Lesbók Morgunblaðsins - 01.10.1978, Blaðsíða 6

KOSTGAN G AR AR
hjá Guðrúnu á Bókhlöðustíg 10
Pétur Sæmundsen, nemandi í 6. bekk
Verzlunarskóla íslands. Fæddur á Blöndu-
ósi. Undirrituöum var Pétur kunnur frá
æskudögum, því aö oft lá leiðin á Ósinn í
verzlunarerindum, annaö hvort í kaup-
félagiö eöa til Thorsteinsons. Pétur var
prúömennskan uppmáluð og er enn.
Kurteis, fágaöur heimsmaöur. Hann hefur
veriö framámaður í iönaði frá því að hann
lauk prófi í viöskiptafræðum, nú banka-
stjóri Iðnaöarbankans í Reykjavík. Móöir
Péturs var Þuríður Siguröardóttir
Sæmundsen, systir Siguröar fyrrv. land-
læknis frá Húnsstöðum í Þingi, en hún var
gift Evald Sæmundsen verzlunarstjóra á
Blönduósi, sem lézt á bezta aldri.
Ragnar Kristjánsson, nemandi í 3.
bekk Kennaraskóla íslands. Prúöur piltur,
stilltur svo aö eftir varö tekið. Ekki fjáður
fremur en margir aörir, sem nám
stunduðu um þær mundir. Ragnar fékk
sér vinnu í jólafríinu, bar út póst.
Aðfangadagskvöld jóla fylgdist sá sem
þetta ritar meö Ragnari um gamla bæinn,
er hann deildi út jólaþósti. Er það
ógleymanlegt. Aö því loknu var haldiö
heim í herbergiskytruna í Njaröargötu.
Einstakt jólakvöld. Ragnar er frá Stöövar-
firöi. Að kennaraprófi loknu hóf hann
kennslu, en aö því var aö sjálfsögöu
stefnt, og það sem allra fyrst, svo aö
menn gætu farið að vinna fyrir sér. Frá
1950 hefur Ragnar kennt viö Austur-
bæjarskólann, lengst af smíði.
Siguröur Ármannsson endurskoðandi
boröaöi þarna, myndarmaöur. Hér veröa
engar sögur af honum sagðar, en hann
geymist í minni sem prúðmenni, yzt sem
innst. Naut hins ágæta matar, sem þarna
var fram borinn.
Ríkharður Sumarliðason símvirki.
Meðalmaður á hæö, grannur, léttur í
hreyfingum. Samræðugóður. Ríkharður er
fróöleiksfús maður. Hann lærði esperanto
ungur og hefur tekiö þátt í félagsskap
esperantista. Hann hefur kennt viö
Loftskeytaskólann og á símvirkjanám-
skeiöum. Vera má, aö mynd sú sem hér er
upp dregin sé ekki mjög skýr, en jafnvel
litríkt mál nær aldrei aö lýsa einstaklingi
sem á leið okkar veröur nema aö
takmörkuðu leyti. Finna þetta sjálfsagt
allir, sem geta fólks á einhvern hátt. Sjálf
persónan næst aldrei öll. Hætt viö aö ytra
boröið sitji í fyrirrúmi. Og máltækið segir
líka, að enginn viti hvaö undir annars
stakki býr.
Stefán Jónsson, nemandi í húsasmíöi.
Lítill vexti, knálegur, vinnulegur. Sat oft til
borös meö undirrituðum. Léttur í máli,
bjartsýnn, trúöi á framtíöina. Stefán er
látinn fyrir allmörgum árum, vart miö-
aldra. Hann var einn af fáum þarna, sem
lagði stund á erfiöisvinnu. Flestir stund-
uðu andleg störf og nám. Húsnæöið var
tvær samliggjandi stofur, rúmgóðar. Fyrir
utan hádegismat og kvöldmat fengu menn
morgunverð og síðdegiskaffi. Morgun-
veröur var annaðhvort hafragrautur og
brauð meö áleggi, ásamt mjólk vitanlega,
eða kaffi og brauö. Menn gátu valið um
það.
