögö. Bretar
fluttu meö sér trú ensku kirkjunnar, en
Frakkar kaþólskuna sína. Þetta var
ofviöa þeirri múhameðstrú, sem hinir
arabisku þrælakaupmenn höföu flutt
meö sér snemma á nítjándu öldinni. Nú
eru aðeins 10 af hundraöi íbúanna
múhameöstrúar, en hinir eru tíl helm-
inga kaþólskir eöa kristnir á enska vísu.
Evrópumenn settu á stofn kristna skóla,
en þar sem múhameðstrúarmenn geröu
ekkert slíkt, jafngiltu trúarbrögö þeirra
brátt menntunarskorti.
Bretar báru einnig ábyrgö á innflutn-
ingi Asíubúa til Uganda. Upþrunalega
voru þeir fluttir inn til aö byggja
Kenya—Uganda járnbrautina, sem var
ætlaö aö flytja hersveitir til aö vernda
upptök Nílar gegn ágengni Frakka,
Belgíumanna og Þjóöverja. Þaö varð
aldrei af þeim herflutningum, en
járnbrautin geröi Asíumönnum kleift aö
hefja verzlun og viöskipti. Þeir uröu
millistéttin í Uganda og reyndar í allri
brezku Austur-Afríku.
Þriöja atriðið, og þaö sem hefur haft
hörmuleg áhrif fyrir Uganda nú á tímum,
var innflutningur Suöur-Súdana, sem
Bretar fluttu inn sem málaliöa til aö
taka aö sér undirtyllustööur í her og
lögreglu. í Uganda og allri Austur-Afríku
kallast þeir Núbíanar. Þeir hafa haldiö
séreinkennum sínum eins og Asíu-
búarnir og ekki blandazt öörum. Þeir
eru allir múhameöstrúar og tala sína
eigin arabísku mállýzku.
Fundum okkar
Idi Amin ber saman
Ég fæddist í desember 1939. Faðir
minn var ekki höföingi í gömlum
skilningi, heldur öllu fremur embættis-
maöur hinnar brezku landsstjórnar og
gegndi fjölþættum störfum. Ég kynntist
því snemma opinberum störfum, enda
ólst ég upp í hinum dæmigerðu
embættismannabústööum nýlendutím-
ans, einlyftum húsum meö svölum og
geröi í kring.
Faðir minn var strangur, en ástríkur.
Hann notaöi mest af launum sínum til
aö greiöa fyrir menntun okkar. Fjöl-
skyldan átti ekki bíl, þegar viö vorum
ung — viö gengum öll nokkra kílómetra
í skólann, en hann fór um á reiðhjóli.
Þó aö eldri bróöir minn og ég yrðum
hinir einu til aö fara í háskóla, hlutu allir
bræöurnir góöa menntun.
Þegar ég var í barnaskóla, var ég eitt
ár í Busesa, en skólastjórinn þar var
Kibedi, sem seinna varö tengdafaöir Idi
Amins. Hann var einnig faðir veröandi
utanríkisráöherra landsins (hann hefur
flúiö land). Ég fór síöan í Busoga
menntaskólann, þar sem meöal nem-
enda var Milton Obote, sem varö fyrsti
forsætisráðherra Uganda, eftir aö þau
hlaut sjálfstæöi. Hann var nokkrum
árum eldri en ég, og ég kynntist honum
ekkert þá, en þekkti hann af afspurn.
Þaö var um þetta leyti, sem ég hitti
Idi Amin fyrst. Eldri bróöir minn, Kisajja,
ann í útjaöri Kampala til að stunda nám
í sögu. Obote hafði verið þar á undan
mér, og nú haföi hann getið sérorö fyrir
afskipti sín af þjóðmálum og þá fyrst og
fremst þeim, er vöröuöu væntanlegt
sjálfstæöi landsins og stööu Kabaka af
Buganda, Mutesa 11., sem þekktari er
undir nafninu King Freddy. Brezka
nýlendustjórnin haföi gert hann land-
rækan, en 1957 var hann kominn til
landsins aftur og allir vissu, aö
sjálfstæöis væri ekki lengi að bíöa.
Einkaritari
hjá Obote
Þegar eftir kosningar til stjórnlaga-
þings í aþríl 1962 gekk ég í þjónustu
hins opinbera. Þaö kom mér mjög á
óvænt og gladdi mig um leiö aö vera
skipaður fulltrúi í forsætisráöuneytinu.
Uganda fékk síöan sjálfstæöi 9.
október 1962, og Obote varö forsætis-
ráöherra meö stuöningi hins volduga
Kabaka af Buganda, en hann varö svo
forseti áriö eftir. Sex vikum eftir
sjálfstæöisyJirlýsinguna voru Einingar-
samtök Afríku stofnuö. Ég fór til Addis
Ababa til aö aðstoða við aö koma á fót
höfuðstöðvum samtakanna og tók
einnig þátt í fundi Varnarmálanefndar
Einingarsamtakanna í Accra í Ghana í
október 1963.
