Lesbók Morgunblaðsins - 16.09.1973, Blaðsíða 12

Heimsókn i danskt fangelsi
Eimnitt nú þegar nýlega haía
veirið samþýkM lög uim famig-
elsismM á íslaindi og þaiu hugs-
uð íii framkvæmda við nýjar
bygigimgar fangelsa, er eWki úr
vegi að benda á eitthvað sem
bezt er igert til eftirbreytni á
þessu sviði.
Þótt ótrúlegt megi virðast er
eitt virðulegasta hús Isiands,
stjórnairráðsthúsið, reist sem
iangeisi a!f (Dömum á slínium tima.
Alir kannast við Brimair-
hólm, sem nú er meðail heldri
húsa við hjarta Kaiupmanna-
hafnar og enn má minna á Krón
borgarkastala við Eyraimund,
sem vair einiu sinni fraagasta og
fúiasta „tugthús" Norður-
lamda, en er nú sýndur sem
salfn og igersemi þjóðminja og
sögu Danmerkur.
Það er þvií ekiki úr vegi að
Mta tií .Dammerkur og svipast
þar um í þessum efnum úr því
famgelsi tfyrri fflma hafa þreytt
svo um hlutverk og svip sem
þessi dæmi sanna.
Danir eru nú eim írjálsasta
og háþróaðasta þjóð í heimi, Ifé-
lagsdega séð.
EimScalM tfólks eæ Iþar vennd-
að til hins ítrasta. Smámuna-
leg siðvendni og Farisealhjáittur
alveg úr sögunni. Fordómar og
hnýsni nim annarra hag og
eimkamlál ásamt tMheyrandi
slúðri og ibaMali á varla berg-
m'ál framar 'þar. Broshýrt fóilk,
kurteist og hamingj!usamt,
frjálslegt og friðsamt mæt-
ir hvarvetna auigum úfflend-
inigs í landinu.
En þrártt fyrir frelsið, eða er
það vegna þess, er fullyrt sam-
kvæmt lyisindalegum athiuigun-
um að óyíða á jörðimni sé íærra
um gllæpi en í Dammöúkiu í hlut
ifaflll við fðiksif jöMa.
SjáJlfsimorðum oig igeðveiJkitil-
fell'um hefur fækkað stórkost-
leiga eilnmiltt Siðan (freOSM var
au'kið í einkamáX'um og ásta-
m'áilum á Síðustu áirum sam-
kvæmt sama vitnisburði. Samt
hneyksiar sú löggjölf marga, en
hún Iber vott um miskumm,
mldi og tfrjálsiyndi, einkium þó
Skilning á vandamálum mimni-
hlutahópa samlfélagsiins.
Sá, sem þetta ritar átti þess
kost að ilitast um í dönsfcu famig
elsi li sumarieyfi símiu. En sem
prestur fanigelsisins á Liffla-
Hrauni á áratug pg áhiugamað-
ur um þau málefni jaifnan Síð-
an, fann hanin að mamgt var af
Dönum að læra, einnig gagn-
vart þeim minnihluta samtfélags
ins, ,sem nefnast fangar.
Dönsk fanigelsi og skipulag
þeirra stelfna markvisst. að
mannúð og mildi, þótt enn bóli
þar á þeim fculdalega ópersóniu
leilkia li urnigengni yið lafbrota-
menn, sem sjáilffsagður þótti til
að halda þeim í hæfillegiri íjar-
lægð. Það sem mesta etftirtekt
velkur ,er í sem fæstum orðum
þetta:
Fangelsisvist skal vera svo
frjálsleg sem taostur er á, þótt
auðvitað verði að hamla tfrelsi
eða aðstöðu til framhaldandi af
brota.
Bilið milli famgans og hins
frjálsa manns á að vera eins
stutt og frekast er unnt, án
þess að veita tækifæri til að
eiyð'a, imeiða ,eða deyða.
Fangelsi 4 þeirri .menkimgu,
sem það var 'í BrimarhóGmi og
Krónibong, þar sem tillitsleysi
og fyrirlitninig rlífcti, ætti efcki
að ,vera till iframar.
Stefnit staaX að Iþv4 italkmariki
að tfangelsi verði sannkallað
beitrunaihús, með tækifær-
um til mannrælktar, máms oig
startfs, he'lzt fjölbreyttra
starfa.
JRefsin.g og réfslvist eru hug-
tök, sem þurfa að vlíkja fyrir
hugrækt pg eniduriiætfinigu.
í Dammörku vlikja þvli mang-
læstu, múrháu, gaddayirsgirtu
fanigelsin fyrir mýíiz)taufeguim
byggintgum, sem helzt min-na á
skóla 'í fögnu iumhverlfi.
Sá, sem mest og bezt hefur
barizt fyrir umlbótum á þessu
sviði í Dainmörku hin Síðari ár
heitir Lans Nordskiov Nielsen
og er fymveraindi deiM'arstjóri
4 dómismáliaráðumeyti Dan-
merkur.
Samkvæmt itillöigum hanis og
úrbótum vlíkja nú him nið-
'urlægjajndi hegninigarhús með
hemaðariegium aga fyrir við-
tfeUldnum vistheimiilium manna,
sem auðviitað enu lundir eftir-
liti meðan þeir teljast enn ekki
hæfir til umigengni við með-
bræður árefcstrallítið.
EMns og áður ,er ym't 'að eru
svonefndir grófir iglæpir til-
tölúlega fáir framdir 1 Dan-
möitau.
CÞetta gerir þönfima minni tfyr
ir ströng fan'gelsi. ,Það eru inn-
an við hundrað daniskra saka-
manna, ,sem fenigið hafa meira
en þrigigja ára dóm. Kvenna-
tfainigielsi eru enn nær óþetatot
fyriirbriigðl 4 Dammörtau.
Þrir fimmtu hl'Utar aifbrota í
Danmörkiu eru a'fplánaðir 4 svo-
nefndum .jopnium fangelsum",
sem eru aðaltoga tfyrir uniga
menn. „Lotauð tfanigelsi“ var
mér sagt að væru aðeins tvö í
lamdimu. Annað Skammt frá
Kaupmannahöfn í Vridsl0s-
Framh. á bls. 14