Sigurður Einarsson skáld. Enginn sem
kynntist Siguröi Einarssyni getur gleymt
honum, því aö ef nokkur maöur hafði það
sem kallað er persóna, þá var þaö hann.
Hrífandi mælska, glettni, skarpar ályktan-
ir, lærdómur, mannþekking, skjótar
ákvarðanir. Ævi Sigurðar var óvenju litrík.
Hann var prestur, þingmaöur, dósent,
skrifstofustjóri, fréttastjóri viö Ríkisút-
varpiö, kennari við Kennaraskólann,
rithöfundur og skáld. Hiö síöasttalda mun
halda nafni hans lengst á lofti. Sigurður
var starfsmaður fræöslumálastjóra um
þetta leyti. Hanna kona Siguröar boröaöi
þarna einnig, og hefur hennar verið
minnzt hér aö framan. Er undirritaður var
skólastjóri undir Austur-Eyjafjöllum bjó
sr. Sigurður í Holti. Hann var prófdómari
viö skólann. Vildi jafnan rétta hlut þeirra,
sem lága einkunn höfðu hlotið. „Ætli viö
gefum ekki greyinu fimm," sagði hann.
Manngæzka hans voru einstök. Á Bók-
hlöðustíg var Sigurður ræðinn og
skemmtilegur. Hann var þá nýlega
kvæntur. Sigurður andaöist 23. febrúar
1967, 68 ára að aldri. Daginn eftir lát
skáldsins orti undirritaöur minningarljóö,
sem birtist í Tímanum föstudaginn 3. marz
á útfarardaginn. Er víst viö hæfi aö Ijóöiö
birtist hér:
Nú kveður snilling hnípnum
huga þjóö.
Frá Holti berast ekki fleiri Ijóö;
þar átti skáldið skjól og vistir góöar.
En eitt er víst, aö enn um langa hríö
mun orðsnilld klerksins hljóma
sterk og blíð
og geymast vel í vitund
frónskrar þjóöar.
Því röddin styrk og einstakt orðaval
í okkar huga varðveitt lengi skal,
sem hlýddum máli hans
á vegferðinni.
Og það er bjart og hlýtt um
nafnið hans,
er hugir flétta minninganna krans.
—t Ég þakka honum góö
og gagnleg kynni.
Sólrún Elsa Stefánsdóttir, skrif-
stofumaður, trúlofuð Kristjáni Gíslasyni
hjá skömmtunarskrifstofu ríkisins, síöar
forstjóra Verðlagsskrifstofunnar. Sólrún
er jafngömul undirrituðum, alin upp í
sama dalnum, en yfirgaf hann á unga aldri
eins og flestir aðrir sem þar bjuggu, í von
um betri heim annars staöar. Flestir fóru
til höfuðstaðarins. Á stríösárunum magn-
aöist þessi skriöa mjög eins og kunnugt
er.
Stefán Friðbjarnarson, nemandi í
Verzlunarskólanum. Fremur smár vexti,
snotur maöur, háttvís. Stefán bjó lengi á
Siglufiröi og gegndi þar ábyrgðarstörfum.
Var bæjarstjóri alllengi. Nú blaðamaöur
hjá Morgunblaðinu.
Steindór Hjörleifsson bankaritari í
Landsbankanum. Lagöi stund á leiklistar-
nám og var í upplestrartímum hjá Sigurði
Skúlasyni ásamt undirrituöum. Þess er
gott aö minnast. Nemendurnir fengu
tappa til aö setja upp í sig, er æfa skyldi
ákveöin hljóð. Steindór sýndi þá þegar, að
hann er góður upplesari. í lok námskeiðs-
ins máttu nemendur velja sér eitthvert
kvæði til flutnings. Valdi Steindór kvæöi
Davíös frá Fagraskógi: Á Dökkumiöum.