Þegar ég kom frá Accra, gerði Obote
mig aö einkaritara sínum. Ég held, aö
hann hafi gert þaö, af því aö ég haföi
verið í menntaskólanum í Busoga og af
því aö hann lagöi mikla áherzlu á hina
formlegu hliö hins opinbera, en ég haföi
verið eins konar siöameistari í ráöu-
neytinu. Hann haföi auk þess. verið
óheppinn meö einkaritara. Haföi reynt
tvo úr eigin ættflokki, en þeir höföu
enga reynslu af oþinberum stjórnar-
störfum og lentu í fangelsi fyrir fjársvik.
Fyrsta meiri háttar vandamáliö, sem
hiö sjálfstæöa Uganda þurfti aö leysa,
varöaöi „hin glötuöu héruö“, sem áöur
höföu tilheyrt Bunyoro, en voru nú hluti
af Buganda. Nokkru fyrir aldamótin
1900 höföu Bretar barizt gegn Bunyoro
meö aðstoð Kabaka af Buganda og
sigrað. Aö launum fékk Kabaka hluta af
Bunyoro. Þessu þótti íbúunum illt aö
una, og hið nýkjörna þing ákvaö, aö
íbúarnir skyldu ákveöa meö kosning-
um, hvoru landinu eöa umdæminu þeir
vildu tilheyra. Kabaka haföi engan
áhuga á slíkri atkvæöagreiðslu, en
Obote fylgdi fast fram samþykktinni um
hana. Kabaka missti héruöin, og þar
meö var komin sú ósátt miili forsætis-
ráöherrans og forsetans, sem í rauninni
leiddi til endaloka lýöræöislegrar
stjórnar í Uganda.
Amin byrjar
að sanka saman fé
Til aö treysta stööu sína tók Obote
uþp beint samband viö Idi Amin, en
gekk framhjá yfirmanni hersins, Opolot,
sem hann taldi líklegan til aö styöja
keppinautinn, Kabaka. Um þessar
mundir var borgarastyrjöldinni í
Belgísku Kongó — nú Zaire — aö Ijúka,
en Obote studdi uppreisnarmenn þar
eftir mætti og fól Idi Amin, sem var
ættaður frá landamærahéruöum viö
Zaire, aö annast sambandiö og aöstoð-
ina viö upþreisnarmenn. Hið beina
samband Obotes og Amins fór leynt.
Meö þessu fylgdist ég náiö. Obote og
ég höföum þersónulegt firösamband
viö Amin. Kallmerki okkar stöövar var
„Sparrow", en Amins „Kisu“.
Uppreisnarmenn þurftu fyrst og fremst
vopn og farartæki. Þeir höföu enga
peninga, en komu meö bílfarma af gulli
Framhald á bls. 15
Milton Obote forseti Uganda studdist m.a. viö Amin og herinn og paö varð auövelt
verk fyrir Amin aö steypa honum af stóli. Hér er ríkisstjórn Obotes aö „tollera" hann
eftir kosningarnar 1962.
Slóð blóði drifin. Eftir valdarániö lagði Amin áherzlu á að útrýma fylgismönnum
Miltons Obote og dauðir fylgismenn voru gjarnan haföir til sýnis á almannafæri.
og Amin voru ástfangnir af tveimur
systrum, Mary og Malyamu, dætrum
míns gamla skólastjóra, Kibedi.
Malyamu varð síöar fyrsta kona Amíns,
og bróðir minn eignaðist síðar barn
meö Mary, systur frú Amins. Aö
málvenju í Uganda er ég þess vegna í
fjölskyldu viö Amin.
Ég hitti Amin oft, meðan ég var í
menntaskólanum í Busoga. Ég man vel
eftir því, þegar viö vorum kynntir fyrst
í verzlun, sem einn af bræðrum mínum
rak í námunda viö skólann. Hann var
kynntur fyrir mér sem veröandi tengda-
sonur skólastjórans. Þaö vakti þá
sérstaklega athygli mína, hve stór hann
var vexti, hann var 190 cm, en þaö var
mikið jafnvel af hermanni aö vera. Hann
var þá aöeins liðþjálfi, en var þá þegar
þekktur sem hnefaleikameistari Uganda
í þungavigt. Þeim titli hélt hann í níu ár.
Hann þótti góður hermaður og var vel
látinn af félögum sínum og yfirmönnum,
sem sáu í gegnum fingur viö hann, þótt
hann talaöi mjög illa ensku. Hann
hækkaði fljótt í tign.
Ég sá hann sjaldan næstu árin.
Hersveitirnar lutu ströngum aga og
sáust mjög sjaldan. í þá daga var
Uganda rólegur og friösæll staöur, og
í borgunum sáust hermenn aðeins tveir
eða þrír saman eöa þá viö hátíðleg
tækifæri.
Áriö 1957 fór ég í Makerere háskól-