Lesbók Morgunblaðsins - 01.06.1975, Blaðsíða 9

Skip á sjó, 1818. Vatnslitamynd eftir Turner.
blöndu af reyk og hljóðáhrifum.
Hlutverk Turners var að gera
málverkið og hafa umsjón með
hávaðanum, — og jafnframt um-
sjón með athugunum í heild.
Þannig varð Turner nokkurs
konar sviðssetjari sögunnar, sem
byggði myndsviðið á frásögnum
sjónarvotta og eigin athugunum
úr skissubókasafni sínu.
Nokkrum árum síðar flýtti hann
sér til Sheerness til að ná tali af
sjóliðum við heimkomu þeirra
frá Trafalgar-orrustunni og
rissaði upp skissur um borð i
skipinu „Victory". Hugmynda-
flug hans færðist nú mjög í
aukana í röð af þjóðfélagsmynd-
um, svo sem — Plágur Egypta-
lands, Sódóma og Gómorra og
ýmsum skipbrotsmyndum.
Málaralist hans konist í hámæii
og varð forvitni öllum listskoður-
um. Arið 1802 verður liann með-
limur konunglega listaháskólans.
Hann cignast jafnframt hóp vel-
gjörðarmanna, svo sem William
Bcckford, Sir John Leicester,
jarlinn af Egremont, hertogann
af Bridgewater. A meðan
stundarfriðar naut á tímum
Napoleons-styrjaldarinnar, er
fylgdi í kjölfar friðarsáttmálans í
Amiens 1802, gerir Turner sér
ferð til meginlandsins í fyrsta
skipti, kcmur á land í Calais,
gerir athuganir slnar á úfnum sjó
til notkunar í framtfðinni og
tekur svo stefnu á Louvre og
Alpana. Dagbókahöfundurinn
Farington hittir Turner við komu
hans frá Svisslandi, sárfættan,
nöldrandi yfir víninu, „of súrt,
þar sem hann var haldinn gall-
sýki“ — en mjög hrifinn af
„klettum og klettasnösum, sem
eru í senn mikilfengleg sjón og
dulúðug", miklu fremri klctta-
myndunum I Wales og Skotlandi.
En veðrið var gott, og hann sá
stórkostleg þrumuveður yfir Ölp-
unum. Alparnir og þrumuveðrin
voru einmitt það, sem Turner
þurfti til að færast frá hinu
leiksviðræna landslagi til raun-
veruleika sjálfrar náttúrunnar.
Hann komst hátt upp f Alpana og
sú tignarlega sjón fsfrerans, er
þar blasti við honum og hin tæru
og margbreytilegu ljósbrigði
höfðu mikil áhrif á hann.
Heimsókn hans á Louvrc varð
ef til vill ennþá afdrifarfkari.
Hann eyddi heilum mánuði við
rannsóknir og eftirmyndagerð.
Aðallcga voru þaö Titian og
Poussinn er hrifu hann.
Nútímafólk, sein lifir og
hrærist f eftirprentunum, ljós-
myndum, póstkortum, hópferða-
lögum og ferðabæklingum á erfitt
ntcð að skilja og mcta til fulls þau
sterku áhrif, sem Turner varð fyr-
ir frá öllum þessunt undrurn lista
og náttúru. Alparnir voru honum
opinberun en Louvre-safnið inn-
blástur, skóli f sjálfu sér. Turner
lcitaðist nú við að ná jafnlangt og
lengra en hinir miklu meistarar.
— Fyrst kom hafið. Tíðarvenjan
var hjá málurum sjávarmynda að
mála hafbylgjurnar í daufum lit,
glerkenndar og gagnsæar,
hvernig svo sem veðurguðirnir
léku. Mynd Turners, „Bryggjan f
Calais“ sýndi sjóinn dökkan og
þungan og yfirborð hans markað
af hvftum rákum og goslöðri.

Portret af Turner eftir Cornelius Varley.