Las hann það meö tilþrifum eöa flutti öllu
heldur, því að hann fór meö kvæöiö
utanað. Er þeim sem þetta ritar í minni, er
Steindór las eftirfarandi Ijóðlínur og lagöi
mikla áherzlu á síðasta orðiö:
Og surrrir segja aö karlinn,
sem aö þangaö rær,
sé meö horn og hala
og hófa — og jafnvel klær.
Undirritaöur valdi sér kvæöi Jakobs Jóh.
Smára: Þingvellir, sem er hugljúft og
sterkt um leið. Hver gleymir niðurlaginu:
Nú heyri ég minnar þjóðar þúsund ár
sem þyt í laufi á sumarkveldi hljóöu.
En Steindór er ekki aöeins góöur
uþþlesari, heldur leikari og söngvari. Hver
gleymir því, er hann söng: „Einu sinni á
ágústkvöldi“? Um skeiö var Steindór
dagskrárstjóri hjá Sjónvarpinu, en sagði
því starfi lausu, því aö hann vildi ekki
segja skilið viö leiklistina. Má segja, aö
hann hafi vériö list sinni trúr. Framan af
stundaöi hann list sína samhliöa þreytandi
bankastörfum. Er það aö vísu saga
margra fyrirrennara hans í greininni. En
þaö hlýtur að kosta mikla áreynslu aö
sinna þannig um árabil tveimur krefjandi
störfum og vera báöum trúr. Steindór er
fæddur og alinn upp í Hnífsdal, var í
gagnfræðaskólanum á ísafirði hjá Hanni-
bal Valdimarssyni og lofar hann mjög sem
kennara og skólastjóra. Er það skoðun
allra, sem honum kynntust á þeim
vettvangi. Þaö eru fáir fæddir kennarar,
en slíkt má meö sanni segja um Hannibal.
En þetta var víst útúrdúr. Steindór hefur
alla sína leikaratíð starfaö hjá Leikfélagi
Reykjavíkur, að undanteknum tveimur
árum, eftir aö Þjóðleikhúsiö tók til starfa,
aö hann lék þar nokkur hlutverk. Auk
þessa hefur Steindór leikiö í mörgum
útvarps- og sjónvarpsleikritum.
Steinn Dofri ættfræöingur. Sá maður
sem minnistæöastur var á Bókhlööustíg
10 var aldinn að árum, kominn yfir sjötugt,
sjálfsagt aldursforseti á staönum. Hann
var ern vel, málglaöur og reifur. Talaði um
ættir aö sjálfsögðu, einkum við Arnór
Sigurjónsson og Haralds Sigurösson. En
kærasta umræðuefni hans var þó svo-
nefndir hreppstjórar, en þaö voru fress-
kettir, sem hann sá á götunni. Steinn Dofri
hét í kirkjubók Jósafat Jónasson og var úr
Þverárhlíö í Mýrasýslu. Dvaldi lengi í
Vesturheimi eöa milli 30 og 40 ár. Fluttist
þá til Reykjavíkur og sinnti ættfræðirann-
sóknum til æviloka, 1966. Eitt sinn varö
undirritaöur samferða Steini Dofra heim til
hans, en hann átti heimili sitt í Þingholts-
stræti 28. Bjó í litlu herbergi uppi á lofti.
