Lesbók Morgunblaðsins - 16.09.1973, Blaðsíða 14

Heimsókn í danskt fangelsi
Framtiald af bls. 12.
li®e, hitt S Nyborg við Hors-
ens.
Það var einmitt hið fyrr-
nefnda sem ég heimsótti. Það
er stærsta eða amnað stærsta
fangelsið og hýsir flesta mestu
aífbrotamenn Dana.
Á sólfögrum sumardegi bar
mig þar að garði. En sá garður
er hár og traustuir fi hefðbundn
um, fomaim fangelsisstiíl, með
fjórurn þriggja hæða álmum,
sem mynda stjömu'fflöt. Húsið
var sagt rúma 350 vistmenn, en
þar vonu 250 manns.
Margir ráðamenn eg ráðgjaf-
ar eiru aigjörtega á móti þessu
fangelsi. En ék*ki er auðvedt um
skipti. Það á Sina hefð í vit-
und fóliksins, og dýrt yrði að
laggja ,það niður og fá annað í
staðinn.
Virðulegur dyravörður lauk
upp þungri hurð. Framundan
var iangur og skuggategair gang
ur liikastur fomri igrafhvelf-
ingu. Síðan var mér fyiigt til
fangelsisprests, sem átti að
veita mér helztu upplýsinigar.
Hann tðk mér Mýlega, en ekki
vingjarrdega, sagði að famgeils-
isprestamir þar væru tve'r og
hefðu báð'ir mihið að gena, þótt
ekki þy-rft'U ,þeir að tetfja sig á
Skírnum, fermingum og gifting
um og útfarir vænu sjaldigæf-
ar.
Daglega biðu þeirra þama
mörg og löng e'nkasamtöl, er-
indi fyrir fangana, sem þeir
komu á vettvang til annarra,
sem hefðu bein sambönd við
fjölskyldur eða vandamenn
vistmanna.
Fundi og fræðsilusam'kom-
ur ,yrðu þeir að sjá um, Sömu-
leiðis mymdasýmiinigar og að
sjálfsögðu messuðu þeir alla
helg’daga ársins, en guðsþjón
ustur vænu yfirleitt vel sótt-
ar, þótt ekki væri það skyMa.
Siðan tðk kurteis og vin-
gjarnlegur .eftirlitsmaður við og
fyflígdi mér um allt húsið. fs-
lenzfca isendliráðið hiaifði hringt
dagimm áður og beðið ,um þessa
fyrirgreiðslu mér til handa.
Á þessari lönigu göngu bar
mangt fyrir augu, sem of lamigt
yrði upp að telja. En flest var
það ánægjúlegra en við mátti
búast fyrirfram á svona stað.
Baunar er það engu öðru líkt
að sjá og heyra menn, sem
sviptir eru tfreíLsi, isumir ævi-
larngt, allir lengi. Frelsið getur
verið ilifinu sjálfu dýnmætara,
og Mfið Olítiis virði án þess.
Erelsið vintist þó ekki eins
f jarri og við mátti búast, þótt
. ekki væri hægt að tafla um hlý
legt viðmót, þá rfikti fcurteisi og
tiliitssemi. En úr rnörgum laug-
iim gægðist einisemdin fram eins
og rökkur sólanlauss skamm-
degis.
Plestir eða allir voru að störf
um enda var þetta um miðjan
dag á mánudegi. Kletfamir eða
herbergi fanigamna voru öli
undantekningarlaust eins
mamns herbergi. Fyigdarmaður
mtan taldi það giala sálfræðii-
lega og fédagslega, en
gerði hins vegar aila stjórnun
aiuðveldari, en sætti harðri
gagnrými lumfbótamainna.
Kflefamir voru aillir frernur
þröngir, en mjög vel um geng-
ið aMs staðar og pérsónuieg edm
kenni fanganna tamu all-
vefl frami 1 búnaði, etaikum
myndum og hlutum, sem þeir
höfðu .sjálfir smflðað eða mót-
■að. .Afllt var hreint og fágað.
Flest öfll störf á hiúsinu voru
unnin af vistonönnum sjálf-
ium undir eftirfliti fárra eftir-
litsmanna eða verkstjóra.
Á iðnaðarverkstæðinu og
vtanustolfium var unnið að mairg
vflsflegum verkefnum svo sem
burstagerð, prentum, blimdra-
fletri, viðgerðum véla og raí-
tæSkja, jiámismlíði, húsgaigna-
smiiði ojfl.
Mér var sagt að aflflir fenigju
fiullt kaup samkvæmt viður-
'kenndum kauptaxta verka-
manna. Og úr þessu fanigelsi
geta menn útskrifazt í ýmsum
iðngreinum.
GreiðsLu flaunanna var slript
í þrennt. Fyrsta hlutann
fá vistmenn greiddan á hverjiu
föstudagslovöldi og geta ráðstaf
að honum að eigin vild í verzíl-
un fangelsisims. Keypt sér tó-
hak, bjórflösku eða eittihvað
sem þá vanhagar um.