Þessari áferð náði Turner með
því að mála í þykkum lögum með
máiarahníf sfnum. Samtfmamenn
Turners voru furðu lostnir. List-
rýnirinn Hoppner, sem áður hafði
gagnrýnt Turner fyrir að vera
„hra'ddur við að leita nýrra
miða“, hélt því nú fram, að að-
ferðir hans væru ofdirfskufullar
og vanhugsaðar. Öðrum þótti verk
hans vera í grófara lagi. En allir
báru þeir lof á listrænar gáfur
hans og hugarflug — hinn hug-
myndaríka leik hans við öldur
hafsins, myndformin útteygð i
hvassviðrinu, blik af máfum og
toppveifum í andstæðu við sorta-
ský. Það var tæknin sem þeim
gramdist, — notkun hins algjöra
hvfta litar, (sem var óleyfilegt f
landslagsmálun samkvæmt
kenningunni), hin skeytingar-
lausa notkun þykkra laga af
máiningu, og þeim blæ snöggs
ótta, sem sóttur var f myndefnið
og fluttur f sjálft málverkið.
Arið 1804 opnar Turner eigin
sýningarsal á fyrstu hæð f húsi
við Queen Anne Street. Það var
vottur vaxandi sjálfstæðis, er
kraumaði hið innra með honum.
Hann hafði yfirgefið forcldra-
húsin nokkrum árum áður, senni-
lega á þeim tfma, er sjúkdómur
móðurinnar ágerðist, og hún var
flutt á sjúkrahús og sfðan á hæli.
Andleg heilsa hcnnar mun hafa
haft mikil og djúpstæð áhrif á
Turner, hann hataði allt umtal
um hana, — og bilun hennar átti
sennilega sinn þátt f þvf, að hann
fjarlægðist föður sinn. — „Pabbi
gamli," eins og hann nefndi hann,
„dró úr mér kjark varðandi kvon-
fangshugleiðingar." Turner tók
saman við Söru Danbv, ekkju tón-
skálds. Hún átti tva*r dætur með
Turner og hann bjó með henni
eða í grennd við hana f mörg ár.
Frú Danby mun hafa verið þægi-
leg f umgengni, vel menntuð og
sjálfri sér ráöandi. Hún var Turn-
er að skapi, því að honum féll
ekki bindandi og krefjandi sam-
búð.
Verk Turners fa*rðu honum er
hér var komið sögu allt það
öryggi, sem hann þarfnaðist, —
pcninga til að kaupa þrjú hús og
byggja villu uppi f sveit, — hins
vegarhafði hann engan tfma fyrir
hið ljúfa Iff yfirstéttarinnar eða
söguburð og undirróður listahá-
skólans. Ein ásta*ðan til þess að
hann opnaöi eigin sýningarsal var
sú að binda sig ekki við
sýningarnar sjálfar. Hann var
seintekinn og hlédrægur f sam-
skiptum við fólk en treysti því
meir á föður sinn og þá
W. F. Wells, teiknikennara, og
Walter Fawkes í Farnley Hall ná-
lægt borginni Leeds.
Næstum hvert sumar frá árinu
1810 til ársins 1826, er Walter
Fawkes lést, eyddi Turner nokkr-
unt vikum í Farnley, og renndi
fyrir fiski eða rissaði i skissubók
sfna. Þetta Iff hcntaði honum
mætavel, hann dundaði við fisk-
vciðina samfara því að hann gcrði
athuganir á endurspeglun og
myndbrigðum ljóss og vatns.
Venjulcgast hcnti hann þvf aftur
f ána sem beit á öngulinn, en
sneri aftur til hallarinnar með
stranga af skissuni, er hann batt
saman með færi sínu . . .
Fawkes varð tryggasti vel-
gerðarmaður Turncrs, keypti af
honum mörg málverk og vatns-
litamyndir, og einnig röð mynda í
bók um fuglafræði. Turner féll
svo vel inn í heimilislíf Fawkes
að hann leyfði jafnvel einum
sona hans að fylgjast með, er
hann málaði vatnslitamyndir úti i
náttúrunni, en annars vildi hann
skilyrðislaust vinna f einrúmi.
(Niðurlag í næsta blaði)
©