Lesbók Morgunblaðsins - 16.09.1973, Blaðsíða 3

er ekki hentugri, Þórshamarinn svo-
nefndi frá Fossi f Hrunamannahreppi,
skálaþiljurnar frá Möðrufelli I Eyjafirði
og þiljurnar frá Bjarnastaðarhlíð og
Flatatungu. Allir þessir hlutir eru
meðal þekktustu gripa safnsins, og
ekki sízt þekktir erlendis, enda Ifður
sjaldan svo langur tfmi, að ekki sé
beðið um myndir af þeim til birtingar í
bókum eða í rannsóknarskyni ytra.
Þess er vart að vænta, að mjög
mikið muni bætast við vlkingaaldar-
deildina héðan af. Sá tfmi er vfst
liðinn, að draga megi fúaspækjur með
ævafornum útskurði úr
þekjum gamalla bæjarhúsa norðan-
lands, þótt það hafi reyndar gerzt
sfðast ekki alls fyrir löngu, en vonandi
eiga þó eftir að finnast mörg fornkuml
enn og margir fornbæir að verða
kannaðir. En ekki er sennilegt, að
mikið af nýstárlegum gripum komi í
dagsljósið frá þessum tfma. Enn
munu finnast vopn, skrautgripir og
kjaptamél i gröfum og snældusnúðar
og brýni í fornum skálum, eri vonin
um að finna eitthvað gersamlega nýtt
og ólfkt þvf, sem þegar hefur fundizt,
minnkar óðum. Hins vegar er alltaf
margvfsiega fræðslu að hafa af hver-
jum nýjum fundi. Hann fyllir heildina,
sýnir betur hvaða tegundir gripa voru
algengastar og hvert rætur menning-
‘arinnar liggja. Því mun vérða haldið
áfram slfkum rannsóknum svo sem
auðið verður.
Þeim, sem þekkja til þjóðminja-
safna nágrannalandanna, finnst senni-
lega fábreytileg víkingaaldardeildin
hjá okkur. En hins vegar verður breyt-
ing þar á þegar komið er f næstu
deildir safnsins, þær sem geyma al-
þýðulist, útskurð, vefnað, útsaum og
málmsmið frá seinni öldum. Hér bir-
tist okkur sérislenzkur heimur, þótt
hins vegar sé augljóst, að rætur hans
liggja erlendis. Ekki er vafi á, að það
eru löngu vetrarkvöldin, sem eiga
drjúgan þátt í þeirri listsköpun, sem
hér blasir við. Þá var nægur tími, en
hins vegar reynt að láta hann ekki fara
til spillis. Allir skyldu vinna á vökunni,
ef ekki tæja ull eða prjóna sokkbol þá
vefa fagra ábreiðu, skera út lár eða
rúmfjöl. Timinn var ekki peningar þá í
sama mæli og nú, en dægrastytting
líka önnur.
Það vekur athygli, að fáir hinna
útskornu hluta hér hjá okkur eru
málaðir. Svo virðist sem menn hafi
ekki haft málningu og Iftt reynt til að
afla hennar og þeir fáu gripir, sem
málaðir eru, eru yfirleitt gerðir af lista-
mönnum, sem framazt höfðu erlendis.
En tréskerarnir hafa oft náð þeirri
leikni og fullkomnun ! list sinni, að
manni finnst oft á tiðum engu mega
við hlutinn bæta né úr fella til þess að
heildarsvipurinn biði ekki hnekki. Og
hafi maður um hríð virt fyrir sér
ómálaða útskurðinn okkar f Þjóð-
minjasafninu og byggðasöfnunum
finnst manni, að einmitt svona eigi
hann að vera, einfaldur og látlaus,
jafnvel þótt oft sé með viðvaningsblæ.
Meðal hluta frá síðari öldum vekja
sérstaka eftirtekt ýmsir hlutir, svo sem
stóll Þórunnar hústrúr á Grund i Eyja-
firði, sem Benedikt Narfason skar, eða
kljásteinavefstaðurinn, þetta frum-
stæða tæki,- sem við sjáum þegar á
forngrískum leirkerjum og ' sem
notaður var fram á 1 9. öld hér á landi.
í útskurðinum bregður stundum fyrir
handbragði, sem sker sig úr, svo sem
hlutir Guðmundar Guðmundssonar
frá Bjarnastaðarhlfð, kistlar Bólu-
Hjálmars og skurðverk Hallgrfms
Jónssonar á Naustum. Gripir Hjál-
mars falla að vfsu inn I hina islenzku
heild, en hafi maður einu sinni veitt
þeim athygli draga þeir athyglina að
sér æ síðan.