Annar Muti launainna er
lagður fyrir um stund, en má
ruota tál greiðsflna á öðium nauð
synj.um, txi. tanniviðgerð til
fatakaupa, gjafa eða jatfnvel tifl
að greiða isektir og tjón.
Þriðji hfluti launanna er lagð
ur fiyrir itill ibTotttfariardags og
tfreflsis úr fangelsinu. Þar er
engin undcuitekning igerð, þvli
imifcilsvert þykir að enig-
inn ,komi afllslaus út í heimimn
að mýju.
Eitt var þama mjög til at-
‘hiugumar. Mér var sagt, að allir
fangar, sem teM'ust drykkju-
sjúklingar væru sendir á sér-
stök fliæli og fengju þar sér-
9taka meðferð eftir vísindaleg-
um leiðum.
AÆbrot framin i drykfcjuæði
eru fremur talin siys en glæp-
ir og þeilr isem Iþau ifiramja tald-
ir ógætfumenn en ekki glæpa-
menn, þótt ertfitt sé að dæma
þar um að sjál'fsögðu. Sá tlimi,
sem til læknimiga þarf er,
að mér var sagt, dragimn frá
fanigaivlstimmi.
Síðast sýndi leiðsögumað-
ur mér tvser vistarverur sér-
stakar. Anmað var „kjallflari"
.svokaliaður eða eimangrunar-
kleffar. Hitt var kiikjan. Hvort
tveggja var tómt þessa stumd-
ina. Hanm sagði, að kirkjan
væri ytfirlleitt þéttsetin vflð
guðsfþjónustur. En „kjallar-
inn“ aflfltáf tðmur. Það skeði
varla á margra ára fresti, að
nókfcur vseri látinn þarngað í
innilofcun. Yfirfledtt væri firið-
ur. Heimsóknir eru leyfðar,"
sagði hann, og séristakur við-
talssaílur. „En við 'höfiuim emg-
am. ástafcleffa, eims og Sviiar,“
bætti hanm við.
Gjaffir og semdinigar enu und
ir sérstöku etftirliti.
Að Síðustu fyfligdi svo þessi
vingjarnlegi Fjónsbúi mér
til f angietsisstj óran s, sem
fræddi mig um ýirrslegt fleira.
„Hér er hægt að fá kenmslu
S molkknuim tumgumiálum,“ sagði
hamm, auk iðmgreinanma, sem
kenmdar eru.
Bðkfærsla, vélritun og
blindraslkriift er eimnig kennt
og reynt að gera nermendur
færa lí öflium nýtizku skrif-
stofustörfum með reiknivélum
og véltækni. „Hér rmá einraig
æfa margs konar ilþróttir, svo
sem temmis, golf, kma'ttspyrmu,
körfubdlta, au'k þess taffl, spil
og ffleira. Bðkasiaifin er tfjöí-
breytt, blöð og tfimarit till líestr-
ar og Leiðbeimt við lestur bóka
og bókaval.
ÚtvarpStaski eru r öllum
fibúðarkleíum, sameiginlegt
sjónvarp, sem sagt var bdlað,
og kvikmymdasýnimgar einu
sinni eða tvisvar í vilku.
„Stefnt er að þvfl,“ sagði for-
stjórinn, að gera hvem
eirustaMimg sem hæffastan til að
korna aftur út S frelsið og tak-
ast á hendur ábyrgð slína í sam
féflag,:n.u.“ „Samt er mdkifll mun
ur á vist hér eða í opnu famg-
el'suniuim, en margir tellja lokuð
fangelsi algjöra nauðsyn,"
bsatti hann við.
Ég spurði aflla þá, sem ég átti
þarna tal við, liiíka prestinn og
ftorstjórann sömiu spurnimg-
ar. Bn hún var þessi:
„Haldið þér að ffangelsi edns
og iþetta sem hefur svo margt
gott að bjóða geti efltki talizit
regfliulegt ,betrunarhúls.“
Merkilegast var, að afllir
svöruðu á sama eða svipaðan
hátt, þótt dkki gætu þeir bor-
ið ,sig saman um svar:
„Fangelsi bæltir erngan. Þar
má miangit læra. En iþað iþarf
freilsii til að gera memn betri."
Er það þá rétt, að einigin fang
eisi ættiu að vera tíl heldur að-
eins misjáfnflega ötfliug aðstaða
tifl að gera memn óvdrka til að
vinma öðrum mein oig tjón?
Til þess þarf meina ffrelsi í
fangelsum, aulanar heimsókmir,
beltri saimlbömd við vini
og venzlafóOk, sam,ngjöirm laun,
lálkveðin orflef, leyfi og reymslu
lausm, igóðan bókalkost, aðstöðu
•til námls og - fjölbreyttra
starfia.
Aiit þetta miá af Dömum læra.
Þá breytast famgelsin í betr-
unarlhús smátt og smátt. Úr því
að ettzta famgelsi Islands breytt
ist í stjórmairráðshúis ætti efltk-
ert að vera ómögulegt 5 þeim
efinum.
Rv. í júní 1973,
Árelíus Níelsson.