Þaö sem gesturinn rak fyrst augun í voru
aflangir trékassar, slegnir saman úr
óhefluðum boröum. Mun eigandinn hafa
þar aö unniö. Kössum þessum var staflað
hverjum ofan á annan. í þeim voru
ættfræöihandrit Steins. Húsbúnaöur var
allur einkar fábrotinn. Eins og kunnugt er
var Steinn alla ævi einhleyþur. Hann liföi
mjög sparlega. Ríkið veitti honum smálíf-
eyri gegn því að ættfræðihandrit hans
yröu eign þess að honum látnum. Lítið
vildi Steinn tala um fræðigrein sína viö
gestinn, þó aö hann væri hnýsinn í þá átt,
heldur eyddi hann öllu slíku og ræddi
mest um Ijúflinga sína, kettina. Allt í einu
segir hann við gestinn og bendir út um
gluggann: „Séröu þennan? Þetta er
virðulegur hreppstjóri, finnst þér þaö
ekki?“ Þetta var stór fressköttur, grár aö
lit, úfinn og Ijótur. Gleggsta lýsing á Steini
Dofra er í bók Theódórs Friðrikssonar:
Ofan jaröar og neöan. Nöfnin sem hann
gaf köttum sínum, er hann bjó í
Vesturheimi, eru kostuleg. Má þar nefna
þessi: Ingjaldur biskup skaðmígandi,
Hermundur háloftamígur, Örnólfur uröar-
draugur, Þorgrímur þrídrepni. Samtímis
mun hann hafa átt tólf ketti, þegar hann
dvaldi vestra. Þar bjó Steinn í kofa úti í
skógi og lifði af veiöiskaþ í vatni þar í
grennd. Kettirnir voru honum til skemmt-
unar í einverunni, en einnig varnarlið.
Kettirnir voru grimmir og þess vegna ekki
árennilegt aö sækja einbúann heim. Eitt
sinn var Steinn í samvinnu viö annan
mann um veiöiskapinn. Sá hinn sami geröi
eitt sinn tilraun til aö drepa Stein, og sagði
hann í viðtali í blaði, aö hann heföi gert
þaö til aö erfa netin sín. Steinn orti
nokkuö, en varla gat þaö kallast lipur
kveöskapur. Til þess var maöurinn of forn
í skapi. Eitt sinn var undirritaöur í
heimsókn hjá Steini, en þá bjó hann
vestur á Nýlendugötu í smáíbúð sem hann
átti. Þekktur fræðimaður og vísnasafnari
var einnig gestkomandi hjá honum. Nú
tekur Steinn aö þylja kveðskap eftir sig.
Kom á einum staö fyrir oröasambandiö
pykksneidd endalykt. Brostu gestirnir aö
í laumi, en létu ekki í Ijós álit sitt á
kveðskapnum. Gestirnir héldu jafn-
snemma heimleiðis frá Steini. Segir þá
fræöimaöurinn viö undirritaöan: „Mikill
bölvaður leirburöur er þetta hjá karlin-
um.“ Steinn lagði mest stund á aö
rannsaka forn- og miöaldaættir. Safn
hans er geysimikið að vöxtum og varðveitt
í Landsbókasafni. Vel má vera, að þaö
þyki merkilegt er tímar líöa. Aldrei mátti
nefna Stein sínu skírnarnafni. Menn geröu
þaö, ef þeir vildu koma karlinum upp sem
kallað er. Hann hét bara Steinn Dofri.
Sérkennilegum mönnum fer nú ört
fækkandi. Steinn var með þeim síöustu,
er nokkuð kveður aö.
Sturla Bogason vélstjóri. Grannholda
maöur, Ijós á brún og brá, fáskiptinn, þó
er mynd hans vel greypt í hugann eftir öll
þessi ár. Sturla var vélstjóri hjá Skipaút-
gerð ríkisins lengi.
Sverrir Finnbogason rafvirki. Þreklegur
maður, frjálslegur í framkomu. Líflegt var
við hann aö ræða. Hér var enginn
pappírsbúkur á ferð. Heitbundinn var
Sverrir þá Ingunni Árnadóttur kennara-
nema, sem tók próf út úr skólanum þá um
vorið. Þau giftust ári síöar.
Sveinn Ólafsson myndskeri, bróöir
Magnúsar Torfa. Viðkunnanlegur maöur.
Þéttur á velli og þéttur í lund. Margir
munu þeir vera, sem eiga útskorna muni
eftir Svein, listilega gerða. Þarna voru
sem sagt þrjú systkin á sama matsölu-
Minmngar frá námsámm í Reykjavík við lok heimsstyrjaldar.
Síðari hluti. Eftir Auðunn Braga Sveinsson