Þannig mætti ganga deild úr deild í
safninu og telja upp einstaka merkis-
gripi eða dæmigerða listmuni; f kirkju-
deild, Vídalinssafni, Ásbúðarsafni,
safni Jóns Sigurðssonar, land-
búnaðardeild og sjóminjadeild, en
það segir f rauninni harla Iftið. Menn
njóta ekki safnsins nema koma sjálfir
og skoða, virða fyrir sér og reyna að
imynda sér hversu hlutirnir voru
notaðir hver um sig, hvernig þeir eru
gerðir og hvaða hlutverki þeir gegndu
i því þjóðlifi, sem var gerólikt okkar,
og hvilfka elju oft hefur þurft til að ná
fram formum og skreytingu þess, sem
vandað og fagurt átti að vera.
Þá er komið að þvf, hvert hlutverk
þessarar stofnunar er. Það er í raun-
inni tvíþætt, að veita ánægju og
fræðslu, að svo miklu leyti sem það
fer ekki saman. Menn eiga að geta
komið i safnið i fristundum sfnum,
skoðað og kynnt sér listmennt for-
feðra sinna, áhöld, verkfæri og hvað-
eina annað, sem tilheyrði daglegri
Iffsbjörg, heimilishaldi, atvinnu og
tómstundaiðju. Safnið á sem sagt að
geta sýnt valin dæmi úr sem flestum
■þáttum þjóðlffsins. En það þarf einnig
að vera meira. Það á að vera heimilda-
safn, þannig að jafnframt þvf sem það
hafi hluti til sýnis geymi það i hirzlum
sinum önnur eintök svo og allt það,
sem ekki þykir ástæða til að sýna en
er þó mikils um vert að eiga fyrir
rannsóknir á þjóðháttum og þjóðlifi,
og þróunarsögu þjóðarinnar sjálfrar.
Þess vegna riður á að afla ekki aðeins
fagurra gripa, sem sóma sér vel i
sýningarsölum, heldur einnig þess
sem einfalt er og óbreytt, sem segir
sína sögu, þótt lítið láti yfir sér.
Þvi heyrist oft fleygt, að eigi söfn
einn hlut sé þeim óþarfi að eignast
annað eintak sömu gerðar, og finnst
þvi sumum að of langt sé gengið i
söfnun einstakra hlutategunda. Þetta
er þó 'alls ekki rétt. Engir tveir hlutir
voru gerðir eins, fyrr en kom fram á
iðnaðaröld með vélunnum, fjölda-
framleiddum hlutum. Safn, sem á
tuttugu aska, tekur fegins hendi við
þeim tuttugasta og fyrsta. Hann kann
við fyrstu sýn að virðast eins og
einhver hinna, en frávikin reynast
mörg þegar betur er að gáð. Einn og
sami smiður breytir stil sinum og
smiðalagi með aldrinum og þannig
getur hluturinn kannski sagt, hvenær
hann er gerður eða hvort smiðurinn
hefur gert hann undir áhrifum frá
öðrum hlutum.
Þjóðminjasafnið þarf ekki að kvarta
undan slælegri aðsókn. Á sl. ári komu
yfir 50 þúsund skráði? gestir í safnið
og er þó örugglega hvergi nærri allt
Framh. á bls. 11
BOEING
Flugvélin er búin sjálf-
virkum siglingatækjum og
fullkomnum öryggisút-
búnaðí.
Flugþol án viðkomu er
4200 km.
^úmgott, bjart,
arþegarými, búið sann-
kölluðum hægindastólum.
Ákjósanleg aðstaða fyrir
hinar lipru flugfreyjur
Flugfélagsins til að stuðla
að þægilegri og
ri ferð.
Flugáhöfn þjálfuð og
menntuð samkvæmt
ströngustu kröfum
nútlmans.
Hreyflarnir þrlr,
16000 hestöfl, eru aftast á
þotunni.
Farþegarýmið verður þvl
hljótt og kyrrlátt.
Reynslan sýnir, að við höfum valið rétta leið
inn í þotuöldina. Það er Boeing 727, sem nú
nýtur mestrar hylli í heiminum. Rúmlega 900
þotur eru af þeirri gerð í almennu farþega-
flugi.
Jafnt sérfræðingar sem farþegar hafa lært
að meta, hvernig tekizt hefur í Boeing 727
að sameina hraða og þægindi.
Flughraði 950 km á
klukkustund í 10 km hæð.
Flugtími til London og
Kaupmannahafnar um 2Vz
klukkustund.
FLUGFÉLAG ÍSLANDS
ÞJÓNUSTA - HRAÐI - ÞÆGINDI